Katalog

B İ L İ M KÜLTÜR Ispanak kolesterolden zararlı mı? I Vehbi Belgil Tıp dünyasından haberler Bebeklere "hadj yap bakalım" programı Bebek buyutuculer bunların televızyonla çok guzel eğlendırıldıklerını bılırler Ama gorduklerını ne dereceye kadar uygulayabılırler? Uzerinde durulması gereken bır konu VVashıngton Universitesi'nden Andrevv Meltzoff konu uzerıne eğilrrnş ve ılgınç bır sonuca varmış 2 yaşından kuçuk 120 bebeğı televızyon karşısına oturtup vıdeo seyrettırmiş Siyahbeyaz fılm gösteren bır vıdeo Fılmde, bır adam, boy boy kutulardan yapılmış geometrık şekıllerı önce gösterıyor, sonra bozup baştan kuruyor Olayı bır kaç kez yınelıyor Bebeklerın bır kısmı verılen aynı şekıllerı, tıpkı televızyonda görduklerı biçimde, bozup baştan kurmuş Bır kısmı tam bir gun sonra aynı şeyt yınelemışler Psıkolog, vıdeodakı fılmı hıç görmemış çocuklara aynı deneyı yaptırmış, çok azı başarı gosterebılmış Profesor şoyle dıyor 'Ikı yaşından kuçük bebekler televıyonda gorduklerinı hemen uygulayabilıyor Ama, ışın başka bır yanı da var "Bır bebek de bır reklam fılmınde, babasının, bır bıra şışesını gosterıp ' Alkolsuz" demesinı Pepsı'ye uygulamış ve şoyle demış' Alkolsuz Pepsı' A merıkan Kalp Derneğı'nin yayın organı "Cırculatıon"da geçen yıl (8 Eylul 1992) çıkan bır yazıda, enfarktus ıçin ıspanağın kolesteroldan daha tehlıkelı olduğu açıklanmıştı Yazı da Fınlandiyalı doktor Jukka Salonen'ın başkanlığındakı bır uzmanlar topluluğu, "kanda demir" miktarının artmasının kolesterol artmasından daha tehlıkelı olduğu belırtılıyordu Ispanak bunun ıçın suçlanıyordu Yazı hem bilım dunyasında, hem halk arasında şaşkınlık yaratmıştı Çunku, bizde Temel Reıs dlye tanınan bir çızgı fılm kahramanı 30'lu yıllardan bu yana ıspanağın reklamını yapmıştı Ingilızce konuşanların "Popeye' diye tanıdıkları bu kahraman sıkıntılı durumlara duştuğu zaman hemen bır ıspanak konservesının kapağını açıp içındekılerı yiyor, stres'ten kurtuluyordu Çunku, ıspanak, demır bakımından zengın bır sebze ıdı Bunun yıyenın gucu artıyordu Bizde de bazı meyve ve sebzelerı "kan yapıyor abi" diye satmazlar mı' Dahası, Amerıkada, ekmeğe, sabah kahvaltısı yıyeceklerıne, konservelere fazladan demır katılıyordu Oysa, Fınlandıyalı uzmanlar, kan demırının artmasının zararlı olduğunu ılerı suruyorlardı Evet, demır, kansızlığı onluyordu Bunun ıçın gereklı ıdı vucuda Karacığer, et, yumurta da demırden yana zengındı Ama, uzmanlar, kan demırının lıtrede 200 mıtrogramı geçmemesını önerıyorlardı Vucut bu dengeyı kendı sağlıyordu Gerçekten 1988'den berı bılınen bır o|ay vardı "Hemokromatoz" denen kalıtım hastalığı olanlar, kalpdamar hastalıklarına ve bunlardan "enfarktus'e" daha kolay yakalanıyorlardı Enfarktus daha çok sabahları vuruyordu ınsanı Bu zaman, kanda demirın en çok oldğu zamandı Nedir hemakromatoz (hemachromatosıs)? Tunç rengı şeker hastalığı da denen bu (bronzed dıabetes) hastalıkta derı esmerleşır Kan demlrinın çokluğu nedeniyle Hasta kendını hep yorgun hısseder Enerjısı azalır Bu durumda ne yapmalı? Ispanak yemeye son mu vermelı? O kadar da değıl tabı Buluş bılım dunyasında henuz tam kabul edılmemiş Bızım içın yapacak şey, her ış'de olduğu gıbı bunda da aşırılığa kaçmamak bellrtıliyordu Bunun ıçın patates, patlıcan domates ve bıber yemek yetıyordu Şaşılacak bır şey yoktu bunda Çunku, bu sebzeler tutun, beladon ve petunya gibı patlıcangıller aıleslndendı Incelemeyı Mışigan Universitesi'nden Dr Edward Domıno ıle ış arkadaşları yapmışlardı Inceleme, sigara ıçmeyen ve ıçılen yerde bulunmayan kımseler uzerinde yapılmıştı 10 gram patlıcan yenmesı, sıgara ıçılen bır yerde uç saat oturmaya bedeldı Oysa patlıcan enaz 100 gram yenır Domatesın nerelerde kullanıldığını sayamayız Hemen her yemeğımıze gırer Yazıya gore 150 gram patates, yemek şeklinde olsun, yağda kızartılmış şekilde olsun kanı nikotınle dolduruyormuş 5 gram karnabahar da oyle ımış Oysa karnabahar pathcangıllerden değıl Patates, ulkemizın çok sevilen bir sebzesi Almanlar Bırıncı Dunya Savaşı'ndan , önce İstanbulBağdat demiryolu hattını yaparlarken, Konya Ereğlısı halkına patates tohumu dagıtmışlardı Oemıryollarına iş çıksın diye Patates zamanla her yerde ekilir oldu Ama bugun