Katalog

T A R T I Ş M A E D İ T Ö R E M E K T U P Yuksek lisans ve doktora egitiminde aksayan taraflar MetinBalcı* ır ülkenın bılımsel açıdan kalkınmışlıI ğını ortaya koyan bazı faktörler vardır Bunlar 1. Ulkenın uluslararası düzeyde yayımlamış olduğu makale sayısı 2. Gayri safı mıllı hasıladan araştırmaya ayrılan desteğın oranı 3. özel sektorun bılımsel araştırmalara katkı payı 4. Çalışan on bın nüfus başına duşen ArGe (AraştırmaGelıştırme) personelı sayısıdır Bu konular, 3on yıllarda kamuoyunu çok sık meşgul etmekte vetartışılmaktadır Bu yazıda ulkemızde mevcut bılım adamı 3ayi9inı, gelecekte olan bılım adamı ıhtıyacımızı ve bunlar ıçın neler yapıldığını ıncelemek ve bazı çarpıklıklara değınmek ıstıyorum. Gelişmış ülkelerın bazılarında ArGe personelı sayısı 140 cıvarında ıken (Almanya'da 143, Japonya'da 138, Kore'de 53, (spanya'da 37) ulkemızde bu rakam 7 cıvarındadır Kritik eşik değeri olarak belırlenen rakam ıse 15'tır Ulkemızde ArGe personelı 45 000 cıvarında olup bunun da çok önomlı bır kısmı unıverıtelerde bulunan öğretım elemanlarıdır Bu elemanlann bır kısmının araştırma yapmadığını dıkkate alırsak, ulkemızde çalışan on bın nüfus başına düşen araştırıcı sayısının 7'nın altında t olduğu ortaya çıkmaktadır O halde Turkıye'nın hedefı, ılk etapta bu rakamı ıkı katına çıkararak kritik noktayı geçmektır En kısa zamanda mevcut ArGe per3onelı kadar yenı eleman yetıştırmemız lazım kı kritik noktayı yakalayalım Aksı halde Batı ıle aramızdakı uçurum bıraz daha fazla dennleşmış olacaktır Bu elemanları nerede ve nasıl yetıştırmemız gerekır? Bunların yetışeceğı yerler şuphesız YÖK tarafından 2547 sayılı kanun ıle unıversıtelerımızde kurulan Fen, Sağlık ve Sosyal Bilımlen Enstıtülen'dır YÖK'un kuruluşunda unıversıtelere getırmış olduğu en buyuk yenılık, bu enstıtulerın kuruluşu olduğu gıbı, kuruluşundan bu yana gelışmesı ıçınde en az gayret gösterdığı muesseseler yıne bu kuruluşlar olmuştur Şuphesız yenı kurulan müesseselerde bazı ak3aklıklar olur Aksayan tarafların tespıtı ve bunların zamanla düzeltılme9i, mukemmele doğru gıtmek en akılcı ıştır Sekız yıldan berı Fen Bilımlen Enstıtusü Mudurluğu yapan bır kışı olarak enstıtülerın gorevlerını, ışleyış tarzlarını ve aksayan taraflarını lyı bıldığıme ınanmaktayım Son on yılın ıçerısınde bırçok kez Fen Bilımlen Enstıtüterı Mudurlerı ortak toplantıları yanısıra tum enstutu müdürleri ortak toplantıyetın bulunmasını mı bekleyeceklerdır? Örneğın, genışleyen evrenın artık buzulmeye başladıöı one sürülurse, genısleme ıle ılgılı ayet buiunduğu glbı büzuîme ıle ılgılı de mı ayet bulunacaktır? Eğer boyle bır ayet bulunamazsa, bu kuramın dıne aykırı bulunacağı soylenıp, bır fetva ıle kuramcılar da olume mı mahkum edılecektır, tıpkı onyedıncı yuzyılda kılısenın Galıle'ye yaptığı gıbı, kı tarıhtekı en buyük yanlışıdır bu, kilısenın Ve böyle olursa, 3uçlu, ınanan ınsanlar mı olacak, yoksa Aıberg gıbı sözde bılım adamlarını turetıp ın3anlan aldatanlar mı? Ya da bu konularda halkı yeterıncı uyarmayan bılım yayınlarına, hatta genel olarak basına ve bılım adamlarına da pay ayırmak