Katalog

NEW ENGLAND'DAN İZLENİMLER nestezıklerın buyuk bır çoğunluğunu ılar oluşturuyor Bunların buyuk bır nu de yıllar once yaşadıkları renklı ik, koku, dokunma vb deneyımını i koruyor örneğın, Elızabeth Stevvart s'un küçuk adının kendısınde çağrış"ığrenç kaygan san" duygusu aynen 'or Bu çağnşımlar ısteğe bağlı olızın ortaya çıkıyor ve bastınlamıyor lestezılı kışıler nanenin rengini tadak ıçın hıçbır çaba harcamıyor, bu j kendılığınden oluşuyor Bu kışıler lıkle duyumsal taşkınlıklarını dışa îktan çekınıyor, oncelerı herkesın lyı kendılerı gıbı algıladıklarına ınanııncak daha sonra boyle olmadığını dıklerınde şaşırıp utanıyor tovvıc sınestezıklerdekı bu gene! göi konusunda aynı göruşlerı paylaşı bırlıkte yaklaşık elh kışıden oluşan denek grubunun başka bırtakım or zellıkler taşıdığını belırtıyor Grupta ların çoğunluğu oluşturduğunu ılerı Cytovvıc'e karşıt olarak Baroni en az yuzde on kadannın eşcinsel unu belırtıyor Ayrıca deneklerın ço dıldı Buna göre kan akışı ne denlı çoksa etkınhğın de o denlı fazla olduğu göruldu Cytovvıc ve ekıbı bır adım daha ılerleyerek VVatson'a sinestezıyı kamçılayarak deneyler uyguladı Cınsellığı arttıran amıl nıtrattan bır doz verılen VVatson'da son kerte şaşırtıcı sonuçlara ulaşıldı Sınestezı sırasında VVatson'un beynının sol lobundakı kan akışında çarpıcı bır duşuş goruldu Beyın zannın olduğu bölumlerde ıse kan dolaşımının olmadığı gozlendı Bu bulgular ışığında Cytovvıc sınestezının beynin sol yanında gerçekleştığı sonucuna vardı Müthiş bip bellek ama ruhsuz ve donuk bilgi Yankı Yazgan Çapraz Ağ Beyınde bır tur eşgudum merkezinın bulunduğu savı pek de yenı sayılmaz Beynin ıkı beyaz çıkıntısında yer alan bu merkezın bır olasılıkla beyne ulaşan ve zar bolgesınde toplanan duyumsal bılgıyı "okuduğu" da soylenebıhr Cytovvıc'e gore sınestezı eşgudum surecını gızlı gızlı dıkızlemek gıbı bır şey Bunu televızyon yayınına benzetebılırız Çoğu kışı yalnızca son goruntuyu algılar Ama sınestezık kışıler Söz, ses ve yüz ile bir arada gerçek anlamına ulaşıyor. Ses ve yüz deyreden çıktığında söz, bilgi ve duygu taşımayı beceremeyebilir. Asperger sendromu, çocuklukta başlayan, sözün bir başına kalıp, anlamsızlaştığı bir hastalık. solak olduğu, olağanüstü bir belahıp, kımı olayları önceden sezebilt olacakları düşlerinde görebilme ıiradışı" deneyımlerı çokça yaşadığı le edılen bulgular arasında Bunun a sınestezık kışılerın matematik ve ılma gıbı konularda guçluk çektığı yor ıkı araştırma ekıbı, eldekı kanıtlar \z olmakla bırlıkte, sınestezının gekökenli olabıleceğı konusunda görlığı ıçınde Araştırmalar sınestezık n beyınlennln daha farklı ışledığıne >r Ancak bu konuda somut bır açıkapılamıyor Cytovvıc ve ekıbı soruya ııt bulabılmek amacıyla sınestezıkleındekı kan akışını