Katalog

BEYİN ARAŞTIRMALARI Beyin: Hem göpkemin hem seytanın yeri İnsan beyni en önemli gelişimini son 250 bin yıl içinde yaptı. Beyni 20 milyon yıl hiç değişmeyen memeliler de var. Dr. Korkut Yaltkaya (*) ağırlığının son % 20 hk kısmının çok ouçuk Asya'lı Esop, başlangıçta konemlı olduğu belırtılmekte ve % 20'lık arleymış, sonra azat ocJılmış Kolelık tışın duşunsel yeteneklerde bırdenbıre devrındeyken, efendısı, onem verbır ılerleme oluşturduğu soylenmektedır dığı bır şolen ıçın kendısıne "dunyanın Beyın evrımının aşamaları, bıze, geçmıen guzel yemeğını ve aynı zamanda en şe donuk ve geçmıştekı duşuncelerı, dukötu yemeğını" hazırlamasını emretmış yuşları ornek alan bır dunya goruşunun Ezop da sofraya haşlanmış dıl çıkarmış ne kadar kısıtlayıcı olacağını gosterır ve efendısının pek de beğenmemesı uzeSon % 20'lık artışın krıtık olmadığı gorıne kendını "dılın yerıne gore dunyanın ruşunu savunanlar, beyının % 10'u hatta en lyı şeylerını yerıne gore de en kotu daha fazlası tahrıp olduğunda hayvanlaşeylerını söyleyebıleceğını" belırterek rın ve ınsanların genel davranılarında savunmuş pek de oyle onemlı bır değışıklık olmadı Esop un yaşadığı devırde (M ö 6 a ğını kanıt olarak ılerı surerler Bu memesır), duşuncelerın beyın tarafından oluşlı, yıne yer ıçer, gıdeceğı yerı bılır tanır, turulduğu bılınmedığınden olsa gerek, Ekonuşur, duygulanır hatta belleğınde bıle sop beyın yerıne dıl pışırmıs Oysa beyın ılk bakışta oyle onemlı bır aksama gorulen guzel, en gorkemlı şeylerı duşunebımez Soz konusu ınsansa, ayrıntıya gırılleceğı gıbı en berbat, en şeytanı en aşadığınde dunya goruşu sağduyusu mıyağılık şeylerı de duşunebılır Duşunmekle ra vurulduğunda eskı durukalmaz, esırı olan bedene uygulatır da muna oranla bayağı aksadı(dılde olduğu gıbı) ğı, puruzlerın ortaya çıktığı Bılım, memelılerın 100 milyon yıl once anlaşılır Sembollerleduşunoluştuğunu ve beyınlerın de o gunden me de diyebıleceğımız soyut bugun devamlı olarak gelıştığını soyluduşunce erkı kısırlaşıp, kuyor Ancak bu gelışım uzun sure çok yaraklaşır Mızah yeteneğı avaş olmuş, 3 milyon yıldır bıraz hızlanzalır, kabalaşır Ince fıkır kıvmış, en onemlı atılımını ıse son 250 bın raklıkları uzerınde duram yıl ıçınde ve ınsan beynınde yapmış Buyaratıcılığı kaybolur, somut na karşın bırçok memelının beyni mılduşunceye doğru kaçar Bır yonlarca yıldır hep aynı kalmış Orneğın, bakıma eskıye oranla daha beyın beden oranı bakımından bıze en ağırbaşlıdır, yakın olan yudaha az esnus balıklarının 1 nektır Hatta beyni 20 milyon Beylnde %10'luk bir tahribat bu goruntusu yıldır buyumeve yenı ozelden, hep aynı a veya bir bölümün çıkarılması lıklerıyle esğırlıkta kalmış insan davranışlarını nasıl kısınden bıle Demek kı buetkller? daha guvenıgunku yunuslar lır görunur ancak 20 milyon Bu durum yaşlanmanın beyıl oncekı kadar akıllı Ya da 20 milyon yınde yaptığı yıkımı anımsatır yıl oncekı yunuslar, belkı de çağdaşları Beyının daha buyuk bır kısmı çıkarılolan ınsanlardan daha akıllıydı mışsa ya da ışlev dışı bırakılmışsa kı bu Yukarıdakı verılere, bılım, başta fosıl çeşıt deneyler belırlı ulkelerde, belırlı zakafa tasları ıç oylumlarına bakarak varmanlarda ınsanlar uzerınde de yapılmışmıştır Demek kı fosılleşmış kafa tasları tır bu kışıler ancak kısıtlı mekanık gorevbıle dınleyen ve anlamak ısteyen ınsanlerı bır otomat gıbı yapabılırler lara hâlâ bır şeyler soyleyebılıyor örneBeyın belırlı bır krıtık kutleye ulaştıkğın 2030 milyon yıl oncesıne ait bır kafatan sonra duşunebılır Örneğın boceklertası 500 santımetrekupluk oylumuyla, dodekı sınır duğumcuklerı ıkı olay arasında ğa koşullarının değışmesı sonucu azalılışkı kuracak temelde bır duşunce yetemaya başlayan tropıkal ormanların dıneğı yaratamaz