gerekmez mı? Yalnızca bır hafta önce, 22 Ekım 1994, Cumhurıyet Bılım Teknık'te DR Günhan Yayla'nın "Bıg Bang ve Oetermınızm" adlı yazısının ıkıncı referansı Aıberg'ın kıtabı Sız hıç rastlamadınız belkı ama ben, bu kıtaba gönderme yapan bırkaç yazı okudum Bu adamın kım olduğu, ya da kım olmadığı, daha yuksek sesle söylenmelıdır Dın, bılımı kısıtlayıcı olmamalıdır, değıldır de gerçekte Ustelık dının, bılımın desteğıne de hıç gereksınmesı yoktur Islâm selâm kökunden gelır, yanı barış, lyı olma Dınımız bıze, nasıl lyı olacağımızı ve böylece nasıl barış ıçınde bır toplum kuracağımızı söyler Ona kulak verelım Ama bunu yaparken soylenmemış vıcdanı hur, ırfanı hur" kuşaklar beklıyor Metropol P.K. 2 Mersin Enstitülerde aksaklıklar "Dunyada her şey ıçın, uygarlık ıçın, yaşam ıçin, başarı ıçın en doğru yol gösterıcı bılimdır, teknıktır Bılım ve teknlk dışında bır yol gösterıcı aramak aymazlıktır, bılmezlıktır, sapkınlıktır" Cumhunyetımızın kurucusu buyuk önder Atatürk'ün bır 9özü ıle başladım Bu başlangıçtan hemen sonra, sorumu yanıtladığınız ıçın teşekkür edıyorum Bıliyorsunuz, Hans von Aıberg'ın bılım dünyasındakı yerını sormuştum. Yazarın sıze gönderdığım yanıtımı kendı kıtabında yapılıyor Bu tanıtımtan anlaşıldıöı gıbı, yıne bazı çevreler Allah'ın varlığını bıîımle, htta daha doğrusu kuramla kanıtlamaya yeltenıyorlar Daha once de bazı düzmece olaylarla bu işı yapmışlardı Bal peteğıne Allah yazan anlar, govdesınde besmele olan sözde bılım adamlarınca onaylı ağaçlar ve benzerı olaylar duyulmuştu Yıne Atatürk'ün bır sözü ıle surdürmek ıstıyorum " Koskoca bır ulus guvenıp ınandığı kıtaları, kutsal kıtapları tanık gostererek yol gösterıcı olduklarını ılerı surenlerın sözlenne ınanıp yururlerse ve bu yüruyüş yönu kendısını yok olmaya suruklerse, bu yoldan gıtmış olan temız, lyı huylu, ozverılı, onderlerıne güvenen zavallı halktan çok o önderlerın değıl midır?" Bugun Aıberg ve benzerlerının 3öyledıklerıne ınanan ınsanlar, yarın kuramda değışıklıkler yapılırsa, bu değışıklıklere uygun a Din ve bilim ları yapıldı, muşterek kararlar alındı, alınan kararlar ıl /,,•, gıll kurumlara ıletıldı ve bunları ızlemek uzere komısyonlar oluşturuldu Maalesef enstıtulerın hıçbır 30 rununa en ufak bır çözum getınlmedığı gıbı, sorunları mız YÖK tarafından cıddıye dahı alınmadı Enstituler unıversıtelenmızde üvey evlat gözü ıle bakılan, hocalara ek ders ucretı ıle maddı destek sağlayan kurumlar olmaktan öteye gıdemedı Unıversıte ıçerığınde bır kımlığe kavuşamadı Ve bellı bır saygınlığı dahı oluşmadı Bılım adamı sayımızı artırmak yenı kurulan ünıversıtelenn oğretım elemanı ıhtıyacını gıdemnek ıçın çok sayıda eleman yetıştırmek mecburıyetındeyız Enstıtulerde yuksek lısans ve doktorasını tamamlayan kışıle" rın tumune geleceğın bılım adamlan gozu ıle bakmak doğru değıldır Bugün nasıl kı unıversıtelerın doktoralı elemana ıhtıyacı varsa, endustrının de doktoralı elemana ıhtıyacı vardır ve de endustrının ıhtıyacı sayısal olarak unıversıtelerın çok üzerındedır Yalnız, ülkemız mezun ettığı doktoralı elemanını endustrıye gonderecek sevıyeye henüz gelmemıştır