ızleme yoluna gıtnon Soluklama yöntemıyle yapılan n'un beyın olçumlerı sonucunda bu ıktıf gaza doymuş olan kan ızlene/nın 16 farklı bolgesınde olup bıtenzlendı Sonuçta, VVatson'un beyın olızmasından enstantaneler elde e bu görunumun oluşumunu adım adım ızlıyor gıbıdır Cytovvıc sınestezının normal bır beyınsel ışlev olduğuna, ancak bır avuç insanın bunun bıhncınde olduğuna ınanıyor Toronto Unıversıtesı'nden Daphne Maurer da herkesın bır tur sınestezı ıle doğduğu ancak durumun zaman ıçınde gıderek yok olduğu ınancında ötekı beyınler olgunlaşırken, sınestezık bıreylerın beyınleri çocukluk bağlarından kopamıyor Buyuk bır olasılıkla sınestezık bıreyın beynı bırieştırmeyı, ayrıştırmaya yeğlıyor, öğrenme beyınde değışıme yol açıyor Ekınsel ve çevresel etmenlerle, öğrendıklerımız ve nasıl öğrendığımız algılama yetımızı de etkılıyor Insan edılgen bır alıcı değıl Beyın bılgıyı kapıyor ve bellı bölumler hangı bılgının alınacağına karar verıyor Nasıl öğrendığımız konusundakı bır araştırmanın sınestezı konusuna da bır açıklık getıreceğıne ınanılıyor New Scıentıst 13 Ağustos 1994 (r.u.) 7 ralıçe Vıktorya tahta çıktığında şerefıne bırkaç havaı fışek patlatıldı, hangı pıyade ve suvan alaylan sarayın önunden geçıt torenı yaptılar, o sırada Hındıstan Valısı olan zat kımdı ve Vıktorya'ya hangı hedıyeyı, hangı gemıyle yollamıştı? Tabıı kı, sız bu sorulardan hıçbınnın cevabını bılmıyorsunuz Jeffrey bılıyor Sadece bunları değıl, Amerıka Bırleşık Devletlerı'nın Atlantık kıyısındakı her bır eyaletının demıryolu ıle ılk defa ne zaman tanıştıklannı (ondokuzuncu yuzyılın ıkıncı yansında bır şey), o sıradakı tren tarıfesıne göre Charleston'dan Boston'a en uygun aktarma ıstasyon ve zamanlarını da bılıyor Sordunuz mu, buyuk bır keyıfle soyluyor, "/stersenız Tıtanık'ten de bahsedebılınm O gecekı yemek lıstesınde " dıye devam edıyor Amerıkalıları tarıhcoğrafya cahılı dıye bellemış bırısı (bendenız) ıçın Jeffrey'nın durumu bıraz şaşırtıcı Babası, "vallahı aılemızde hıç böylesı yoktu," dıyor hafiften ezılıpbuzulerek Dığer çocuklannın ne kadar farklı olduklarını anlatıyor, bınsı mıllî patencı, ötekısi eyalet matematik şampıyonuymuş Dönup Jeffrey'ye bakıyorum, kaşlarımı yukan kaldırıp, "sen ne dıyorsun" gıbılerınden Jeffrey tınmazmış gözukuyor, tınmazmış gıbı de değıl tam Ağzımıburnumu oynatarak, kafamı sallayarak sözsuz sorumu tekrarlıyorum ("ne dersın bu ışe Jeffl") Göruşmeye ara verdığımızde, duvardakı, aynanın gerısınden bızı ızleyen kıdemlı çocuk pskıyatrıstıyle kahve makınesının başında kısa bır topaıiama yapıyoruz Jeffrey 13 yaşında, ABD'nın ortabatı eyaletlerınden bırısınden buraya "sevk edılmış" Sevk nedenı, bu dılbaz, kafası malumat ıle dolu çocuk nıye okulda başarısız, nıye arkadaşsız ve yalnız, yoksa