Katalog

B İ L İ M KÖLTÜR Bilim dünyasmdan çeşitlemeler Vehbı Belgıl Bır takvım yaprağının arkasında okudum Meğer Istanbul'u Fatih değıl, Ubeydullah Ahrâr adında bır ermış almış Şöyle Fatıh'ln ordulan kentl almakta zorianıyormuş Hocası Akşemseddın, bır gün namazda "Ey Tanrım, günümüzün ermlşi kimse bu günümüzde onu bıze yardıma gönder" diye yalvarmış Meğer zamanın kutbu, yanı en büyük ermışı, Semerkant kentındekı Ubeydullah Ahrâr adlı bınsı ımış Bu zat bundan haberdar olmuş Hemen atına atlamış batıya yönelmiş Kendlsı lle birilkte gelen mürıtlenne "Siz burada kalın" emrinı vermiş "Peki, sen nereye gidıyorsun?" sorusuna "Türk sultanı Fatıh Sultan Mehmet Küffar lle savaşta benden yardım Istedi, oraya gıdiyorum" yanıtını vermış Bır süre sonra Istanbul alınmış, üstad da geri dönmüş ve şunu demış "Hızla glttım, zafer kazanıldı Tannnın ıznı ıle" Ustat Istanbul'a kadar gelmış mı? Gelmışse ne yapmış da zafer kazanılmış? Takvlm yaprağı orasını belırtmemış Akla bırçok soru gelıyor burada Yıldınm Beyazıd'ın Timur ile savaşında böyle bır "ermış" yok mu ımış? Yıldınm Türk padışahı değil mı ımış? Müslüman değıl ml ımış? Tarihımızdeki zaferien hep böyle ermişlerle ızah edeceksek yenilgılerımizı neyle ızah edeceğız? Karlofça, Küçük Kaynarca, 93 yenılgısı, Balkan Savaşı yenilgisı, Lıbya Savaşı yenılgisı ve nıhayet, 1918 yenılgısi'nı neyle ızah edeceğız? Bu son yenılgı öyle bır yenılgı oldu kı halıfenın ordulan sllahlan bırakmak zorunda kaldı Acaba Bınnci Cıhan Savaşı sırasında kutbülzaman yok mu ıdı? Yoksa Turkler, dınden, ımandan mı uzaklaşmışlar ıdı? Hepsı yanıtsız kalmış sorular Pekı, Istıklal Savaşı'nı, dinsızlıkle suçlanan Mustafa Kemal nasıl kazandı? Dınsızlığı lyıce yaysın dıye mı? Oysa, Istıklal Savaşlan'nı hep yeşıl sanklı ve yeşıl cüppelıler kazanmış Yunanlılar da oyle dememış mı ıdı "Bızı Türkler değıl, yeşıllıler yendı Yoksa yenılır mı ıdık? Arkamızda koskoca Brltanya Imparatorluğu donanması, sllahlan, altınlan vardı " Vardı, vardı, vardı Ama, bunlar nal toplamaktan öteye bir varlık göstereme "Kutbülzaman Ubeydullah Ahrâr dıler Çünkü, karşılannda zaman Mustafa Kemal" vardı "kutbül Vakvak ağacı, dallarında ınsan yetışen bır ağaçmış Mıllı Eğıtım Bakanlığı'mızın yayımladığı Islam Ansıklopedısı'nln 13 cıldınin 172 sayfasında bu ağaç hakkında bılgı venlmiş Aslında böyle bır ağaç yok Hepsı söylenceden ıbaret Ama tanhımızde "Vak'aı Vakvakiye" diye bır olay olmuştu, 1656 yılının 48 mart günlennde Delvete ısyan eden bır Turu tukenen sert ağaçlar ve müzik araçları nı kazanmasını sağlayan müzık aletlen ve hepimizın göz ve kulak zevkıne seslenen aletler Resım, bu aletlenn yapıldığı sert ağaçların neslinın artık kurumaya yüz tuttuğuna dlkkatlen çekmek içın yayımlanmış