Çünkü doktorasını veren bır kışı ertesı gun öğretım uyesıdır ve bılım9el kanyerde yozlaştınlan yükgeltılmelerden dolayı, o kışının mutlu sona, profesorlüğe, artık çok fazla engelı kalmamıştır Bu nedenle ünıver3itede kalmayı tercıh edecektır yapan oğrencı oranı yüzde 9294 arasında değışmektedır Doktorasını yapmayan bır kışının endüstrıde ış bulma şansı hemen hemen yoktur Doktorasız ış arayanlar genelde burolarda çalıştırılmaktadırlar Ayrıca, bu ulkede yuksek lısans eğıtımı, lısans ıçıne ıntegre edıldığınde her oğrencı otomatık olarak yuksek lısans yaparak mezun otmaktadır. Bugun Batı'da endustrının bırçok kesımınde görev yapan kışıler doktoralı elemanlardır. Batı standartlarında lısans eğıtımı mükemmel olmasına rağmen, bırçok sahada lısans eğıtımı endüstn ıçın yeterlı gorülmemektedır ve öğrencıler endüstn tarafından yuksek lısans ve doktora yapmaya zorlanmaktadır Çok çarpıcı bir örmanya'da yalnız Y Kımyagerlık sahasında (Mühendıslık, Bıyokımya ve Gıda Kımyası harıç) doktorasını tamamlayan oğrencı 9ayısı 2062 kışıdır Aynı yıl ulkemızde tüm sahalarda (sosyal, fen ve tıp) doktorasını tamamlayan oğrencı sayısı 1351 kışıdır Almanya'da bır sahada doktora yapan oğrencı 9ayi9i Turkıye'de tum sahalarda doktora yapan oğrencı sayısından fazladır Almanya'da kımyagerlık sahasında doktora Almanya örneği ve Türkiye nek vermek ıstıyorum 1993 yılında Al de bır turlü yenemedığımız Batı komplek Bu rakamlar bıze, yük3ek lısans ve doktora eğıtımıne cıddı bır şekılde onem vermemızı açık olarak ortaya koymaktadır Yıllık 1351 doktora mezunu ıle Turkıye'nın kalkınmışlık düzeyıne varabılmesı mümkun değıldır Mevcut oğretım uyesı açığını kapamak ıçın YÖK son yıllarda yurtdışına oğrencı gondermeye başlamıştır Turkıye yurtdışına oğrencı gondermelıdır Ama yenı kurulan unıversıtelere bır an once öğretım uyesı yetıştırmek 1çın, rastgele her dalda yurtdışına oğrencı gondermek çok sakıncalıdır Bazı kritik dallarda, bıyokımya, enformatık, bılgısayar, uzay teknoloji3i, gen teknolojısı. vs gıbı oğrencılenmızı yurtdışına gondermek ve de bunlara her şeyden once yurtdışından dondukten sonra sahıp çıkmak gerekır Bunların buyuk bır çoğunluğu araştırma yapamamanın sıkıntılarını yaşamakta ve ders vermekten öteye gıdememektedırler Boyle olunca yurtdışına oğrencı göndermekle, kişiye özel hizmet statOsünü aşamamaktayız Yurtdışına göndermekle taltrf edılmış bu kışılenn bır an önce Yrd Doç kadrolarına atanmaları ıçin ilana gerek yok gıbı kararlar almaktayız Bu kararlarla, ülkenın zor şartlannda yetışmış ve de bazılarının yurtdışında yetışen elemanlardan çok daha kapasıtelı olan genç elemanlanmızı, kendı yetıştırdığlmız ınsanımıza olan saygısızlığımızdan ve Yurtdışı doktora sorunu L Soner Ata sınden dolayı, ıkıncı plana atmaktayız ve onlann çalışma şevklerını de kırmış oluyoruz. Ulkemızde çok değerlı bılım adamlan ve onlann çalışma grupları vardır Neden YÖK bu grupların daha fazla eleman yetıştırmesı ıçın onlara kadro ve para tahsisi yoluna gıtmıyor? Boyle bır durumda yurtdışında yetişen bır elemana yapılan yıllık harcama ıle kesınlıkle beş oğrencı 4084