Katalog

UZAY Yeryüzünün çevresinde 7000'den fazla izlenebilir enkaz parçası bulunuyor. Bunlara, izlenemeyen milyonlarcasını eklemek gerek. Bu serseri enkaz parçalan şimdi yör gede olan uzay araçlan ve yeni fırlatılması ve yapjlması planlanan uydular ve uzay seferteri için önemli ölçüde tehlike oluşturuyor. TÜRKSAT uydusu da bu serseri parçacı ların hedefi olabilir. Yukarıdaki çizimlerde yalnızca bir seferden, 1986 yılında yeryüzünün 500 mil kadar yukarısına yörüngeye bir gözlem uydusu yerleştiren ve sonra bilinmeyen bir nedenl parçalanarak uzay enkazına dönüşen Avrupa Ariane füzesinden geride kalan parçaların yolu görülüyor. Parçaların yörüngede nasıl çoğaldıkları vizleniyor. 22 Şubat 1986 : Ariane 16 Güney Amerika'daki bir sahadan Matıldı. 13 Kasım 1986: Roketin uydudan aynlan üçüncü itme takımı bilinmeyen nedenlerle patlıyor. Ve 465 parçacık saptanıyor. Nisan 1987'de parçacıkların yörüngesi başlangıçtaki kutupsal yörüngenin çok ötesine genlşliyor.Nisan 1988: Parçacıklann yörüngeleri neredeyse dünyayı sanyor Uzaydaki serseri parçacıklar Dünya yörüngesindeki uydular tehiikede TÜRKSAT'ın da bulunduğu ticari, bilimsel ve askeri uydular, yörüngede serseri dolaşan irili ufaklı milyonlarca parçanın çarpma tehlikesi içindeler. incirteme tepkimeler yeryüzünde çok görülen şeylerdir. Kimya tesislerınde tek bir uyarılmış molekül, plastıkleri yaratmak üzere komşularını harekete geçirdiğinde zincirleme tepki oluşur. Nükleer reaktörlerde, hızlanan bir atomaltı parçacık ağır bir atoma çarpıp onu parçalayarak bir enerji patlaması içinde sürecı tekrarlayıp büyüten daha fazla parçacık açığa çıkardığında da bu olay olur. Şimdi uzmanlar uzayda insanlığın gezegen ötesi çabalarına sekte vuracak tehlikeli bir zincirleme tepkime türünün başladığına dikkat çekiyorlar. Bu tepkime başlarsa örneğin milyarlarca dolarlık ileri iletişim ve hava uyduları uzayda tahrip olabilir. Sorun yeryüzü yakınındaki bazı yörüngelerın, ölü ve aktif uyduların, roket artıklarının ve milyarlarca dönen kalıntının çöplüğü haline gelmış olmasıdır. Hızlanan bir metalik parça büyük bir nesneye çarpabilir, onu süreci tekrarlayıp büyüten yüzlerce parçaya ayırabilir. Bu tür bir zincirleme tepkime kritik yoğunluk TÜRKSAT'a serseri bir uzay parçası çarpabilir Z denen bir noktada başlar. Şimdi NASA'daki (Amerıkan Havacıhk ve Uzay Dairesi) bilim adamları bu kritik yoğunluğa gelinmiş olduğunu söylüyorlar ve yörüngeye bir şeyler yerleştirilmesini durdursak bile, rastgele çarpışmalar nedeniyle uzaydaki kalabalığın artışının devam edeceğini belirtiyorlar. Bilim adamları geniş çaplı tahribatın yavaş olacağını, fakat ticaret, bilim ve askeri alanlarda sonuçlarının muazzam olacağını söylüyorlar. Çarpışma riskinf azaltmak için kalabalık yörüngelerin terkedilmesi gerekiyor. Uzay organizasyonlan konunun üzerinde duruyor. NASA uzay gemisi tasarımcıları, fırlatıcılan ve operatörleri için ayrıntılı bir kurallar kitabı hazırlıyor. Işyerleri yeni nesil iletişim uyduları planlarken yörünge pastasından gittikçe büyüyen bir pay alan ticari sektörün tutumu soru yaratıyor. Sorun, küresel rekabet artar ve kâr marjları keskinleşirken işleri doğru şekil Kalabalık yörüngeler terkedilmeli de yapmanın getireceğı önemli bedellerinin gönüllü olarak ödenip ödenmeyeceği sorunudur. Uzay çağının başlangıcından beri yeryüzü yakınındaki yörüngeler, çoğu zaman kasıtlı olarak, paketleme malzemelerinın, yakıt tanklarının ve benzeri maddelerin atılması sonucu gittikçe daha fazla karışık hale gelmiştir. 1985 yılında Reagan yönetimi uydulara yönelık bir silahı test ederken bir uzay gemısini parçalara ayırdı ve 285 kadar dönen enkaz parçası yarattı. Fakat bugün en hızlı biriken çöpler isteğe bağlı olmadan gelişen durumların sonucudur. Kasım 1986'da Ariane roket mekanizması yörüngede patlayarak yeryüzü etrafında dönen 465 parça yarattı. Bilim adamları ayrıca normal saptanabilirlik sınırı altında da küçük kayalardan kum tanelerine kadar değişik büyüklükte milyarlarca parçanın da var olduğunu keşfetmeye başlıyoıiar. Sonuç olarak hemen hemen görülemeyen artıkların yörüngede ınsanların yarattığı malzemelerin büyük çoğunluğunu oluşturduğu tahmin ediliyor. Radar tarafından izlenebilen 7000 kadar büyük nesnenin ise, toplam kütlenin yüzde 1 'inden az bir kısmını oluşturduğu anlaşılıyor. Ocak 1989da Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi raporunda uzmanların küçük ve büyük nesnelerin kaçı nılmaz olarak çarpışacakları korkusunu taşıdıkları belirtildi. Raporda hızlanmış küçük bir alüminyum kürenin bir uzay gemisine çarpması durumunda önemli ölçüde yapısal zarar verebileceği, insanlı uzay çalışmaları için potansiyel tehlike oluşturduğu konusunda uyarılar vardı. Uzayda zincirleme çarpışmaların ya halihazırda başlamış olduğu ya da yakın gelecekte başlayacağı konusunda bilim adamları arasında görüş bırlığı var. Yörüngesel kalıntı uzmanları enkaz birikimıni azaltmak için tedbir alınması gerektiğini savunuyorlar. Pahalı bir önlem, işini gerçekleştirdikten sonra uzay gemisinin ya daha az kalabalık yörüngelere ya da yanıp yok olacağı Yeryüzü atmosferine çekilmesidir. Bu daha pahalı bir yoldur, çünkü uzay gemisinde bu işe uygun makineler ve yeterli yakıt olması gerekir. En pahalı seçenek ise uzay gemilerinin baştan sona enkazı sınırlayacak şekilde yeniden tasarımlanması, büyük olasılıkla küçük parçacıkları savuşturacak ve uydunun parçalanmasını önleyecek koruyucu zırhları bulunmasıdır. NASA yetkilileri BM gibi bir kuruluş tarafından zorunlu kabul edilirse bu tür kuralların uygulanmasının çok daha kolaylaşacağını söylüyorlar. (nyt) Zincirleme tepkime başladı mı yoksa? 3942