Katalog

ARKEOLOJİ NUFUS ARAŞTIRMASI Topkapı Sarayı Müzesi Mukaddes Emanetler Hazinesi'nde Hz. Muhammed'in "Teyemmüm taşı" adı altında saklanan çiviyazılı bir tablet... Muazzez îlmiye Çığ* "Peygamberimizin teyemmüm taşı" adı altında korunan bu tabletın ıçınde bulunduğu kutudakı eskı harflerle yazılı notlara göre, geçen yuzyıl başlarında bır subay tarafından Irak'tan getırılmış veya gonderılmış O zaman henüz muze olmadığından, evvela askerı levazım ambarına, sonra maarıf ambarına oradan da Topkapı Sarayı'na verılmış Sarayda da Arap ulkesınden gelen boyle ılgınç bir taşın ancak Peygambenmızın teyemmüm taşı olabıleceğı yorumu ıle Mukaddes Emanetler arasına konulmuş1 59 satırı kapsayan ve hıç kırığı olmayan bu tablet Şumiddina adlı bır Asurlu tarafından adı verılmeyen bır krala yazılmış Yazılanların bır kısmı da, kâtıbın anlamaması ıçın olacak, oldukça kapalı yazılmış Son Asur krallarına aıt Ninive Arşivi'nde bulunan mektuplarla bu mektubun karşılaştırılması sonucu, bunun Kral Sanharip'ın oğlu Asarhadon'a (I Ö 680669) Babıl'den gonderıldığı ve ne amaçla yazıldığı daha lyı anlaşıldı Mezopotamya'da Sumer egemenhğıne son veren Samıler, kuzeyde Asur, guneyde Babıl devletını kurmuşlardı Bunlar zaman zaman bırbırlerıne egemen oldular Son kere Asur kralı Sanharıp Babıl'ı alarak yakıp yıktırıyor Tapınaklarda, yollarda kral, tanrı ve tanrıça heykellerını kırıp dokturuyor Yalnız Babıl'ın baştanrısı Marduk'un heykelını tutsak olarak Asur'a goturuyor Babıllıler ıse ya kaçıyor, ya da esır ve kole oluyorlar Sanharıp'ın oğlu Asarhadon, babasının yaptığı bu vahşetı duzeltmek ıstıyor Babıl'den kaçanları, tutsak ve kole olanları Babıl'e getırerek mallarını gerı verıyor Kırılan bozulan heykellerı onartıyor ve yenıden yaptırıyor Tanrı Marduk'un heykelı de Babıl'dekı yerıne konuyor Kral Babıl de kendıne bağlı adamları ıdarecı yapıyor Bu kez Babıl'de kral taraftarı olanlarla, onun egemenlığını kabul etmeyenler oluşuyor Bunlar krala bırbırlerını çekıştıren mektuplar yazarak rakıplerını gozden duşurmeye çalışıyorlar Işte bızım mektubumuz da bu konuları ıçerıyor Mektubu yazan Şumiddina, Babıl'deki Esagıla tapınağının pıskoposu O, aynı zamanda rahıplerın başı, tapınakların denetleyıcısı, tapınak hazınelerının koruyucusu ve beledıye başkanı 4'uncu satırdakı Marıştar, tapınakların onanlması ıçın gönderılen kımselerden bırısı O, yenı konan heykellerın altlarına yazı yazmak, onları yerleştırmek ve eleştırmekle gorevlı Fakat mektubu yazan onun eleştırmesını pek tyı karşılamıyor ve kendısı tarafından yerleştırılen heykellere onun dokunmasını ıstemıyor, ancak kral, Babıl'e geldığınde onlar ıçın karar verebıleceğını soyluyor Mektubun ıkıncı kısmı Babıl'dekı yonetım ıle ılgıiı Marıştar, mektubu gonderene kralın bır buyruğunu ıletmış, o da bu buyruğa gore yuksek duzeyde memurların ıkı arabacısını sorguya çekılmek uzere Nınıve'ye göndermış Kral temsılcısı saraya aıt ıkı kaçak hadım ağasını önce saklamış, sonra da onları Borsıppa'ya kaçırmış Kral ısterse onları tutuklayabılecekmış Kral mektubu gonderene Asurlu bır saraylıyı tutuklaması ıçın emır vermış Son kısımda mektubu gonderen, herkesin sarayda bır yakını, bır arkadaşı bulunduğunu, kendısının ıse kraldan başka kımsesı olmadığını soyluyor En sonda o, krala gızlı bır haber ulaştırıyor Babıl valısının bır mektubu Elâm'dan donduğu halde, valıye geldığını bıldırmemış "Kral'a bilgı" demış yazan Memleketlerın