Katalog

S AĞLIK Ağrı kesicilere alerjiniz mi var? • Hangi ilaçlardan sakınmalısınız? • En sık görülen alerjik belirtiler neler? • Hayati tehlike var mı? Fuat Kalyoncu* ENERJİ DOSYASI H acettepe Hastanesı'nde konsultasyon normalde özel konsultasyon kağrtlan doldurularak ıstenır Ancak konu alerjl olduğunda genellıkle tercıh edılen yontem, telefon olmaktadır Zaman zaman acıl servıs ya da diğer servıslerden ıletılen sorunların bır bölümu ağrı kesıci ılaçlaria oluşan alerjık problemlerle ılgılıdır Başağnsı nedeniyle herhangı bır ağrı kesıci tablet alan veya has tanede amelıyat sonrasında hastanın ağrısını gıdermek ıçın yapılan ağrı kesıci bır ampul sonucu alerjık problem yaşayan azımsanmayacak sayıda hasta bulunmaktadır Toplumda yaşayan her 100 veya 200 kışiden bırınde aspırin veya bır dığer ağrı kesıci ılaca karşı alerjı (veya bır başka deyışle ıntolerans) vardı Bugun tıbbın vazgeçemedığı en güzel, ucuz ve mucıze ilaçlardan bırı olan Aspirın ılk olarak 1899 yılında piyasaya verılmış ve buna bağlı ılk alerjik reaksıyon 1922'de bıldırılmıştır Daha sonrakı yıllarda kımyasal yapılan farklı olmasına rağmen aynı Aspirın gıbı hem ağrı keslci hem de antıinflamatuar olan (yanı nonsteroıdantilnflamatuar özellıkte) dığer bazı ilaçların da alerjık reaksıyonlar oluşturabıldığl gorülmüştur Muhtemelen aferji oluşturan tum bu ağrı kesıcıler vucuttakı Slklooksijenaz yolunu (özel bır enzim sıstemı) bloke etmektedır Elbetteki ağrı kesıci olmasına karşın bu enzimı etkılemeyen veya çok az etkıleyen başka analjezıkler de bulunmaktadır Tum astımlıların % 428'ınde, cıddı astımlıların ortalama dörtte bırınde ve burnunda polıp olanların uçte bırınde analjezık alerjısi vardır Bu tıp alerjı esas o larak erışkınlerın bır problemı olup çocukluk yaş grubunda çok ender olarak karşılaşılmaktadır Anai|ezıkleıie oluşan alerjık problemler Tablo 1'de özetlenmıştır Bır de Fantom reaksryon denılen analjezıklere karşı oluşan alerjının bırıkı kez sonrasında kaybolma durumu vardır kı bunun ıçın bazı açıklamalar getirilmiştir: a) Aslında alerjı analjeziğe karşı değıl ılaç ıle eşzamanlı alınan her hangı bır gıda maddesıne veya bu gıda maddesındekı bır katkı maddesıne bağlı oluşmuştur b) Hastada astım veya urtıker atağı zaten başka bır nedenle olacaktı, bu esnada alınan analjezığın tesadüfen alerjı yarattı zannedılmesı c) Ortaya çıkan tablo aslında alerjık değıldır, bazı hısterık kışılerdekı panik reakslyonlan alerjı olarak yorumlanabılmektedır Işte çok karışık gıbı görunen bu sorun ancak alerjı klınıklennde çözulebılmektedır şişlık ataklarıyla seyreden hastahkta ataklar yaratabılırler 3. Anıden "Anafilaksl" denen allerji şok oluşturabılırler 4. Aspirın dışındakı dığer analjezıkler çok ender olarak kortızon tedavısıyle tamamen duzelen "Hlpersensitivlte pnömonıtısı" denen özel bır akcığer hastalığı oluşturabılır Rtizgar enerjisi Tanay Sıdkı Uyar* uzgar enerjisi guneşın dunyayı ısıtması sonucu oluşmaktadır Sureklıllğı olmayan kuresel blçımlerde ortaya çıkmaktadır Ruzgar enerjisi topografık yapı ve hava koşullanndan onemlı ölçude etkılenmektedır Mevsımsel.'gunluk ve saatlık değışmeler göstermektedır Ruzgar enerjı kaynagının çoğu kıyı bölgelennde (denız üstu dahıl) ve dağlık bölgelerde bulunmaktadır Ayrıca ova ve duzluklerde onemlı kaynaklara rastlanmaktadır Dunya çapında maksımum teknık potansıyelın, mevcut kuresel elektrık uretımının yaklaşık ıkı katı olduğu hesaplanmıştır Bu hesaplama yapılırken, ruzgar hızı 5 metre/sanıyeden yuksek ortalama ruzgar hızına sahıp arazılerde 330 kWe/ km2 uretılebilecegl varsayımı kullanılmaktadır Ruzgar enerjisi yatay veya dıkey eksen tıplerı olan ruzgar turbınlen kullanılarak mekanik enerjiye çevrılebılmektedır Ruzgar enerjısı su pompalanması, elektrık uretıml veya surtunme yontemıyle ısıl enerjı teminı amacıyla da kullanılabilmektedır Son yırml yılda ruzgar turbın teknolojisınde