Abanoz ağacı, gül ağacı (ebony, rosewood) gıbı ağaçlara Endonezya lle Hındıstan ve Seylan arasındakı bolgelerde bulunan abanoz, kahverengı çızgıll kara blr ağaç Çok ağır ve sert Çok güzel cilâ kaldınyor Dolap yapımında tyı sonuç verlyor Piyano tuşlannda kullanılıyor Bılımsel adı Dıospyros Ebenum (Macassar ebony) Nesll tükenmeye yüz tutan ağaçlann başında gelen 'rosewood'un blllmsel adı ıse Dalbergıa nıgra'dır Doğu Afnka'da yetişen bu ağaca "Afrika kara ağacı" da denır Her yıl 100 000 klarnet yapımında kullanılır Çımbalo denen ve 15501750 arasında kullanılmış bır tür piyanonun tuşlannda da kullanılırdı Bu pıyanoya harplschord denirdı ıngllızce'de (Fransızca'da clarecln) Gül ağacının Brezılya'da yetışen türü bır zamanlar piyano yapımında kullanılırdı Şımdı gitar ve keman sapı yapımında kullanılıyor 20 yıllık gereksınmeye yetecek kadar kalmış Işın üzücü yanı, ağacın 70 yılda yetışmesi Gül ağacı bızde gülyağı çıkanlan ve bılımsel adı "Rosa damascena" olan gül bitkisı ıle hıçbir ılışkısı yoktur Bu tür bitkı ve ağaçlann tıcaretı yasaklandığı halde el altından satışı önlenemıyor Bu yüzden, söz konusu müzık aletlennın, başka maddelerden, örneğın plastıkten yapımı yollannın şımdıden aranması gündeme gelmıştır Bu ılk aşamada en büyük basanyı Ruslar gostermıştı Bütün "ılk"ler onlarda ıdı Belkı 20 "ılk" Amenka da bunlara katkıda bulunmuştu Şımdı, Soğuk Savaş'ın sona ermesi lle ışler hemen hemen durmuştu Oysa uzay, ınsanlığın geleceğı demekti Bu nedenle, ıkı süper gücün deneyım blnkımleri boşa gıtmemeliydı Bunun yolu uluslararası ışbıriığinden geçiyordu Uzay çahşmalannın asıl masraflı ve güç kısmı yenı başlıyordu Bunun ıçın sadece ılgılı tarafların fon oluşturmalan değıl, bilgi bınkımı fonu da yaratmalan gerekıyordu Bu amaçla ılk bir ışbırlığı 1975 Temmuzu'nda gerçekleşmıştı Fakat, bu isbıriiğı Soğuk Savaş'ın gergin havası içinde yapılmıştı lyı bır sonuç içın rekabetsız bır ortam gerekıyordu Bugün öyle bır ortam kendılığınden oluştu Bu yüzden Avrupa Uzay Ajansı Devletlen ile Kanada ve Japonya, Amenkalılarla birleşerek Rusya'ya çağnda bulundular Uzayda bundan sonrakı çalışmalar için işbıriığı çağrısı Çağnda şoyie denıyor "Rusya, uzayda büyuk basanlan olan bır ülke Uzay çalışmalannda deneyımlen büyük Bundan sonraki uzay çalışmalanna büyük katktda bulunabılır" Avrupa Uzay Ajansı'nın Washıngton'dakı temsılcısı lan Pryke bu konuda şöyle dıyor "Çağnmız kabul edılırse, bu ulke ıle de uzayda uydulan olan devtetlerle ımzalanmış anlaşmalara benzer bir anlaşma yapılacaktır Bu Iş aylar sonra gerçekleşebılır Fakat, çok gereklidır." Uzayda yapılması gereken işlenn başında bıle değılız henüz Ay a ınışle son bulan bınnci aşamada, gezegenlenmızde, dunyadakı gıbı canlılann bulunmadığı