Katalog

TEKNOLOJİDÜNYASINDAN TVBELGESEL Köstebek robotlarla kentlerde rahat yaşam • Kablo gaz borusu döşüyor, bozuk boru onarıyor. • Kirlilik, gürültü, trafik tıkanıklığı ve çukura paydos pek başarılı değil. Uzun mesafelerde laüçük ya da köstebek robotlar, zer ışığı pek belirginlik sağlamıyor. Bunu kablo döşemede, elektrik hatlarıortadan kaldırmak için, Japon NTT firmanın yeraltında uzatılmasında, gaz sı optik kablolu bir jiroskop kullanmakta. kanallarının denetiminde, çukur açmaya Aşılan her 100 metrede 4 cm.'lik bir hata gerek kalmadan başanyla çalışıyorlar. yapmaktadır. Lazer ışınıyla yönlendlrilen köstebekler sessiz çalışıyor ve darbeli matkaplar gibi gürültü üretmiyorlar. Bozuk boru bakımı Kirlilik, gürültü, trafik tıkanıklığı, çukur Bozuk (paslanmış, tıkanmış) boruların yok. Mağaza müşterileri çukurlardan atbakımında da bu sistem kullanılır. Borulalamıyor. Kanalizasyon için bütün yıl boyunca delinen, kazılan asfaltlar yok. Fransa'da her yıl açılan çukurlar nedeniyle 3KöstBhekpobot çalışma slstaml 4 kişi ölüyor. Ancak şimdi köstebek robotlar var; sessiz, temiz yeraltında çalışıyorlar. Kablo mu geçecek, gaz borusu mu döşenecek, borular mı patladı! Artık çukur açmaya gerek yok. Yeraltında bulunan yüzlerce binlerce kablo ve borunun döşenmesi, bakımı hem kentlileri rahatsız ediyor hem de bir sürü parasal kayıplara neden oluyor; harcanan benzin, esnafların zararı, yolu kapatma maliyeti, belediyelerin tazminl vb. Köstebek robotlar JaKöstebek robot'un prçalam ponya'da, Ingiltere'de, Almanya'de, Kuzey ülkelerin Su gelişi Ekleme parçası de çalışıyorlar. Fransa'ya biraz geç girdi. Bir grup sanayici şimdi ValdeMarne'da köstebek robotları deniyor, çukur açmadan. Robotların perforGen yollama (toprağı) mansını gören (kimi şanti Delme kafası yelerin süresi bir haftadan bir güne indi) gaz, su şirketleri bu girişimi destekliyorlar. Hatta "Mikrotünel" adı verilen ulusal bir proje başlatıldı. K tığı, yüzyıllar öncesinden kalan bir kalıntı çıkabilir. Çalışmaları geciktirebilecek bu tür yanılgılara karşı, Japonlar havacılıkta kullanılanlar gibi empülslyonlu radar kullanırlar. Çalışmalardan önce, radar kazılacak yolda gezdirilir. Gelen sinyaller kaydedilir ve çözümlenir. Sinyallerdeki bir değişiklik beliıii bir derinlikte boru olduğunu belirtir. Tek bir demetimde de kanalizasyonlann %6080'i tespit edilir. Ama işlemi birkaç kez tekrarlamak gerekir. (Her keresinde dalga frekansı değiştirilir) ve %95 oranına ulaşılmaya çalışılır. Boruları bulmak başka, toprak altı yapısını belirlemek başkadır. Delme kafası bu yapıya uygun olmalı ki anza yapmasın, dişler kınlmasın. Toprak yapısı konusunda jeoloji, maden mühendisleriyle ya da ilgili kurumlaria işbirliği yapılabilir. Ultraduyaıiı sondalar toprak altı yapısının hacim ağırlığını tespit eder. Buradan da karşılaşılacak tür çıkarılır. (Gama ışınları yollanır. Gama fotonlarıyla öl Matematigin Aydınlık Dünyası Bugün TV 2'de saat 21.00'de4bölümlük belgeselin ikincisi var Sıfırdan sonsuza Televizyonlanmızda yerli (hatta yabancı) bilim konuları, filmleri neredeyse sıfırı tükettiği bir sırada Ankara Televizyonu yapımcılarından Tülin Sertöz'ün ODTÜ öğretim üyelerinden matematikçi kocası Slnan Sertöz'le birlikte yaptığı bir matematik belgeseli, bilimseverlerin ekranını şenlendirdi. Matematik belgeseli, Anadolu'da yaşamış matematikçilerin ortak yönlerini konu alırken, aynı zamanda, hayata apayrı noktalardan başlayan iki insanın yıllar sonra bir noktaya nasıl geldiklerinin de dört bölümlük öyküsü oluyor. Anadolu, Millet'li Thales, Perge'li Apollon, gene bir parça Anadolu sayılan Sisam'lı Pisagor ve Iznik'li Pihharkos gibi matematigin gelişmesine önemli katkıları olmuş büyük matematikçilere vatanlık etti. Bu büyük ustaların temellerini