Katalog

ÜNİVERSİTELERDE KADIN AKA Bilim kadınlarımız sayı olarak Almany Türk Üniversltelerinde akademik kariyer yapan kadınlarımız, hem sayı hem oran olarak Alman Iniversitelerinden fazla. Türkiye'de 854, Almanya'da ise sadece 257 kadın profesör var.. Toplam bilimsel kadroda kadın oranı Türkiye'de %32.2; Almanya'da %16.2. Ayla Neusel * ır karşılaştırma yapıldığında, Turk unı' versıtelerınde akademik kariyer yapan 'Turk kadın bılımcılerın ve öğretim uyelerının hem sayı hem de oran olarak Alman unıversıtelerıne kıyasla çok daha fazla olduğu goruluyor Turk unıversıtelerınde oğretım uyelerı arasında kadınların fazlalığı, Alman unıversıte çevrelerınde de şaşkınlık yaratıyor Turk kadını Almanya'da hâlâ başörtülü Ima|iyla tanındığı Içln, Türklye'ede kadının bellı alanlarda yukselmesıne, Almanlar genellıkle bır anlam veremıyor Almanya da yuksek okul sayısı 1960 yılından bu yana çok gelıştı, unıversıteyı bıtıren Alman kadınların oranında ıkı kat artış sağlandı, bugun Almanya'da en "kalıfıye" kadın neslı yetışmış durumda, ama butun bunlara rağmen Alman kadınlarının Alman unıversıtelerınde akademik kariyer yapma şansları fazla değıl Almanya da kadınların yuzde 4O'ı unıversıte eğıtımı goruyor, bilimsel kadrolarda ıse kadınların oranı yuzde16 Kadrolu profesorler arasında kadınların oranı ıse sadece yuzde 2 6' Oysa Turkıye de durum, Almanya'dakı bu tablonun tam tersı Toplam kadın nufusta unıversıteyı bıtırenlerın oranı sadece yuzde 1,1 Akademısyenler arasında ıse kadınların oranı yuzde 25 Doçentlerın yuzde 32 sı, kadrolu profesorlerın ıse yuzde 20'sı kadınlardan oluşuyor Alman kadınlarının akademik hayatta bu kadar az yer almaları araştırıldı Bu durum, cınsıyet ayırımı çızgısınde çıfte ayırım tezı (dıkey ve yatay ayırım) olarak nıtelendırılmekte Dıkey ayrımda kadınların eğıtım ve meslek karlyerlerl son derece farklı gelışıyor Bu da yuksek okullarda kadın akademısyen sayısının gıderek azalmasına ve bilimsel karıyerının doruğuna tırmanmış çok az kadının bulunmasına yol açmakta Yatay ayırımda kadın ve erkekler unıversıte oğrenımınde farklı mesleklerı seçıyorlar Bu seçım sonucu bilimsel meslekler, özellıkle doğa ve muhendıslık bılımlerı genellıkle erkeklerın tekelınde kalıyor Kadınlar ıse sosyal ve dıl bılımlerınde, öğretmenlık eğıtımınde uzmanlaşıyor Kadınların Turkıye ünıversltelerindekı sayısal oranı, doçentlık duzeyınde, Alman unıversıtelerındekının ıkı katı, asıstan profesorluak duzeyınde ıse uç katı, kadrosuz profesorluk duzeyınde ıse 8 katını oluşturuyor Federal Almanya Cumhurıyetinde karıyerlerinin doruk noktasına gelmiş sadece 257 Tablo 1: Türkiye'de ve Federal Almanya'da bilimsel personel içinde kadın oranı (1988) Türt' Toplam Profesör kadrosu Profesör (mevkıınde kadınlar) Profesör Kadınların oranı Toplam DlllmMl Kıdro Toplam kadroda kadın % Toplam kadroda kadın oranı 4270 854 200 Tablo 2: 1988189da Türk ve Almanya'da yuksek okullannda bölumlere bilimsel personel arasında kadın oranı ('/.). Türk1 19M Eflltım bılımlerı ve oğretmenllk eğltıml Besertbılımler GıuelSanatlar Hukuk Sosyal blllmler Doflalbılımlor 328 439 417 302 316 317 346 236 221 200 157 Alman' 011 vekultur bılımlerı Hukuk ekonomı ve sosyal bılımlerı 12 7 Matematık ve dogal bılımler 241 37 Aknan 1 10 065 257 26 30 468 9810 322 102 056 16485 16.2 IKaynak ACAR 1990 2Kaynak Kendı hesaplamam BMBW Crundund StrukturdMon 1991/92 Tıpbılımloo MuhendıshkbıHmler! Zıraal Digerbolumler Toplam oran Tıpbıhmlerı Muhendısllkbılımlerı 17 4 384 322 17 6 Zıraat Orman ve Gıda bılımlerı 226 162 SantralYerleşım