Katalog

HAYVANLARDÜNYASI Maymunlar sürekli olarak banş Içlnde yaşamıyoriar. Aile bireyleri ve dostlar arasında bazen şiddetll sayılabilecek kavgalar da olur. Fakat kavga sonrası buluşup banşırtar. Hayvanlarda kavga ve barışma Kavga genellikle hayvanları birbirinden uzaklaştırır. Maymunlar ise kavga bittikten sonra daha çok birbirlerine yaklaşırlar. Sanlıp öpüşerek barışırlar. ekabet, saldırganlık, diğerlerine boyun eğdirme, yaşamak için dövüş... Etolojistler, hayvanlann davranışlarını tanımlamak için bize böyle birçok terim vermişlerdir. Fakat bir grubun birbirine destek oluşunu ve yaşamına devam edişini sağlamak için bir ölçüde barışçı olması da gerekmez mi? Maymun uzmanları (primatolog), bugün uzun süredir ihmal edılmiş bir davranış üzerinde duruyorlar: Kavga etmiş iki hayvanın barışarak dost olması. Banşma çok çeşitli şekillerde olur, bir öpücükten uzun uzadıya cinsel temaslara kadar değişebilir. Hayvanlann sosyal hayatında barışçı jestlerin hayati bir önemi vardır, bazı hayvan türlerinde, insanlarda bile her zaman rastlanmayan barışçı bir davranışa rastlanmaktadır: Besinin paylaşması. Biyologların "hayatta kalmak için dövüş" formülü hayvanlar dünyasını yalnızca bir rekabet alanı gibi göstermektedir. Her hayvan bu yaşam kavgasını kazanamamaktadır: Açhktan ve hastalıktan ölen hayvanlann sayısı, kavgadan ölen hayvanlann sayısından çok daha azdır. Bu dövüşten zafeıie çıkanlar daha çok besin elde eder, karşı seksten daha fazla sayıda eş bulur ve daha fazla yavru yapar. T.H. Huxley hayvanlan "kanlı gladyatörler" olarak görürken, P. Kropotkın hayvanlar arasındaki saf aheng* dikkati çekiyor ve şöyle yazıyordu: "Rausseau doğa kavramından 'gaga ve tırnak' kavgasını çıkarmakla yanılgıya düştüyse de Huxley bunun tersi bir hata yapmıştır." Insanların bazı eylemleri hayvanlar dünyasındaki vahşi kavgalara benzetilmiştir, örneğin borsalar için "cangıl" denebilmektedir. Oysa biyoloji, hayvanlar arasında yardımlaşma ve işbirliğinin birçok örneklerini vermektedir. Altrüizmin (başkalarını da düşünme) evrımi paradoksal olarak "Bencil Qen" adlı kitapta anlatılmıştır (R. Davvkins, The Selfish Gene, Oxford University Press, 1976). "Bencil Gen" kavramı son yıllarda ortaya atılan tehlikeli bir kavramdır, bazı "genetikçiler" insan ve hayvanların bencilliğinin (sanki herkes bencilmiş gibi) genlerınden ıleri geldığini, bencillik kodunun genlerde yazılı olduğunu savunmaktadır. Oysa bir insan, toplumsal bir ıdeal uğruna kendi hayatını feda edebildiği gibi, düşmanın yaklaşmakta olduğunu öterek veya bağırarak hemcinslerine bildiren bir hayvan da ölümü göze almaktadır. Gözlemler Kropotkin'i haklı çıkarmaktadır, toplu halde yaşayan hayvanlar arasında genellikle barış ve yardımlaşma hakımdir. Kavgalar hem yaralanmalara, hem de sosyal ilişkilerin bozulmasına neden olur. ömrü raspeten uzun, maymun gibi türter, dostluk ve aile bağlan kurariar. Bu banş bütün bireyler için yararlıdır ve ömür boyu sürebilir, bu durum bazı yazarlarca uzun vadeli yatırımlara benzetilmiştir. Maymunlar saatlerce aile bireylerinin veya arkadaşlarının bitlerini ayıklarlar ve dostlarıyla ılişki kurmak isteyen diğer maymunları kıskançlıkla kovalarlar. Saldırganlık ve rekabet dostlukları tehlikeye sokar. Bir dostluğun yıkılmadan dayanabileceği bellı bir kavga sayısı vardır, bundan fazla kavga edilirse dostluk yıkılır. bu nedenle de bir maymun, kazanacağından emin olsa bile#önemsiz bir şey için kavga çıkarmaz. Çok istenen bir şeyi elde etmek için dost kaybetmeye değmez. Her maymun elde etmek ıstedığı şeylerin faturasının ne olacağını da hesaplar. Kavga çıkarırsa neler kaybedeceğini de düşünür. örneğin dünyanın en büyük şempanze sürüsünün yaşadığı Hollanda'daki Arnhem Hayvanat Bahçesi'nde, Utrecht Üniversitesi araştırmacılannın gözlemleri şunu ortaya koymuştur: dişi maymunlar bir otomobil lastiği içinde oturmakta olan bir erkek maymunu ıtele'yerek uzaklaştırmakta ve lastiğe kendileri oturmaktadır. Ayrıca bu dişi maymunlar, vermek ıstememelerine rağmen, erkek maymunların elinden yiyeceklerini kapmaktadır. Erkek şempanzeler daha ih, güçlü ve hızlı olmalarına ve dişilerde bulunmayan güçlü köpek dişleri içermelenne rağmen dişilere boyun eğmektedırler, çünkü dişiye ıhtiyaçları vardır, dişıye bağımlıdırlar. Erkek şempanzeler arasındaki hiyerarşik kavgaJarda (hangı erkeğın daha üstün olduğunu belirleyen kavgalar) dişiler önemlı rol oynar. Dişiler kavga eden iki erkekten birine yardım etmekle ona "oy vermiş" olurlar. En fazla sayıda dişinin sempatisini kazanmış erkek, iktidarı ele geçirir ve elinde tutar. Politikacılar "dost kazanmak" için bazı bâğışlarda bulunduklan gibi, erkek şempanzeler de dişilere bazı ayrıcalıklar tanırlar. Maymunlann sürekli barış içinde yaşadıkları sanılmamalıdır. Aile bireyi ve dostlar arasında kavgalar olur. Fakat kavga edenler bir süre sonra buluşup barışırlar. Kavga genellikle hayvanlan birbirinden uzaklaştırır. Maymunların ise kavga bittikten sonra birbirlerine daha yaklaştıkları saptanmıştır. Kavga sırasında taraflardan biri dayak yer ve kaçar, fakat kavgadan hemen sonra bu iki hasım, aralannda 2 m.'den daha az olacak şekilde, birbirlerine yaklaşırlar. Taraflardan biri kolunu uzatarak elinı açar, diğeri daveti kabul ederse iki hasım kucaklaşırlar ve şempanzelere özgü biçımde ağızları açık olarak dudaktan öpüşürler. Barışma olabilmesi için kavga edenlerin birbirlerinin yüzünü tanımaları ve hatırlarında tutmaları gerekir. Fillerden zebralara, yunus balıklarından sırtlanlara kadar pek çok hayvan türünde bu iki yetenek vardır; bu hayvanlann da kavgadan sonra barışabilmeleri olasıdır, fakat bugüne kadar kavgadan sonra barışabılmek özellıği yalnız maymunlarda görülmüştür. (Science et AvenJr'den çev.: Doç. Dr. Srtçuk Ataan) Maymunlar nasıl barışır? 39776