Katalog

UZAY ARAŞTIRMALARI Uzayın kananlık yüzünün sırrı Evreni bir pelerln gibi saran kara maddenin "hangi kumaştan dokunduğuna" yeni bulgular ışıktutuyor. C harles Alcock geceleyin gökyüzünü incelediğinde, parıldayan yıldızlardan çok, onları çevreleyen karanlığı düşünüyor Alcock, Samanyolu'nu, uzayın akıl almaz boşluğu üzerine gerilmiş gözle görülmeyen bir pelerine serpilmiş albn pullara benzetiyor. Bu pelerin, kara madde adı verilen ve ışık saçmayan gizemli bir maddeden dokunmuş. Maddeden oluşan bir tür gölge gibi, kara madde tüm evreni kaplıyor. Ancak bilim adamları kara maddeyle ilgili, yorumlamaya çalıştıkları bu birkaç bilginin dışında, hiçbir şey bilmiyor. Madde, dev gezegenlerden, oluşumu tamamlanmamış yıldızlardan, kara deliklerden, bilinmeyen parçacıklardan oluşan bulutlardan, ya da fizik yasalarına göre, bowling toplarından bile meydana gelmiş olabilir. Alcock, "Onca yıldır sürdürülen çabaya karşın bir arpa boyu blle yol alınamadı. Evrenin büyük bir bölümünün neden oluştuğu konusunda henüz hiçbir bilgimiz yok," diye yakınarak, bu gizin en geç on yıl içinde çözüleceğine inanıyor. pan astrofizikçi Frltz Zwlcfcy tarafından ortaya atıldı. Zwicky, Coma kümesindeki galaksilerin birbirlerinln çevresinde, fizik yasalarının öngördüğünden daha büyük bir hızla döndüklerini gördü. Fizik yasalarına göre bunların uzayın derinliklerinde olmaları, ya da görünmeyen bir kütlenin bunları uzayda tutmaları gerekiyordu. Yıllarca Zvvicky'nin bu görüşüne garip olduğu gerekçesiyle karşı çıkıldı. Ancak son 20 yıl içinde bu görüş degişmiş, bilim adamları karanlık maddenin varlığına inanmakla kalmayıp, gökadalar arasındaki bu maddenin miktarının da çok olduğu görüşünde birleşmişlerdir. Bu görüşü destekleyen kanıtların başında Zvvicky'nin değindiği devinim türleri ve özellikle sarmal galaksiler olarak bilinen yıldız sistemlerinin gizemli hızı geliyor. Bir başka kanıt ise, uzak galaksilerden gelen ışıkların kırılması. Işığın, büyük bir olasılıkla görünmeyen maddenin çekim gücüyle kırıldığına inanılıyor. Maddenin neden oluştuğu tartışmaları akıl almaz boyutlara ulaşıyor. Bir grup kuramcı astrofizikçi, "ne görürsen onu elde edersin" görüşünden yola çıkarak, kara maddenin, proton, nötron ve elektron gibi kimi temel yapı maddelerinden oluştuğu Yenlkepedilen devbulut (bilgltayarda renklendirildi), 20 trilyon güneşeeşH görünmeyen maddenin gravttatynu oimataydı.çok uzun zaman öncedağılırdı. Parlak gazlardan oluşan çok geniş bir kütle Yeni bulgular Kara maddenin içeriği ne? Geçenlerde ulaşılan yeni bulgular bu uğurda çalışmalarını sürdüren bilim adamlarının gönüllerine su serpti. Arizona'da toplanan bir grup bilim adamı, 20 trilyon güneşe eşdeğer karanlığın, yeryüzünün milyonlarca ışıkyılı ötesinde yer alan küçük bir galaksiler topluluğunda gizlendiğini bildiriyor. Bu sav, Rosat röntgen ışını uydusu alıcılarının, iki galaksi arasındaki boş gözüken alanı dolduran sıcak gaz bulutundan gönderdiği sinyallere dayanıyor. Gaz molekülleri öylesine yüksek bir hızla deviniyor ki, böyle bir bulutun, eğer büyük bir kütlenin çekim gücüyle bir arada tutulmamışsa, uzun süre önce uzayda dağılarak yok olması gerekiyor. Bu işlevin gerçekleşmesi için gerekll olan görünmez kütlenin ağırlğı, görülebilen kütlenin ağırlığının 30 katı olabiiir. Eğer bu inanılmaz gerçek tüm evren için geçerliyse ortaya akıl almaz boyutlarda yeni bulgular çıkıyor. Her şeyden önce, evrende öyle çok madde bulunabilir ki, Büyük Patlamayla başlayan genişlemeye zamanla yerçekiminin gücüyle karşı konabilir. Evren sonunda genişlemesine son vererek kendi ağırlığı altında çökmeye başlayacak ve bir felaketle son bulacak. Ancak kara maddenin bu denli çok olması Alcock'un sorusunu gündeme getiriyor. Kara maddeyi oluşturan nedir? nu ileri sürüyor. Bir olasılıkla, kara madde, Jüpiter'den büyük, ancak güneş gibi parlayamayacak denli küçük, gezegenimsi bir nesneden başka bir şey değil. Bu tür kütleler Samanyolumuzda dev an sürülerl gibi dolanıyor. olabilir. önümüzdeki 4 yıl içinde, Avustralya'daki Stromlo Dağı'na yerleştirilen 1.3 m.'lik teleskobun dijital kameraları yıldızları gözleyerek bu kütleleri izleyecek E ğer bu tür kütleler varsa, bunların dünya ve arka plandaki yıldızların arasından zaman zaman geçmeleri gerekiyor. Yerçekimi ışığı kırdığından, kütleler mercek işlevi görecek ve böylelikle yıldızlar aydınlanaraR kamera tarafından saptanabilecek. Ancak, kütelelerin varlığı kanıtlansa bile, kara maddenin gizi çözülmeyecek. Fizikçiler evrendeki bilinen maddelerin miktarının bir sınırı olduğunu, bu nedenle kara maddenin bir bölümünün bizim bil Karanlık madde bu aşağıdakllerden birinden, bazılanndan oluşmuf olal^lleceğl glbf hlcbfrinden olu«mamış da olabilir. Wlmpler Hiçbiryüküolmayan elektronların atomdan daha küçük akrabaları, stradan maddelerie zayıf etkileşimier kurac. • Çok fazla sayıda olduklarıbiliniyor. Kütlesiz olabilir, varolan kozmik yapıdayeriolmayabilir. (Zayıf etkileşimler kuran, yoğun kütJ leliparçacıklar) Soğuk kara madde adıyla da biliınir Varlığı parçacıkfiziği kuramiannda Varlıklanhipotetik MACHO'lar (Yoğun kütlelihaleli objeler) Jüpttef büyüklüğündeki gezegenler ya da sıradan maddelerden oluşan beyaz cüce yıldızlar. En basit kuram En basit kuram Karanlık maddeyi oluşturmalarıiçin fazla sayıda olmaları gerekiyor ki bu neredeyse oianaksız: Gravitasyonalalanlan, tşığı bile çekecek kadar yoğun objeler Genel görelelik kuramı, varolduklarına dalr kuvvetlikanıtlar Bu kadar çok olduklarına göre, şimdiye kadar saptanmalıydılar. Astronomların, saptanması zor biçimlerde bulunan küresel objeler için kullandıklarıterim. Basit, fiziksel yasalarındışında kalıyor MACHO'nunkine benzer sorunlar Bowllng topları Kara madde kavramı Kara madde kavramı ilk kez 1930'larda üstnovaların sistemli bir incelemesini ya