önemli gelışmeler sağlanmıştır Ve bugun toplam kurulu kapasıte 2000 MWe'a ulasmıştır Turbın buyukluklerı gıderek artmış bugun kendıni kanıtlamış makınalar 250500 kWe aralığında bulunmaktadır Tesıs mallyetlen son on yılda onemlı ölçude azalmıştır Bugun ruzgarın elverışlı olduğu bölgelerde ruzgar turbinlerı diğer alternatıf uretım teknolojılen ıle rekabet edebılır bır düzeye erışmıştır Ruzgar pompalan yeraltı sulannın yüzeye yakın olduğu k/rsal a/an/arda kullanılabllmektedır Kullanımın iyileştırılmesi hedefleri arasında * Uzun dönem güvenıliıiığın artırılması, * Bakım maliyetlennın azaltılması, * Farklı ruzgar hız ve koşullarında velimllliğln yukseltılmesı bulunmaktadır Ruzgar enerjlsının daha yaygın kullanımının önundekı temel engeller ıse, * Yöre özellıklerıne aşırı ölçude bağımlı bır kaynağın yeterınce detaylı kavranılamaması, ' Yarattığı görsel kirlıhk, * Gurultu duzeyi, * Kuş olumlerıne neden olması, * Haberleşme ortamına mudahalesı olarak sayılabılmektedır *Dr., Kocaeli Universitesi Teknik Eğitim Fakültesl Ağrı kesicilere karşı hertıangi bır tıpte alerjısi olan kışıler bu durumlarını mutlaka hangı nedenle olursa olsun başvurdukları doktora bıldırmek zorundadırlar Çunku hıç ummadıkları bır ılaç kendılerınde alerjı yaratabılır Bu kışıler etraflarında danışabılecek bır doktor yoksa mutlaka kullanacakları ılacın prospektusunu okumalı ve Tablo ll'de gosterılen maddelerı ıçeren ılaçlardan sakınmalıdırlar Analjezik alerjısi olan hastalar ıçınde en sık karşılaşılan grup Samter sendromu olanlarıdır Bu hastalık genellıkle 30 veya 4G'lı yaşlarda kendını gostermektedır Tıpık olarak önce klasık antıalerjık ılaçlara cevap vermeyen aylar veya yıllar suren bır nezle ortaya çıkmaktadır Bu nezleden yaklaşık 10 yıl sonra (daha az veya daha uzun sure olabilır) burunda ve sınuslerde polıpler tespıt edılır Işte bu andan sonrakı donem ıçerısınde astım ve analjezık alerjısi aynı zamanda veya birbırlerını kısa sure aralıklarla ızleyerek ortaya çıkmaktadır Hasta aspirın veya bır dığer nonsteroıdantilnflamatuar analjezığı aldıktan yaklaşık bir saat ıçerısınde (sure 12 saate kadar uzayabılır) reaksıyon, başlar En sık gözlenen tablo, nezle, burun tıkanıkhğı, hapşınk, gözde kaşıntı ve akıntı, baş ve boyunda kızarıklık ve ısı artışı ıle bırlıkte nefesdarlığı, hırıltılı solunumdur Bazen bu tablo kurdeşen, yuzde veya vucutta oluşan şışlıkler, kann ağnsı, bulantı, kusma, bayılma da eşlık edebılır Tablo 1. Aspinn ve diğer nonsteroıEnder olarak reaksıyonlar hayati tehdit dantiin fiamatuar llaçlarta oluşan probedıcı boyuta da ulaşabılırler lemler. Bu hastalığın teşhıs ve tedavısı ıçın 1. Burnunda yılboyu suren nezle, sınugereklı olan ve bazen gunler boyu suren zıt ve polip Ile bıhıkte astım hastalığı olan. testler ancak bır alerji klıniğınde yapılabıkişılerde, astım krızı başlayabılır Bu krız' lır çok cıddı boyutta olup hastaneye acıl Samter sendromlu hastalarda gıda başvuru gerektırebilır Bu hastalar "Samkatkı ve boya maddelerıne karşı da çapter sendromu" olarak bılınmektedır raz duyarlılık tespıt edılmıştır (örneğın % 2. Kronik Ürtıker yanı halk arasında 5 hasta Tartrazın'e karşı duyarlıdır) Dukurdeşen olarak bılınen, sureklı kaşıntı ve yarlı olunan ilaçların kullanımının çok gereklı olduğu durumTablo II. Analjezik olan kişilerin kaçınması gereken ilaçlar larda Desensitlzasyon yanı duyarsızSalısılatlar Fenamat grubu laştırma denenebılır Polısıklık asıtler Mefenamıc asrt Hastalığın esas olaIndometazın Flufenamıc asıt rak kalıtsal bır zemın Tolmectın Sıklofenamik aslt uzennde gelıştığı duArıl alifatık asıtler Pırazolonlar şunulmekte olup uNaprcmen Amınopırın zerınde yoğun araşDıklofenak Noramıdoplrın tırmalar surmektedır Fenoprofen Sulfınpırazon * Doç. Dr. HaFenibutazon Ibuprofen cettepe Tıp FakülKetoprofen Enolık asıt tesl Göğüs HastaFlurıbrofen Pıroxıcam lıkları Anabilım Dalı 3746