Katalog

I KLİM ARAŞTIRMALARI Diinya iklim sistemi çökebilir Iklim araştırmacıları, bu zamanlarda dünya ikliminde olabilecek köklü bir değişiklik olasılığı üzerinde duruyor ve felaket tablosu çiziyor. . u hafta da yaşamın en önemll ko[şullanndan biri olan iklim konusu' nu yeni biryazıyla sürdürüyoruz. İklim, dünyanın en hassas ve en zayıf. en kınlgan noktası. 10 bln yıldır dengede süren iklim, günümüz sanayileşmesinln kurbanı olarak, büyuk tepkl gösterebilir ve insanlan cezalandırabilir. Bilim adamlan iklimde değişiklik işaretlerinin bir süredir alındığını belirtiyor ve uyanyotiar. Alman iklim araştırmacısı Hartmut Grassl, felaketlerln önlenemeyeceğini düşünecek kadar karamsar. Ona göre, ozon deliğindeki büyümenin durdurulması yeterii olamayacak. Ancak dünya endustrisinin temeiden değlştirilmeslyle durum kurtanlabilecek. Her şeyden önce, otomobil endüstrisinln, bu anlayışla, bir an önce yeniden düzenlenmesi gerekiyor. Aşağıda, Hartmut Grass'la Spiegel dergisinde yayımlanan söyleşiden bölümler sunuyoruz.. Bay Grassl, dünya çapındakl iklim değişikliğlnl, doğanın İnsanlara karşı yürüttüğü bir ceza davasına benzetiyorsunuz. Doğa kanıtlannı sundu, suçlamasını yaptı. Şimdi, verilecek cezanın açıklanacağı karar aşamasındayız. Cezamız ne zaman kesilecek dersiniz? GRASSL: Bu, Kasım 1990'da yapılan 2. dünya iklim konferansında açıklanmıştı. Insanlar, yeryüzünün iklimini değiştiriyor mu diye sorulmuş ve "evet" yanıtı alınmıştı. Bilinmeyen, bu iklim değişikliğinln yeryüzünün hangi bölgelerine ne şekilde yansıyacağı idi. Bu davada doğanın önemll bir tanığı var. 5000 yıl buz altında kalmış bu tas devrl Insanı neler söyiüyor? GRASSL: Alplerdeki bu insanın bulunuşu, güçlü bir iklim değişikllğinin en bellrgin işaretidir. Demek kl, bundan 5000 yıl önce Alplerdeki buzul tabaka bugunkünden çok daha yüksekti. Bu söylediğiniz, başka yörelerdeki buzul tabakalan için de geçerll ml? GRASSL: 1980'lerde yapılan incelemeler, buzulların dünyanın tüm bölgelerinde yılda %35 cm oranında inceldiğinl gösteriyor. Alplerdeki buzul örtü 1850'den bu yana, %30 ile %40 oranında incelmiştir. Araştırmacılar, yanm santlmlik bir incelmenin Doğu Alpler'i tamamen buzulsuz bırakacağını söyiüyor. Bunun ne gibi sonuçlan olabilir? GRASSL.Önce, kurak yazlara karşı güvence olan su kaynakları kaybedilir. Kurak yazlarda , Rhein'a su nereden geliyor sanıyorsunuz? Elbette Alplerin doruklarından. Demek ki Rheln gelecekte, kurak geçen yazlarda kuruyacak. GRASSL: Belki de artık gemilerle insan ve mal taşınamayacak. Oysa, bu nehir üzerindeki taşımacılığın, Alman ekonomisl İçin ne kadar önemli oldugunu herkes B biliyor. Enerjl santralleri de aynı şekilde sekteye uğrayacak. Bu yetmiyormuş gibi, içme suyunun kalitesi de bozulacak. Yılbaşında Rhein ve Selne nehlrlerlnde görülen mOthiş taşkınlar, ılık, yağışlı bir kış, ABD'de bu yıl yaşanan görülmemiş soğukluktaki kış, Madagaskar'dakl rüzgar fırtınalan, bu iklim değişikliğinin bellrtileri olabilir mi? GRASSL: Tek tek bölgelerde bunu saptamak zor. Her şeyden önce istatistikler bir iklim değişikliğinin saptanmasını sağlayacak yeterlikte değil. Ama, buzullar dünya çapında eridiği zaman, bunun sonuçlan gayet açık olacak. Nehir kıyısın daki setlerin çökmesl gibi... Ikllmdekl dönüşümler, buzulların erlmesi dışında, başka nelerden anlaşılabilir? GRASSL : Sözgelimi, sağanaklann yeryüzüne dağılma oranlarından... Ama, bununla ilgili olarak elimızde, sadece kuzey yarımkürenin istatistikleri var. Kuzey yanmkürenin yüksek tepeleri, kışları esklsinden çok daha fazla yağış alıyor. Aft troplk bölgeler, özellikle Ortadoğu ve ABD'nln kuzeyinde uzun süredir bir kurakfaşma eğiliminde. Bütün bunlar, yeryüzü atmosferinln 0,6 derece celcius eıimeslnin sonucu mu? GRASSL: Evet. Yerkürenin yıllık sıcakhk ortalamasındaki küçük bir değişikliğin bile çok önemli sonuçlan olur. Diyelim ki, orta kurak kuşaktaki ortalama sıcaklık 