saptandı Ay da su bile yoktu Mars'ta, dünya uygarlığının çok üzerinde bir uygarlık bulunduğu sanılıyordu Bu da boş çıktı Bu durum, dünya kamuoyunun uzay çalışmalanna ılgısını azalttı Oysa, uzay, dünyamız ıçin büyük olanaklarta doluydu Gezegenlerdeki hammaddeler, uzayın azçekımlı bölgesı, uzay kentlerınin kurulması gıbı olanaklar bütün ınsanların kafa kafaya vermelerinı zorunlu kılıyordu Başka bır deyışle, "Bir Dünya Bılımsel Ortak Pazan" kurulması gerekli idı Avrupa bunun örneklennı verdı Böbrek naklı butün ınsanlığın ortak konusu ıdı ve bir tek devletın çabalan ıle çözumlenemezdı Böbrek Ortak Pazarı kuruldu Bunu, Cenevre'dekı atom araştırmalan merkezinıp ortak çabalarta gerçekleştirilmesı ızledı Son olarak "EuReCA" projesı ortaya çıktı (European Research Coordinatıon Agency) Türkçesı ıle "Avrupa Araştırma Koordınasyon Kurulu" Neden gerek gorüldü buna? Amaç Avrupa ıçın yaşamsal önemlı konularda her devletln kendı sermaye ve emek gücünü boşa kullanmaması, bunun yerıne, ortak çalışma yapılmasını gerçekleştırmektı Gerçekten de, dıyelim, AIDS araştırmalan ıçın her devletın ayn çalışma yapması ve bınnci sınıf zekâlannı ayn ayn ve kıt olanaklaria uğraştHma yenne büyük bır çatı altında toplama fıkrı bu ışın temelınde yatıyordu Gergin hava takım eşkıya ıdam edilmiş ve Topkapı Sarayı'nın bınnci bahçesındekı bır ağaca asılıp halka gösterılmışlerdır Bu ağaç bır çınardı 60 yıl once, beton dıreklerle ayakta tutulmaya çalışılmıştı Sonunda kurudu Bu yüzden, soz konusu olaya "Çınar Vak'ası" da denmiştır Bır bılım dergısınde (The New Scıentıst, 18 12 1993) buna benzer bır ağaç resmı yayınlanmış Her dalında gıtar, banço, flüt, klarnet, keman gıbı müzık araçları asılmış bır ağaç Bu araçlar da ıdam çanlan çalınan aletler Milyonlarca kışının geçımını, yine milyonlarca Insanın dans gereksınmesını ve bu yolla yaşamı Gitar ağacı Uzay serüvenı 4 Ekım 1957'de Sovyet Rusya'nın ilk Sputnık ı dünya çevreslnde yörüngeye oturtması ıle başladı Bunu, ABD'nın çalışmalan ızledı Bu gınşım uzun süre bu ıkı ülkenın tekelınde bır yarışma olarak sürdu Kıyaaya bır yarışma Ikı taraf da bütun olanaklan ıle gırdıler bu ışe Sonunda, 2 ay sonra yırmı beşıncı yılı kutlanacak Ay'a Inış olayı ıle uzay çalışmalannın ılk aşaması Amenkalılar'ın başansı ıle noktaiandı Dünya dışındakı bır uzay cısmıne ılk kez ayak basılıyordu Bu hummalı yanş boyunca ıkı taraf da büyuk deneyımler edınmıştı Bunlan Avrupalılar ızledı Sonra obur devletler geldı Ancak, uzay çalışmalan Sovyet Rusya'nın dağılmasından sonra ıkı taraf ıçın de tavsadı Çalışmalann ıtıci gücü ABD ıle Sovyetler arasındakı kıyasıya rekabetti Rekabet en aza ınınce uzaya tnlyonlar sarf etmenin anlamı da azalmıştı Uzay Için BiHmsel OrtakPazar 403 13