attıkları matematiği bugün okullarda öğreniyoruz. Ancak bu ustaların ortak yönü neydi? Onları matematigin soyut dünyasında bir ömür geçimeye iten dürtüler nelerdi? "Matematigin Aydınlık Dünyası" belgeseli bütün bu soruları tartışıyor. Belgesel, bu ünlülerin yaşadıkları yörelerde çekildi. Matematik, insanlığın ortaya koyduğu ürünler arasında hiç eskimeyeni. Yaratılan bir çok ürün eskir ve unutulurken, örneğin ikibin yıl önce öklid'in yazdığı "Elemanlar" geometri kitabı bugün hala satıhyor ve okunuyor. Belgeseli çekenler şöyle diyor: "Matematigin mutlak ve kalıcı doğruluğu yanında hesapta olmayan bir de güzelligi vardır. Hem matematik düşüncenin kendi iç dinamiğinde büyüleyici bir ahenk vardır, hem de matematik düşünceyle donanmış bir gözle doğaya baktığınızda gözlediğiniz yüce bir güzellik vardır.... Er veya geç bütün bu güzellikleri başkalarıyla paylaşmak isteyeceksiniz. Işte bu film, 17 yıllık dostlukları arasında bu güzellikleri birbiriyle paylaşan bir çiftin, bunlan başkalarına anlatma isteği ve heyecanından doğdu." Geçen hafta yayımlanan ilk bölüm: "Bir, iki ve çok" Bugün izleyeceğiniz bölüm: "Sıfırdan sonsuza". Diğer böiümler: "Hiçlikten varlığa giden yol" ve "Ben Bilirim!" Sunucu: Doç. Dr. Slnan Sertöz (ODTÜ Matematik böl.) Yönetmen: Dr.Z. Tülin Sertöz. TRT yapımcısı. (Belgeselleri: Halley'e güle güle derken, Karıncalar, Su gibi aziz, Tren penceresinden bu diyar, Adem ile Havva'dan günümüze kadın ile erkek...) Bugün TV'de yerli belgesel K ı n c ı Robotların bir radarı, kamerası, y3"da toprak üstünden yönlendirilmelerini sağlayan, bir jiroskopları var. llk başta çalışmaya başlamaları, yön verilmesi ve sonunda da geri dönmesi için bu başlangıç kuyusuna gereksinimleri var. Robot önce bu kuyuya indirilir, bir kızağa saptanır ve açacağı kanalizasyon yönünde yer alır. 100 tondan fazla basınca dayanıklı yivli krikolarla itilir. Toprak yapısına göre seçilen delme başı toprağı ufalar. Ayna zamanda basınçlı su verilir. Su da toprağı yüzeyde bulunan bir havuza taşır. Toprak sert olursa, sıvı bir kil fışkırtır ve toprak kaymalarını önler. Yivli kıiko 2 metredir. Bu mesafe kazıldığında ek bir parça eklenir. Kazılacak galerinin eksenini saptamak için, makinenin arkasında bulunan mirayı bir lazer ışığı izler. Tüm bilgiler yüzeyde bulunan komuta yerine iletilir. Gerekirse işi yürüten kişi eksenden sapmaları düzeltir. Düz hatlarda çok etkili olan köstebek robot, vlrajlarda Toprak altında çalışıyor? Delme kafası nn iki ucu açılıyor. önce yaylı çelik bıçaklara sahip bir makine, borunun içini temizliyor. Sonra, esnek bir kabloyla bir çimento karıştırıcısına bağlı pnömatik bir makine borunun tüm çevresine çimento püskürtüyor. Sonra kaplamayı perdahlamak için başka bir makine yollanıyor. Boruların dış aşınması durumunda, iş biraz daha karmaşık oluyor. Çukur açmadan boruyu değiştirmek gerekiyor. Tek çare boruyu kesen ve parçalan sıkıştıran bir robotun yollanmasıdır. Yapay zekâya sahip olmayan robotlar, öngörülmeyen engeller karşısında ne yapacaklannı bilemezler. Gerçi, toprak altıyla ilgili ön çalışmalar yapılmaktadır. Ama her zaman eski bir kanalizasyon ar çümler yapılır). Aynı şekilde (nötronik ışınlarla) toprak altı sulan tespit edilir. Kullanılan sondaların güvenilirliğlni kontrol etmek için, araştırmacılar toprak altına polyester blokları, plastik torbalar, su dolu torbalar, granit blokları, döküm parçaları yerleştirdiler. Deney başarılı oldu ve kurulan tüm bu tuzaklara makine düşmedi. Hatta, nötronlu sondaların kanalizasyonda su kaçaklannı bulduğu görüldü. Bu da onarımlara büyük ölçüde yardımcı olacaktır. Kompresör yok, çukur yok, toz yok, gürültü yok. Altematif teknikler hazır. Flrmaları ikna etmek gerek. Kaynak: Science Avenir, Eyiül 93 Dr. tsmail Kılınç