Katalog

D E N İ Z A R A Ş T I R İstanbul Boğazı ne zaman ve nasıl Karadeniz sularının yükselmesi sonucu mu boğaz oluştu, yoksa depremler mi boğazın oluşmasında etkili oldu? Yerbilim ye yerfizikçilerimiz, Istanbul'un deprem özelliklerini ortaya çıkarmak amacıyla Marrnara Denizi ve İstanbul Boğazı'nın dip tabanını araştıran büyük bir proje sürdürüyorlar... Orhan Bursalı armara Denizi çok farklı yapısal özellikleri nedeniyle jeolog ve jeofizikçilerin araştırma alanı durumunda. Marmara Denizi tabanı bir çok kırığın bulunduğu, yoğun deprem bölgesi ve çökelti alanı. Ülkemizin en büyük fayı olan ve büyük depremlere kaynaklık eden Kuzey Anadolu Fayı Marmara bölgesinde çeşitli kollara ayrılıp Ege Denizi'nedoğru devam ediyor. TÜBİTAK desteğlnde İTÜ'lü bilim adamları ve Deniz Kuvvetleri Seyir ve Hidrografi Dairesi'nin Çubuklu araştırma gemisiyle ortaklaşa yürüttükleri bir proje çerçevesinde ses dalgaları/ enerji göndererek ve bir deprem bölgesi olan denlz dibini çalışıyorlar; Marmara Denizi'nin su altı veya su dibinin geometrisini çıkartıyorlar ve su altının jeolojik yapısının özelliklerini saptıyorlar, İTÜ Genel Jeoloji bölümünün bir odasında konuşuyoruz. Projenin yürütücüsü Fazlı Yılmaz Oktay, projeye katılanlardan Mehmet Sakınç, Berkan Ecevitoğlu ve Emin Demlrbağ'la birlikteyiz. Amaçlan, dünyanın en önemli su geçitlerinden biri olan Marmara Denizi'nin oluşum ve evrimini jeofizik ve jeolojik olarak incelemek. Böylece sonunda, İstanbul Boğazı ve yakın çevresinin tekioniğl, stratigrafisi, sedimentolojisi ve paleontolojisi ortaya çıkartılacak. Proje bitirildiğınde, bölgenin aktif tektoniği aydınlatılmış olacak. Bölgenin depremselllği anlaşılacak. İstanbul Boğazı nasıl açıldı? Karadeniz ne zaman Marmara'ya doldu? Proje sorvmlusu Prof. Dr. Fazlı Oktay reuıkule açıklanndakl denizi nasıl dlllmledlkle ni haritada gösteriyor. Her biryer dilimi ortalama yanm saatte taranıyor. bölgesi genelde Kuzey guney yönlü bir açılma rejimi içinde şimdi. Manvara Denizi bölgesi ise bir makaslama zonu. Kuzey Anadolu fayı bu bölgede bir makaslama zonu haline dönüşmüş dunımda. Kuzeyde, yani boğaz kesimi ve Karadeniz tarafında ise daha başka bir sıkışma sözkonusu. Biz orada, atımı yüz metrelere varan çok genç, belki bir kaç bin yıl yaşında ters faylar saptadık. Bu, Boğaz ve çevresinin kuzey güney yönünde sıkışmaya devam ettiğini gösteriyor. Karadeniz içinde de benzer oluşumlar sözkonusu... Bütün bunlar İstanbul bölgesinin son zamanlarda büyük tektonik değlşimler ge Fazlı Oktay'la Boğazlann ne zaman açıldığı üzerine konuşuyoruz. Soru: Karadeniz'le Marmara'nın bağlantısı ne zaman kuruldu? Yanrt: Yapılmış çalışmalar var. Engin Meriç ve arkadaşlannın ilk araştırmalanna göre, tahminen 7300 yıl önce. Soru: Boğazlann açılması konusunda hangi bilgiler var elimizde? Yanrt: 20 yıldır suren çeşitli araştırmalar var elimizde. Bir milyon yıl önce Marmara Bölgesinin durumu hakkında bir çok bilgi var. Jeomorfologlann bir teorisi şöyle: "İstanbul Boğazı vaktiyle bir vadl idi. Son buzul devrinde (günümüzden 658 bin yıl önce) bu vadi akarsulann aşındırması ve deniz seviyesinin düşmesi nedeniyle daha da dehnleşti ve buzul devri bittikten sonra da, deniz seviyesinin global yükselmesi sonucu Karadeniz Marmara ile biıieşti." Ancak bizim yaptığımız çalışmalar durumun tam da böyle olmadığını gösteriyor. Boğazın oluşumunun tek yönlü bir açıklaması yok bence. Bir çok olayın, etkenin bir araya gelmesi sonucu boğaz açılıyor. Ama burada hangi olay ana rolü oynadı, biz şimdi bunu araştınyonjz. Soru: Başka hangi etkenler sözkonusu? Marmara dibinden çıkartılan karotlar çamur dolu. A Yanıt: En önemli etken bence çılıp incelenecek ve o zamankl canlılar ve deniz hak tektoniktir. Türkiye genelinde konuşacak olursak, basitçe, Ege kındak bilgl alınacak. çirdiğlni gösteriyor. Işte bu değişimler sonucu İstanbul Boğazı hem morfolojik olarak hem de tektonik nedeniyle bir su yoluna dönüşmüştür. Sadece bir vadi olsaydı, eğimln hep Kara deniz'den Marmara'ya doğru olması gere kirdi. Halbuki dip topoğrafyası bize, Soğazda eğimin Marmara girişinden itibamn Karadeniz'e doğru olduğunu gösteriyor. Arnavutköy'de derinlik 30 metreden 110 metreye vanyor. Orada bir basamak yapı tekrar 7080 metrelere doğru çıkıyor; Ka radeniz'e kadar bunun gibl bir kaç basamak var. Bu da burasının nonnal bir vad olmadığını gösteriyor. Faylaria parçalan Denlzdlblör nekleri analizleri yapılmak üzere hazııianmış. Bir kısmı ABD'ye gön deıildl. 3778