cıddı bır durum mu var? Cıddı durumdan kastedılen, otızm ve benzen gelışım bozukluklan {"Yağmur Adam" filmını hatırtayın) Jeffrey'yı görduğumuz klınıkte hukum venlecek K Jeffrey adeta bır bılgısayar belleğı gıbı bilgılen olduğu gıbı kaydadıp, sorulduğunda ortaya sunabılıyor Konuşması lyı, hoş da bir şey eksik: Dumduz, ınışsızçıkışsız konuşuyor Konuşurken yuzume de hıç mı hıç bakmıyor Daha doğrusu baksa bıle yuzunde bır anlam ıfadesı bulamıyorum ^arnan zaman gözunu kısıyor, yuzunu buruşturuyor Ama bu hareketlerın soyledıklenyle pek ılgısı yok gıbı Hoş, benım kaşgöz oynatmalarıma, ağızburun Aıvırmalanma da pek aldınş ettığı yoktu Jeffrey'nın bu hareketlerın ne anlama geldığını bılmedığını duşunmeye başlıyorum Kahve molamızı bıtınp, tekrar Jeffrey ve aılesının yanına donduğumde onu kuskun ve suskun buluyorum Yuzunde ıse sırıtmayı andıran bır ıfade var Ama ne sıntıyor, ne gulumsuyor • * * <£ Anlamsız bir anlatım Bır çocuk nıye okulda başarısızdır? Nıye arkadaş edınemez ve yalnızdır? Bu soruların hakikî cevabını vermek ne kadar guç Dığer yanda, bır tanı koymak ise (filanca tıp gelışım bozukluğu veya otızm veya başka bır şey), tanı konulanın hayatındakı etkılerını bır yana koyarsanız, daha basıt gozukuyor Akşam göruşme vıdeosuna tekrar göz attığımızda apaçık olan bır şey var Jeffrey'nın yuzundekı ıfadenın, arada bır olan elkol hareketlerının hıçbırısının soyledıklenyle bır ılışkısı yok Adeta başka bır muzığe ayak uydurmuşlarcasına kopuklar Jeff'ın ağzından çıkanlardan Kıdemlı çocuk psıkıyatrıstı, "Bılıyor musun," dıyor, "doğuştan kör çocuklara benzıyor şu halıyle Onlar da sözlennın ıçenğıne uymayan yuz hareketlen yapartar Duygu ıle yuz kaslan arasındakı bağlantılan gönemeden büyuduklen ıçın, yüz kaslan bıldıklennı okurtar " Dolayısıyla, gozlen tekrar görse bıle, başkalannın yuz ıfadesını de okuyamazlar Jeffrey'nın sesının ınışsızçıkışsızlığı, malumatını bıldınrkenkı tekduzelığı de bu mımıksızlığı andırıyor Oysa Jeffrey, Kralıçe Vıktorya'dan, Tıtanık'ten, CharlestonBoston demıryolundan söz ederken bır ansıklopedı yazan aynntıcılığı ve yalınlığında konuşuyor Dıle gelmış bır yazılı metın gıbı, bır bakıma Bu kuru uslup, bu ne ışe yaradığı belırsız ve pek çok yaşıtına sıkıcı gelecek malumat yığını, bu anlamını çözmek ımkansız yuz ıfadesı Jeffrey'yı arkalara, ıstenmeyen ve sıkıcılann atıldığı arkalara atıyor Transatlantıklere meraklı başka bır arkadaşı Jeffrey'ye, bırşey sormaya kalktı mı, o karşısındakının sıkılıpsıkılmadığını anlayamayacak Karşısındakı ıse böyle bır "hatayı" bır daha yapmayacak "Asperger sendromu" dıye bılınen bır gelışım bozukluğu pek çok bakımdan otızmı andırıyor Ama, "Asperger" tanımına uyan kışılenn konuşkan ve sözel olmaları, hareket bozuklukları göstermemelerı gıbı 3939