Kralı, Efendıme, kulun Şumıddına(dan)1 Nabu ve Marduk tanrıları memleketlerın kralını, Efendımı kutsasınlar1 Krala, Efendıme gelmek ıçın yola çıkmak uzere ıdım, Fakat Marıştar buraya geldı Dedı kı, "tahta kaıdelerı yazaca ğım" Onun gözune 1yı gorunen bır şey yok (hep eleştınyor) Bu yuzden gecıktım Benımle ışı bıtınce yola çıkacağım ve Kralım Efendımın ayağını öpeceğım Marıştar getırdığı kral heykellerı ıçın şoyle dedı "Onlara bakınız, bırısı kusursuz, dıkılmelı1" Ben ve ustalar, kralın kulları onları değeıiendırdık Kralım Efendıme gönderdığım heykele benzeyen bırı kusursuz Eğer Kralım, Efendım kalçasım kuşatıp tanrı Marduk'un huzuruna gırersen, kralım, Efendımın kuşanması, tıpkı kral Efendıme gönderdığım heykeldekı gıbı, onu Asur'da Bel'ın tahta altlığına koyduğum gıbı, Babıl'dekı Esagıl ve dığer tapınaklara koydum kı, kral onu gorebılsın Eğer onu kralım beğenırse olduğu gıbı kalabılır Fakat eğer Kralımın hoşuna gıtmezse, kralımın bana gönderdığı bır heykel konmalıdır Tapınak ışçılerının başı olan Ahıddına, Bel'ın tarımcısı Balatu, kral temsılcısının arabacıları Beluşallım ve Nabuerıba'yı, Marıştar'ın bana bıldırdığı kral buyruğuna göre, kralın onları sorguya çekmesı ıçın Krala gonderdım Bana şöyle bıldınldı "Ikı hadımağasını, Asur'dan buraya kaçtıktan sonra, kral temsılcısı onları evıne sakladı Fakat şımdı Borsıppa'ya gönderdı " Ben kendı başıma hareket edemem ve onları Borsıppa'dan buraya getıremem Eğer kralım uygun bulursa kralın bır elçısı onlarla gelebılır ve onlar bu durumdan haberiı olmadan ve başka bır yere gıtmeden buraya getırılır Kralımın bana yazdığını saray hadımağalarını tutukladım Şu ara Marıştar'ın emrındeyım Işımız bıter mıtmez onları bırlıkte oraya getıreceğım Herkesın sarayda bır kardeşı veya bır ar kadaşı var Fakat benım Kralım, Efendımın sarayında, Kralım Efendımden başka bır yakınım yok Şımdı tann Marduk ve Sarpanıtu'ya Kral, Efendımın yaşamı ıçın dua edıyorum Valının topografı berber oğlu Imba Elâm'dan buraya geldı Valı onu gormedı Krala bılgı1 Not Bu konu hakkında daha genış bılgı ıçın bk Kemal Çığ'dan Armağan (Istanbul 1984) s 97110 Kıtap Topkapı Sarayı Muzesı'nde satıl maktadır "Kralım, elendim... n Niifus patlaması kaçınılmaz mı? ölum oranındakı duşuş, nüfus patlamasına gıden yoldakı ılk adımdır Bu duşuş genellıkle tıpta, hıjyen teknıklerınde ve tarımda sağlanan ılerlemelere bağlanır Oysa, 1750'lerde Avrupa'da ve Çın'de nufus artışının yıllık yuzde 02'lerden yuzde 15'lere fırladığı donemde boylesı ılerlemelerden soz edılemezdı bıle 1850'ye gelındığınde bu buyume trendı Japonya, Hındıstan ve Ortadoğu'ya sıçramıştı 1950'lere gelındığındeyse bu trend evrenselleştı Bu buyume nasıl açıklanabılır? Chıcago Unıversıtesı tarıh profesörlerınden Wıllıam McNeıll'e göre bunun nedenı tıbbın ılerlemesı değıldır, artık ınsanlar oylesıne bırbırıne yakın yaşıyor kı bırbırlerının enfeksıyonlarına karşı bağışıklık kazanıyoriar Eskıaen, yerel çevre koşullarına da bağlı olarak dunyanın farklı bolgelerınde farkh hastalıklar gorulurdu Bu hastalıklardan bazıları, kızamık ya da su çıçeğı gıbı, hastalığı atlatabılenlerde bağışıklık oluşmasına yol açtı Bulaşacak başka ınsanlar olmasaydı hastalık yok olup gıdebılırdı, ama nufus yoğunluğunun yeterınce fazla olduğu şehırlerde, bu hastalıklar yenıden gorulmeye başladı Zaman ıçınde bu hastalıklar felaket olmaktan çıktı Bırçok ınsan bu tur hastalıkları çocuklukta geçırır oldu