IKaynak ACAR 1990 2 Kaynak Kendı hesaplamam BMBVV Grundund Strukturdaten 1991/92 kadın profesör varken, Türkiye'de bu sayı 854 Federal Almanya'da kadınlar, ortalamanın uzerınde oranda, dılkultur bılımlerı ve sanat bolumlerınde okumayı tercıh ederken, muhendıslıkte ıse sadece her 10 oğrencıden bırını oluşturuyor Buna karşılık Turk unıversıtelerınde kadınların bolum seçımlerı daha dengelı Pedagojı, doğa bılımlerı, tıp ve sanat bolumlerınde oğrenım gorenlerın uçte bırı kadınlar Büyük farkhlığın nedenleri Turkıye ve Federal Almanya Cumhuriyetı'nde kadın bılımcılerın konumları arasındakı bu farklılık nasıl anlatılabılır? Uluslararası karşılaştırılmalı kadın araştırmasında kadınların bılımcı olarak meslek durumlarını etkıleyen uç önemlı faktor uzerınde duruluyor 1. Tarıhsel bağlamda geleneksel kadın eğıtımı, 2. Yuksek okul sıstemıne gırme şansında sınıf mensubıyetının ve cınsıyet farklılığının etkıler, 3. Akademik eğıtımde sosyal prestıj ve akademısyenlerın çalışma koşullarının kadınların universite karıyerıne etkıler ı Bu uç faktoru ıkı ulke açısından tartışmakıstıyorum 1 Iki ülkede kadının eğttim tarihinin karşılaştırılması: 19yuzyılın ıkıncı yarısında kadınlara yuksek okul oğrenım yolunu açabılmek, Avrupa kadın hareketının en önemli hedefıydı Aynı zamanda Osmanlı donemınde Tanzimat reformları (183976) kapsemında hedeflenen modernleşme surecınde kadının konumu tartışılıyordu Alman Imparatorluğu'nda ka dın hsreketı, kadınların yuksek öğrenıme alınması ıçın devlet yapısına ve unıversıteye karşı savaş vermek durumunda olduğu donemlerde, Osmanlı imparatorluğu nda da kadının lyı eğıtımı gundeme gelmıştı Alman İmparatorluğu, en son Avrupa ulkesı yonetımı olarak 19091910 kış donemınde kadınlara yuksek eğıtımın kapılarını açtı Osmanlılarda ıse öncelikle elıt tabakadakı kadınlara laık eğıtım olanakları sağlanma yoluna gıdıldı ve 1914te kız sanat okulu ve 1916 yılında sadece kadınların gıdebıldığı bır kadın unıversıtesı kuruldu 1920 den sonra da profesorlerın desteklerıyle kadın lar erkek unıversıtelerıne de kabul edılc Ikı ulkenın tarıhındekı ıkıncı donem 1 yılları kapsıyor Turkıye Cumhurıyetı nın kurulmas sonra yapılan reformlar, kadınlara toplı alanda yenı haklar sağladı Çağdaş Cumhurıyet dönemı kadını ortaya çıktı versıteler yenıden yapılandı ve kadınla ğıtımı devlet tarafından teşvık edıldı Boylece 4O'lı yıllarda elıt kadın tabak luştu Işte o donemdekı bu kadın kuşaÇ gun kadınların akademik karıyerde zı çıkışlarının yolunu açtı Kadın bılımcıle versitelerde alanlarını gıderek genışlc 194O'ta eğıtımcıler arasında kadın orar Tablo 4: Türk ve Alman yuksek okullannda 1 kı* dönemi kadın oranı (yüzde) fazla. Türkiye'de üst sınıflardan kadınlar hızla yükselirken eğitilmenüş kadın oranı çok fazla. Almanya'da ise üniversiteyi bitiren kadınların oranı çok TOriC Atman' 38,2 16^ Kadın öOrencıler Toplam ögretlm Elemanı Kadrolu Profesorler Kadrosuz Profesorler AsJstan Profesorler Doçsntter Uzman ejltıcıler Arastırma asistanlan Dığerakad pozlsyonlar , 37 32,2 200 227 C426 C355 C286 C1 14,2 aslstanlar. asıstanlar' 27^ 26.B 30,3 433 34,6 544 IKaynak ACAR 1990 2 Kaynak Kendı hesaplamam BMBVV Grundund Strukturdt 1991/92 Bu C1 C2 C3 ve C4 Islmlerl Alman Yuksek eğıtımınde prc mevkılerıni gosterırler C4 eskl ordınaryus profesorluktu unıversıtelerde olan en yuksek mevkıdır C3 hem unıvers hem yuksek okullarda bulunur C2 yalnız yuksek okullarda profesörluk mevkıldlr C1 6 senelık doçentlık mevkııdır Dol sonra profesorluğe hazırlanmak Içın (Habılltation) kullanılır 3548