1 ya da 2 derece celsius arttı. Bu durumda sağanak yağışlar %10 oranında geıileyecek, nehir ve derelere %40 ile %70 arasında daha az su ulaşacaktır. Bunun nedeni, yüksek sıcaklık nedeniyle buharlaşmadır. Güney Ispanya, Italya ve Yunanis tan'ın yakın doğu bölgelerinden söz ediyorum... Bu durumda Avrupa ülkelerinin kuzey bölgelerini neler beklryor sizce? GRASSL: Kışları nehir ve göl yüzeyleri, olağanüstü ölçüde yükselecek. Düşünün: Bir derin basınç bölgesi oluşuyor, 10 ya da 15 saat sürekli yağmur yağıyor. Ama, bu sağanaklar, esklsi gibi yüksek bölgelerdeki karlara karışmayacak, orta ve orta yüksek bölgelerde kalacak. 1988'den beri Almanya'nın kuzey kıyılannda 18 bOyük taşkın oldu. 50'lerde bu sayı sadece 8'dl. Slzce bu, bir İklim değişikllği belirtisl mi? GRASSL: Hayır, ölçümlerin sırası çok kısa. Ama, deniz yüzeyi yükseliyor. Dünya deniz yüzeyi son 100 yıl içinde 10 ile 20 cm arasında yükseldi. Hatta Almanya'nın körfezlerinde 35 cm kadar yükselmiş' durumda. Bu da bir başka uzun süreli eğilimdir. Kuzey Almanya kıyılanndaki deniz yüzeyinin yükselmesi, şimdiye kadar herhangi bir tehllke yaratmadı. Gelecekte böyle bir durum söz konusu olabilir mi? GRASSL: Endüstri ülkelerl, sahillerine setler yaparak kendilerinl koruyabilir. Ama, az gelişmiş ülkelerın buna harcayacak parası yok. Birkaç yıl önce, bir iklim toplantısında tanık olduğum gergln bir konuşmayı hatırlıyorum. Bir Sovyet delegesi, sera gazı etkisinin tarım üzerinde olumlu etkileri olacağını söylemiş ve deniz yüzeyinde yükselmenin göze alınması gerektiğini belirtmişti. Buna karşılık, kıyılan koruma önlemlerl alınmasını öneriyordu. Bu sözlerl duyan Maldiv temcilcisi söz alarak şunları söylemişti: "Buradaki baylara belirtmek isterim kl, benlm ülkemdeki en büyük dağ 3 metre yükaekliğindedlrl" BOtün eğilim araştırma ve anallzlerlne rağmen, billmadamlan yin» de kendilerinl sasırtan iklim olayianyla karsılaşıyoriar. ömeğln, kuzey yanmküre Ozeiindekl ozon kaybı gibi. GRASSL: Bu çok doğru. İklimde bazı değişikliklerin yaşandığı çok açık. Burada Iklimin G ya da N durumunda olmasını küçük oynamalar belirliyor. Değişiklik bir kere başladı mı, mühendislik önlemlerl yetersiz kalacaktır. İklim değişikliğlnde sıçrama noktalan denilen aşamalar vardır. Şimdi, nerede olduğumuzu bilmiyoruz. Grönland'dakl buzul sondajlan so Alman İklim anştırmacıaı Hartmut Orassl nucunda, geçen blnlerce yıl Içlnde, yeryüzü sıcaklığı oranlannda aşın degişıklikler saptandı. Anl sıcıklak değlsmelerl olağandı. GRASSL: Doğru... Yeryüzü sıcaklıklan ancak son 10 bin yıldır dengell gidiyor. Son buzul çağının ardından, 10 bln yıldır süren İklim dengeslni nasıl açıklıyorsunuz? GRASSL: Bunun nasıl oldugunu bllmiyoruz. Ama, sistem bu kadar dengeli ise, onu bozmak tehlikeli sonuçlar doğurucaktır. Sera gazı etkisinin bir an önce durudurulması, bu nedenle büyük önem taşıyor. Bunun İçin arbk çok geç değll ml? GRASSL: Evet, belki de... Şimdi çabuk hareket etmek gerekiyor. Dünya ülkeleri, ozon tabakasını öldüren FCK gazına karşı biıieşmekte geç kaldılar. 1996'ya kadar bu gazın üretiminin sıfırlanacağı beliritiliyor. Fosil enerjl kaynaklanndan vazgeçllmeye başlanması da önemll. GRASSL: Böyle bir şey ne yazık ki sözkonusu değil. Eğer, sera gazı yoğunluğunun dengeli olmasını şart koşan bir iklim ciddiye alınacaksa, o zaman gelecek yüzyıl içinde fosil yakıtlar en önemli enerji kaynağı olmaktan çıkacaktır. Ama, bu onlardan tamamen vazgeçeceğiz anlamına gelmez. Havaya salınan karbondiokslt, hangl orana düsürülmell? GRASSL: Yeryüzü atmosferindekl karbondioksit oranı dengelenmek isteniyorsa, bu gazın endüstri ülkelerindeki yayılımı %60 ile %70 kadar düşürülmelidir. Oldukça ütoplk rakamlar... Batı Almanya'da, büyük çabalar sonucu, sadece 4,3 oranında düsüreblldl. GRASSL: Ne gerektiğini söyleyeyim. Endüstri tümüyle değişmelldir. özellikle otomobil endüstrisinde köklü bir değişiklik zorunlu. 36619