baş sırada Adapazarı gelıyor Turkıye ıçın uretım 1981 de 3 mılyon ton ıken 1988de 4 350 000 ton olmuş Bugun 4 5 milyonu aştığını sanıyorum Biber de kotulenen sebzelerimizden Bıberı çorbalara katıttığımız gıbı dolma ve turşu şeklinde de tuketiyoruz Böyle bır tek yemekte domates, patlıcan, patates biber yenmesı halinde kandakı nıkotın 4050 saat tutun dumanında kalma etkısı yapıyormuş Mışıganlı profesörlerın bılımsel çalışmalarına saygım buyuk Ama, rapor bıraz aceleye gelmış gorunumu verıyor Çunku, ulkemızde soz konusu sebzeler et yemeklerının yanında sus diye yenmıyor tonlarca yenıyor Bu durumda Turk halkının nıkotın zehirlenmesınden, enfarkusten kırılması lazım Italya, Ispanya, Yunanıstan, Yugoslavya Bulgarıstan gıbı ulkeler ıçın de durum aynı Ama oyle değıl 60 mılyonluk Turkıye'de kalp ve damar hastalıkları toplamında başka ulkelere göre anormal bır artış yok Bundan araştırmanın genış tutulmadığı sonucuna varabılıriz Istatıstık bilımındekı "Buyük Sayılar Yasası "na gore bır ıstatıstık ne kadar yaygın yapılmışsa gerçeğe o kadar yakın olur Yazımızın bu noktasında nikotin ıçın ozet bılgi vermek ısterım Tutun Avrupa'ya Amerıka dan geldı Tabıi, once Ispanya ve Portekız'e Bu yeni kıt'anın (anakaranın) bulunmasından sonra Fransa'nın Portekız büyukelçısı Jean Nıcot kralın annesı Catherıne de Medıcıs'e 1660'da tutun tohumları gondermıştı Tutunu de ıçıne alan bıtkiler grubuna, buyukelçının adı kondu Latınce şeklı ıle Nıcotıana Bundan, bızım de kullandığımız ' nıkotın" sozcuğu yapılmıştır Ingılızler, Amerikalılar da aynını kullanıyor Tıp kıtaplarında nıkotınin zararları tek tek, uzun uzun anlatılıyor Ama asıl zararı solunum yollarını kanser yapan bır katranla doldurmasmda ve tıryalık yaratmasında O kadarkı, sıgara ıçmeye bır kez alışan, bır daha yakasını kurtaramıyor Bu yuzden sıgaranın zararları bılındığı halde çok az kışı tnrakabılıyor Yapatetes? Ne yapmalı? Mayi kan peşinde Hanı çocukları Noel Baba masalı ıle aldatırlar ya? Kral aılelerının çocuklarını da "mavı kan" masalı ıle avuturlar "Prens hazretlerı, sız yönettığımz ulustan ustun bır ırktansınız, çunku sızın kanınız mavı " Mavı kan diye bır şey yok aslında Karaların kanı da bızım kı gıbı kırmızı Mavı kan uydurması boburlenme olanağı verıyor krallara Bır de ' yonetme hakkı' Aslında böyle bır hak da yok Onlar kendıkendilerine gelınguveyı oluyorlar Eskı krallar tanrı soyundan geldıklerını söylerlerdi Tanrının oğlu, guneşın oğlu "Mavı kan masalı gunumuzde DNA ile aynı anlama gelıyor galıba Bunu geçenlerde Romanof hanedanının kalıntılarından ve "yaşayanlarından öğrendık 1917 ekım ıhtılalı ve Rusya da yonetımı ele geçiren komunistler, Çar Nlkolall ıle aile bıreylerını kurşuna dızıp oldurmuşler, kemıklerını de bır maden kuyusuna atmışlardı Aılede 4 kız, bır oğul ıle kral ve kralıçe vardı Kemıkler bulundu Oğlanın ve en kuçük kızınkıler hariç Incelendı, ONA testı yapıldı DNA'lar birbirini tutuyor öldürulenlerın kanındakı ve saçlarındaki DNA'lar aileye mensup olup da halen yaşıyanlarınkıler ıle de aynı Bunlar arasında, Ingıltere kralıçesının eşı Prens Phılıp ın DNA sı da var Phılıp'ın hamınnesı, çarına Alexandra nın kızkardeşı ımış Şımdi bır tek şey kalıyor yapılacak Son Romanofları Rusya Federasyonu'nun başına geçırmek O zaman ne kıtlık kalır, ne de ıktısadı sıkıntı kalır ülkede 36473 ' Bitkilerde nikotin Dunyanın en cıddi tıp araştırmaları dergısı "New England Journal of Medıcıne" 31 Temmuz 1993 tarihlı sayısında çok ılgınç bır rapor yayımladı Bunda, omrunde hıç sıgara ıçmemış, sıgara ıçılen yerlerden de kaçmış kımselerın kanında çok mıktarda nıkotın bulunabileceğı açıkça Amerıka ıçın belkı bu boyledır Ama Türkıye patlıcanı en çok tuketen bır ülkedir Hatta, buna bol domates de katılır Patlıcanın 40 turlu yemeğı olduğu soylenır bızde Hemen akla gelen 12'sini yazalım Sılkme, musakka, oturtma, ımambayıldı, turlü, turşu, dolma, salata, ezme salata, patlıcanlı pılav, patlıcanlı börek, şış Bunlar Istanbul'a gore yapılan yemekler Anadolumuzun hemen her yoresınde yapılanlarla bunlar ellıyı, altmışı aşar Ama, amacımız yemek sayma olmadığına gore lısteyı burada kesebıltrız Bu yemeklerın çoğuna domates de bol mıktarda gırer ! ( t j • ' ı