Katalog

METEOROLOJİVESAĞLIK Meteoroloji nem uyarısı da yapmalı!... Sıcaklık+nemin öldürücü bunaltıcılığı Mitdat Kadıoğlu*. A. Birol Kara • • eteorolojide hava sıcaklığı ölçümleri, yerden yüksekliği yaklaşık 1.5 metre olan "alet siperleri" vasıtasıyla gölgede yapılmaktadır. Bu özel siperlere yerteştirilmiş termometreler, siper içinden kolaylıkla geçebilen havanın ("gerçek") sıcaklığını güneş radyasyonu ve dış faktörlerden etkilenmeden ölçer. Fakat insan vücudunun hissettiği etkili sıcaklıklar termometrelerın ölçtüğünden çoğu kez farkhdır. İnsan vücudu sürekli enerji açığa çıkaran bir "ısı motoru"dur. İnsan vücudunun sıcaklığını ve termal konforunu kontrol eden birçok faktör vardır. Bunların içinde en önemlısi de sıcaklıktır. Ayrıca bağıl nem, rüzgar ve güneş radyasyonu diğer önemli meteorolojik parametrelerdir. Bazı Batı ülkelerınde, özellıkle ABD'de, sıcaklık ve insan üzerinde etkili olan meteorolojik parametreler arasındaki ilişkiye dayanan indeksler, uzun yıllardan beri gerçek hava sıcaklığı ile biriikte kamuoyuna duyurulmaktadır [1,2,3,4]. Bunlardan, sıcaklık ile nem arasında kurulmuş ilişkiye dayanan indekse "SıcakIıkNem Indeksi" veya "Hissedilen Sıcaklık" (Apparent emperature), sıcaklık ile rüzgâr şiddeti arasındaki ilişkiye dayanan indekse de "Rüzgâr Soğuğu" (VVİndChill) adı verilir [3,4]. (Sıcaklık+Nem) SINEM kısaltmasını Türkçede kullanmayı uygun gördük. ABD Ulusal Meteoroloji Servisi (NWS) insan konforunu hem yaz hem de kış mevsiminde belirleyen "Hava Stres Indeksi" (WeatherStress lndex) isimli yeni bir indeksi de 1983 yılında geliştirilmiştir ve denemektedir. Buharlaşma genelde bir soğuma mekanizması olduğu için deri üzerindeki terin buharlaşması, insan vücut sıcaklığını düzenleyen doğal bir işlemdir. Fakat, ne zaman hava çok nemli ise vücudun buharlaşma ile soğuma işlemi o kadar yavaştır. Bunun sonucu olarak, sıcak ve nemli günlerde kendimızi aynı sıcaklıkta fakat daha kuru bir güne göre daha sıcak hisseder ve rahatsız oluruz. Böyle aşırı sıcak ve nemli günlerde, fiziksel konforumuzun buharlaşma yoluyla vücudumuzda meydana gelebilecek soğumaya bağlı olduğu da belirtilmişti. Bu gerçeklerin ışığı altında hava, hem sıcak hem de nemli olduğu zaman neden insanların çok rahatsız olduğunu daha ıyı anlayabiliriz. Hava sıcaklığı 25°C'nin üzerine yükseldikçe, terleme ve bunun sonucunda oluşan buharlaşma vücuttaki ısı kaybını arttınr. Eğer hava çok nemli ise, vücuttaki buharlaşma, vücudun iç sıcaklığını 37°C'de tutabilmesini zoıiaştıracak SICAKLIK BAÖIL NEM (%) 10 22 22 24 25 27 27 28 29 31 32 32 33 34 35 36 37 20 23 24 25 26 28 29 30 31 32 34 34 35 36 37 38 40 30 24 25 26 27 29 29 31 32 33 35 36 37 38 40 41 43 40 25 26 26 27 30 31 32 33 36 38 38 40 41 43 47 49 50 25 26 27 29 31 32 34 38 38 41 42 42 43 49 52 60 26 27 28 30 32 33 35 38 41 44 46 49 52 70 26 27 29 32 34 36 38 41 46 50 51 53 80 27 28 30 33 36 38 41 46 50 90 27 29 31 35 39 43 46 50 °c KATEGORİ Şu günlerde sık yaşadığımız bir hava olayı, sağlığımızı çok olumsuz etkiliyor. 25°C sıcaklık aşırı nemle birleşince 35°C'lık etki yapıyor. SONUÇ: Aşırı ısı yorgunluğu veya ısı çarpması île ağır sağlık sorunları 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 I V II I I I • Tablo 1: Hiasedllen sıcaklıklar (sıcaklık+Nem=SINEM kaları, üyelerinin sıcaklıknem indeksine kadar sağlıklarını tehlikeye atmadan çalışabileceklerıni tespit etmıştir. SINEM degerlerı belli bir sevıyeye ulaşınca, işçiler çalışmayı bırakabilmektedir. Steadman'ın [4], değişik hava sıcaklığı ve nemde insan cildinden buharlaşmayla oluşan soğuma üzerine yaptığı fizyolojık çalışması sonucu oluşturulan grafiklerden yararlanılarak Tablo1 hazırlanmıştır. Yüksek nemde hissedilen sıcaklıklar gerçek sıcaklıkları aştığında artan fizyolojık termal stres ve rahatsızlık kategorilerı de Tablo1'de ışaretlenmıştır. Hissedilen sıcaklıklar 27°C'yı aştığında insanlarda rahatsızlık artar. 41"C'lık hissedilen sıcaklık değerlerine yakın veya daha büyük değerler, fiziksel etkınlik ve bu şartlarda bulunma süresine bağlı olarak aşırı ısı yorgunluğu veya ısı çarpması ile insan hayatını tehdit etme potansiyeline sahıptır. Tablo1 'de gösterildiğı gibi yüksek sıcaklık, yüksek nem ile birlikte olunca hissedilen sıcaklık, meteorolojide ölçülen sıcaklıktan daha büyüktür. Orneğin, 38°C'lik"hava sıcaklığı ve yüzde 50'lik bir bağıl nemi olan havada ınsanın hissettığı rahatsızlık ve stres, hava 49°C sıcaklığa sahıpmiş gibidir. Bu ısı indeksi, insan sağlığına etkisi bakımtndan dört kategoriye ayrılır. Bu kategoriler Tablo2'de verilmiştir. Ne zaman hissedilen sıcaklıklar, Sl SINEM uyarısı Hissedilen Sıcaklıklar bir şekilde yavaşlayabilir. Bunun tam tersi olarak, çöl gibi havası oldukça kuru olan yerlerde, kuru hava buharlaşma ile olan soğumayı arttırır. 32°C'lik bir hava sıcaklığında kendimizi kuru havada, nemli havadakinden çok daha rahat hissederiz. Kapalı ortamlarda vantilatör ve klima ile soğutmanın çok yaygın olduğu ABD'de yüksek nem ile beraer görülen ısı dalgalarının, yılda yaklaşık 150 kişinin ölümüne yol açtığı bilınmektedır. Bununla birlikte değişik ölçülerde yüksek sıcaklık ve nemden herkes etkilenmektedir. Hava, sıcaklık ve nemle ne kadar çok ınsanları bunaltırsa, ınsanlar o kadar çok sinirII olabılmekte ayrıca fiziksel ve zihinsel islevlerini verimli bir şekilde yapamamaktadır. Sıcak ve nemli hava, işçılerin verimini azaltmakta ve öğrencilerin derse olan konsantrasyonunu bozabilmektedir. Bu nedenle özellikle açık arazide, sıcak ve nemden korunmasız bir şekilde çalışmak zorunda kalanlar için ısçı sendi 3936