Katalog

TARTIŞMA Akademik yükseltmelerde çifte standarda son Bilimsel yetkinlik ve saygınlık önplanda tutulmalı Şakıre Pöğün* T ^ nıversıteler, ıdare ıle büyük sorunlar yaratılmadıkça, hızmet yıllanna koşut olarak terfilerin ele aiındığı ve en son aşama olan profesorlüğe ulaşıldıktan sonra da rahata erılmesı amaçlanan "devlet dalrelen" değildır Akademik kanyenn her aşaması sadece bilimsel etkınlığe gore objektıf knterterle değerlendinlmelıdır, bunun dışında hıçbır faktör akademik unvanlann verılmeslnde soz konusu olamaz Bilimsel etkınlığın değeriendırılmesınde kabul edilebılecek en önemlı ölçek de bilimsel yayınlardır Bilimsel yayınlann uluslararası hakem heyetlı dergilerde yayınlanmış olması, genellıkle en objektıf knterdır ulusal bır dergide tekrar yayınlanıyor ve daha sonra uluslararası bır dergide tekrar karşımıza çıkıyor, tanh sırası ıle gerıye doğru gıttığımızde ıse, ılk yayınlardan sonrakılerde hıç söz edılmıyor Bu uygulama bilimsel ahlak ıle çelışmektedır; kabul edılemez ve mutlaka üzennde hassasıyetle durulmalıdır Sanınm olay şöyle gelışmektedır Çalışma tamamlandıktan sonra doğal olarak bır kongrede sunuluyor ve "her ıhtımale karşı" tam metın olarak yayınlanıyor Genellıkle yayın sayılan akademik yükseltmeler ıçın çok önemlı sayıldığından ve nedense akademik yükseltmelerde hep bir "acilıyet" söz konusu olduğundan, çalışma derhal bir de ulusal dergıye yollanıyor bu tür dergilerde genellıkle sunulan çalışmalar hemen kabul edılır, dergının yayınlanması maddı olanaksızlıklarla gecıkse bile, kabul yazısı bırıkı gün ıçınde alınır Bu arada araştırmacılar yayınlannı beğenmışler ıse, bır de uluslararası hakem heyetlı dergilerde şanslannı denemek ıstıyorlar Bu dergilerde çalışma, gerçekten konunun uzmanı olan bılim adamlanna ıncelettınleceğı ve eleştınlere göre bazı revızyonlar ıstenebılecegı ıçın sunulan çalışmanın yayına kabul edılmesı ve yayınlanması aylar alabılır Eğer bu ışlemlenn sonucunda yayın gerçekleşırse aynı çalışma daha "saygın" bır dergide tekrar yayınlanmış oluyor Uluslararası hakemler nasıl olsa Turkiye'dekı yayınlan takip etme olanağına sahıp olmadıklan ıçın aynı çalışmanın daha önce yayınlanmış olduğunu da bılemıyoriar dur Bu konuda çok şey yazıldığı ıçin tekrara gerek görmuyorum ancak bır olgu sunusu, klınık bır araştırma, deneysel bır çalışma, yazann çalışma konulanndan hıçbır ömek ıçermeyen bır derleme veya yazann pek çok çalışması ıle desteklenen bır derleme, sadece gözlemlerin sunulması veya gozlemlere mekanıstık bir açıklama getırebılen çalışmalar, şüphesız farklı ağııiıklarda değerlendinlmelıdır Akademik yükseltmelerde çifte standart rede v« nasıl olursa olsun" tarzında bir yaklaşım sergileyebıhyoriar Bazı jünler adayın "hocasrnın flkrin« saygı gostenrlerken, bazı jünler daha bağımsız davranabıliyoıiar Bır doçentlık jürisinde, kolokyumun sonunda adayın yetersız olduğuna oy biriığı ıle karar verileceğı sırada, jüri üyelerınden bırının söz alıp "Şimdıye kadar sizlere açıklamadığım onemli bir hususu belırtmekte yarar gdrüyorm: Bu aday benım yeğenimdir!" dedığını ve bu önemlı açıklamanın sonunda jün üyelennın karar değıştırip adayın başanlı olduğuna karar verdıklerini duymuştum İki akademik yükseltme arasında