Çocuk olumu oranları sabıt ve duşuk duzeydeydı Gerıye de bağışıklık kazanmış yetışkın populasyonu kahyordu Ancak bu yetışkınler hastalığın etkı alanı (dısease pool) dışındakı bağışık olmayan ınsanlarla temasa geçtığınde ölumcul salgınlar meydana geldı Roma Imparatorluğu'ndakı mılyonlarca ınsan Çın'e gıden Tpek Yolu'nun açılmasından hemen sonra gızemlı bırtakım yenı hastalıtan ölduler Avrupa nufusunun uçte bın Asya'dan gelen hıyarcıklı veba salgınında kırıldı Amerıka yerlılerının yuzde 9O'ı, Avrupalılar kıtaya ayak basar basmaz hastalanıp olduler Ama seyahat etme olanakları gelıştıkçe ve ınsanlar daha yoğun olarak bır arada yaşamaya başladıktan sonra herkes yenı yenı hastalıklarla karşılaşıp onlara bağışık hale geldıler Mc Neıll, "Gunumüzdekı nufus patlamasını, bu olumcul enfeksıyonlara rnaruz kalma olayıyla açıklamak oldukça makul görunuyor," dıyor 1750'lerde tıcaret ağları yoğun olarak Avrupa ve Çın'de bulunmaktaydı ve bu yuzden de ılk patlama buralarda goruldu 1850'ye kadar taşımacılıktakı ılerlemeler tum dunyayı etkıler oldu ve gunumuzdekı nufus artışının kureselleşmesıne yol açtı Bu teorıye göre nufus patlaması, ınsanoğlunun goç etme ve bırbirıyle ılışkıde olma durumunun kaçınılmaz bır sonucuydu N. Scientist, 3 September 1094 Z. G. Mektubun çevirisi: U3 HAIUGİ EIUERJİ NE KADAR IUE İÇİN? Türkiye'nin enerji verileri Nukleer santrallar gerekh mi? Ulkemızın yenılenebılır enerjı kaynakları potansiyeli Nasıl bir enerjı polıtikası7 Enerjı ve ekolojik krız Dayatılan ıhtiyaçlar gerçek ihtıyaçlar mı? Enerjı ve sıstem tartışması • Unal Erdoğan Bnerjı polıtıkamızın temel ılkelerı ne olmalıdır9 # Serkan Kuçuk Enerjı problemı, teknolojt ve muhendıslık • Prof. Dr. Omer Saygın Bıyokutleden enerjı • Arif Kunar Nukleercı profesorlere yanıt • Prof. Dr. Nihat Bozcuk Canlılar ve yuksek enerjı ışınımı # Nurettin Peşkircîoğlu Enerjı tasarrufu # Savaş Emek Enerjt ne kadar, ne ıçın9 • Ender Helvacıoğlu Bır bolluk utopyası Akın Atauı Dr IrfanErdoftan Prof Dr Hiknnt Gokalp Prof Dr M*llh Ersoy Doç. Dr YOccl Çaftlar Prof Dr. C«mal Yıldırım Prof Dr Ahmct Inam Dr Hüscyln Türk Dunya Doıtları Dernegı Kapıtalıst gerçekler dujler ve "Bılım v» Utupya" fârkı Tek allahtt dınler problemıne antropolojık btr yaklas,ım A2 ge)ıjmi|lık ve d«mokra*ı Ormanları sevıyoruz, ama antıyof muyuz acaba? Bılım Tınhı I Antık çagda btlım Dujten Ou}unceyt I Doğanın dıvantnda do^ru löylenjın Bıyolo/ı I Soıyobıyolojı yenı bır s * n t « mı? Dr S S«r«p KurbanoOlu Prof Dr All Ntfln Prof Dr ŞafakAipay Ayhan Yalçınkaya Doç. Dr B«rruı Arda Dr Barıy Korkmaı Doç Dr Z. P«ynlrcl*0tu Dr I M JlhBat MJlhB E lp Ö z b « k lp«k zsMİIml MuazsMİImly» Çığ Dr Tolga Ersoy Şükrü Günbulut Bılgıuyar I Sanal gerçeklık ve uygulama alanlan Matematık Sohbetlerı ve sorular Babıl den 19 yuzytla denklemler Kan davaları vc kan ahlakı flılımsel araftırma ve yayın ettğ Pıikoto/t I Çocuk ve yen ınsan Insan ısteyerek unutabılır mı? Evrendef olmak çok mu zor? Kentsel planlama ve kadın 5umeıiı1erden gunumuze saygı Kımyanın vahjetı! Dufunce de turku gıbıdtr * Sumerolog Haziran sayısı bavilerde A b o n . kofulları 6 aylık 250 000 TL yıllık 500 000 TL YD yıllık 60 DM A b o i H b«d«ti ifin Ender Helvacıoğlu Turkıye I; Bankası Istanbul Kızıltopcak Şubesı Hesap No 1071343539 Posia Çekı No 673654 Vanlnu Adr«l Yol ıok»k Polat Cclıl Aga Ifhanı Kat 5 Mecıdıyekuy^lstanbul T«l (0212)212 10 66 F«x. (0212) 288 48 05 429 11