geçen süre bazı jünler ıçın en önemlı knter olarak alınırken, bazı jünler sadece adayın yeterlılığını değerlendırıp sürenın üzennde dumiayabılıyorlar Bazı, daha şanssız durumlarda ise aday "rakip" olarak algılanabılıyor Akademik yükseltmelerde uygulanacak kurallann tekrar değeıiendirılıp saptanmasının ve karariann da sadece konulannda yetkınlıği kanıtlanmış öğretım üyelenne bırakılmasının zamanı gelmiş de geçmıştır. Bilimsel yayınlarda uyulması gereken kurallar Bilimsel yayın konusunda evrensel bazı kurallar vardır örneğin blr çalışmanın sonuçları genellikle önce ılgılı bilimsel kogrelerde bıldiri olarak sunulur ve sonra yayın halıne getinlır ŞÜphesız bu zorunlu bır uygularna değildır, çalışma direkt olarak da yayınlanabılır Aynı çalışmanın yurtdışı ve yurtıçı kongrelerde sunulması da kabul edılebilır bır tutumdur, söz konusu kongrelerde farklı dınleyıcı gruplan olacaktıri Ancak bır araştırma yayın halıne geldığinde sadece bır kez, bır tek dergıde yayınlanabilir Esasen özellikle uluslararası hakem heyetlen olan ciddı dergilerde bu durum çok büyük önemle belırtılmektedır Bir makale bir dergıye yayınlanmak üzere yollandıktan sonra, ılk dergıden blr yanrt alınmadan ıkıncı bir dergıye yollanamaz, yayınlanmak üzere kabul edilmışse, bır sözleşme ımzalanır, tüm yayın hakları ılgılı dergıye devredllir ve başka bır dergide yayınlanamaz Bır araştırmacı doğal olarak bazı bulgulannı bırkaç yayında kullanmak ısteyebıllr Bu durumda daha önce yayımlanan kaynak referans olarak göstenlır ve söz konusu venlenn daha önce yayınlanmış olduğu açıkça belirtilır Bazı kongrelenn sonunda bildınler tam metın olarak yayınlanır Bu durumda o çalışma yayınlanmış kabul edılır Eğer yazarlar çalışmalarını başka bır dergide yayınlamayı düşünüyorlar ıse, kongre kıtabında tam metın olarak yayınlanmasını istemedıklerını belırtırler Makafede îsfm sırası Akademik yükseltme ıçın başvuran adayın çalışmalannda ısmının hangı sırada olduğu da çok önemlidır Akademik kurallann ödünsüz ışletildlğı bır çalışma ortamında, çalışmanın sürücü kuvvetı olan ve gerek deneysel çalışmalarda gerek sonuçlann değerlendınlmesınde en fazla emeğı geçen kışı yayında iltc isım olur Çalışmanın fıkır babalığını/analığını yapan daha deneyımlı bılım adamı, özellikle tartışmanın yazılmasında çok yoğun katkıda bulunmalıdır ve bu kışının adı da genellıkle en sonda yer alır Bu iki ısım arasındakı diğer ısımler, çalışmaya olan katkılan oranında yazarlar sıralamasında yerlennı alıriar özellikle doktora veya tıpta uzmanlık aşaması ile doçentlık/profesörluk aşaması arasında geçen dönem, bır araştırmacının fiılen laboratuvarda çok yoğun çalıştığı dönemlerdir ve bu tür gayretlerin yayınlara da "ılk ısım" olarak yansıması beklenır Doktora veya tıpta uzmanlık değeriendırilmesınde esas olan tezdır Yayınlann düzeyı elbette uzennde en ağırlıklı olarak durulması gereken konu Jünlerde karşılaşılan acıklı bır durum da yenı kurulmuş veya kurulmakta olan, veya kuruluşunun uzennden yıllar geçtığı halde çağdaş bilimsel düzeye ulaşamamış olan üniversıtelerden gelen adaylann değerlendınlmesı sırasında ortaya çıkmaktadır Bu ünıversıtelerdekı akademik kadrolar maalesef hepimızın malumu olduğu üzere çoğunlukla politik eğilimlere göre veya belli bır baskı grubunun öngördüğü şekılde oluşturulmaktadır Jün üyesı olan bazı meslektaşlanmız, daha gelışmış ve gelenegi olan üniversıtelerden gelen adaylarda aradıklan koşullan bu durumda nedense gözardı etmekte, "Eh, bu şarttarda ancak bu kadar yapılır, oralara da öğretim üyesl lazım..." gıbi gerekçelerle adaylar yetersız olsalar da olumlu davranabılmektedirier Bu kabul edılemeyecek bır saygısızlık ve çifte standart uygulamasıdır Sonucunda aynı unvana sahıp değışık "sınıf'larda öğretım üyelen ortaya çıkmaktadır Ulusal kongrelerde, "Bobreklerde amelıyat meydana getınp beyindekl mıtokondrı hücrelennı EEG ile inceledik " dıye bildın sunan öğretim üyesı sıfatındakı kışıleri dınlemenın çok yoğun acılarını hıssettık1 Tüm çalışmalarını ramazanda oruç tutmanm faydalannı açıklamaya yönlendıren ve maalesef bılımsellıkten çok uzak olan gruplan da bıliyoruz Bılımde çifte standart olmaz Zor şartlarda çalışmış olmanın ödülü akademik yükseltme olamaz Daha "düşuk sınıf öğretım üyelennın pek çok unıversıtenın kuruluşunda ve ışleyışınde çok önemlı roller üsttendığını de gözönünde bulunduracak olursak, bazı ünıversıtelerde nıçın çarpık bır yapılanma ve kadrolaşmanın gıderek tırmandığını anlamak sanınm pek zor olmayacaktır Akademik organlarda görev alacak öğretim üyelehnin seçimi Bu aşamada en önemli nokta, akademik yükseltmelerde veya dığer bilimsel değeriendırmelerde veya unıversıtenın akademik ışleyışınde, etkın olan öğretım üyelennin seçimidır Profesör olan herkes, akademik yükseltme jünlennde görev almaktadır Ancak maalesef ülkemızde profesör unvanı almış olmak, yukanda kısmen söz ettığımız nedenlerle, bilimsel yetkınlıği hıçbır şekılde yansıtmamaktadır Uluslararası hakem heyetlı dergilerde bir tek yayını olmayan bir profesorün, bu tür 1015 yayını ve pek çok sıtasyonu olan bir adayı degerlendinrken nelen knter alacağı çok şüphelıdır, kişının tyı nıyetıne ınansak dahı, yeterlılıği tartışmaya fazlasıyla açıktır Bir hastaneye alınacak temızlık malzemesinin satın alma ışlemlennı yürütecek bir komısyonda gorev almak ıçın bılım alanında kendini kanıtlamış olmaya gerek yoktur, hatta bılımle fazla ılgılenmeyen kışıler sanınm bu tür komısyonlarda daha yarariı olabılırler Ancak bir üniversıtenin bilimsel etkınlıkler ıçın ayrılacak kaynaklannı ya da bu kaynaklann aktarılacağı projelerı değerlendırecek kışılenn bllım adamı hüvıyetıni taşımaları gerekir Bir unıversıtenın öncehklennı belırieyecek pozıyosyonlardaki kışılenn de bılım adamı hüvıyetıni taşımalan bir zorunluluktur. ' Prof. Dr., Eg« Üntv«r»K*al Tıp FakOttMİ Ö Û Bir yayın iki ve daha çok yayın «ncaK bulunduğumuz akademik yükseltme jünlennde çok sık rastladığımız bır durum, aynı çalışmanın iki veya daha fazla yayın olarak gostenlmesidir Omeğın çalışma blldiri olarak sunulduktan sonra tam metın olarak kongre kıtabında yayınlanıyor, Jüri üyelehnin nitelikleri... Jürilen oluşturan öğretim üyelennın kişılık ve yeterlılık düzeylerine bağlı olarak aynı bılım dalında oluşturulan farklı jünlerde değışık uygulamalar yapıldığını da gormekteyız Bazı jünler uluslararası yayınlann gereklılığıne ınanıp yayınlann kalıtesıni dıkkatle değeıiendırdıklen halde, bazı jünler "üçbeş yayın olsun da nm 4034