Orneğın cuce Avrupa şındakı otlak (savan) bolgelerınde yaşafaresınde beyın ağırlığının beden agırlıdığını 120150 cm boyunda oldugunu, ğına oranı ınsanlardakı kadar olduğu ıkı ayağı uzerınde rahatça durup yuruduhalde, bu hayvanların beyni krttık ağırlığunu, hatta avlandığını ve bunun ıçın bağın altında olduğu ıçın yaratıcı duşuncezı araçlar kullandığını anlatabılır Gunuden yoksundur Bu durumun tersı de gemuzde ıse kafa tası hacmı 2000 crn»'e kaçerlıdır Mavı balınanın beyni 9 kg olup, dar artmıştır Beyın/beden oranı yuksek ınsan beynınden 6 5 kat daha ağırdır degerlerde kalmak koşuluyla, beyın ağırMavı balınanın beden ağırlığı Insandan Itğında artma ıle yeteneklerın artması 1500 defa daha fazla olacağı yerde sadedoğru orantılı olmakla beraber çjzgısel ce 6 5 kez daha fazla olsaydı belkı o zadeğil belkı ussel ya da logantmık bagınfıman ınsanlar kadar akıllı olabılırdi Bu İKJır özellıkle bugünku ortalama beyin ömeklerden de anlaşılabıleceğı gıbı, ev K caktır Ancak, en azından gunumuede rim surecı ıçınde, beyın ağırlığının bedebunun olanaksız oldugunu bılıyoruz ne oranıyla zekâ sevıyesı arasında yakın Yukarıda aktardıklarımızdan beyının, bır ılışkı vardır Memelılerın beyınlerıcanlılarda ust evrede ortaya çıkan, çok çağdaşı surungenlere oranla 10 ıla 100 kullanışlı, her turluN uyumu sağlayacak kat daha buyuktur Memelılerın bır dalı oyetenekte ve bırçok açılıma uygun bır orlan ve lemurları, maymunları ve ınsanlagan olâuğu anlaşılıyor, doğaya baktığırı ıçeren prımatların beyınlerı ıse dığer mızda da evrımın bu memelılere gore 2 ıle 20 noktaya kadar gelmedıkat daha ağırdır Kışısel ğı, bırçok denemeden değışkenlıkler olmakla besonra ulaştığı goruluyor raber erkeklerın ortalama Yılanlar tersine evrime Evrım surecı ıçınde çevbeyın ağırlıkları 1375 iyi bir örnektir. Gizli re koşullarına kestırme gr 'dır (bırbuçuk kılodan yerlere kaçması sonucu yollarla uyum sağlama az) Kadın beyni ıse 150 gr her zaman iyi ve genış daha hafıftır Ancak kadın ayaklarını kaybetmiştir. kapsamlı, uzun zaman ların beden ağırlıklarının aşamalı sonuçlar vermıerkeklere oranla daha az yor galıba Örneğın, duşmanlarından ve olduğu duşunulduğunde ınsan cınslerınçevresel etkenlerden kendını korumak ıde beyın ağırlığı/beden ağırlığı oranının çın karanlık mağaralara, yeraltı sularına korunduğu gorulur Gelgelelım Çınlısığınıp orada yaşayan hayvan kuşakları ler'ın ortalama beyın ağırlığı 1428 gr bubınlerce yıl sonra ışe yaramadığı ve kullunmuştur Çınlıler'ın bır de ufak tefek ollanılmadığı ıçın gozlerını ve beden renkduğu duşunulecek olursa (ancak beyaz lerını yıtırmektedır Bu bır tersine evrımırkın kadınları kadar), beyın/beden oranıdır Kovuklara kaya dıplerıne çalı aralanın Çınlı'lerde zeka yonune kaydığinı rına kaçıp saklanarak kendını koruyan yıteslım etmek gerekır Hanı neredeyse, lanların evrım surecı ıçınde ayaklarını yıÇınlıler, beyaz kadınlardan daha fazla atırmelerı de gerıleyen evrımleşmeye dığer bır ornektır (bazı yılan cınslerınde govdelerınin ıkı yanında korelmış bacak çıkıntıları hâlâ varmış) Yılanların gerektığınde tekrar ayaklanıp koşiturmaları ya da kostebeklerın şahınleşmelerı, bıyologlara gore, olası değıldır O gunku çevresel koşullara gore uygun olan bu evrlmsel uyum koşullar değıştığınde ayak bagı ve gerıleme nedenı olabılır Her zaman iyi sonuç vemese de (buyuk surungenler orneğınde olduğu gıbı) yıne de doğa, çevreye uyum sağlayabılmek ve o canlıyı duşmanlarla dolu bır dunyada yaşatabılmek ıçın çeşıtlı çareler aramış yenı yenı yollar denemıştır Dığer bır orneğı mıdyelerden verebılırız Evrim mıdyeyı çevreden etrafına sardığı sert bır kabukla korumuş, gıderek bu kabuğu daha da kalınlaştırmıştır Pek de iyi yapmıştır Bugun hâlâ mıdyeler ıstırıdyeler vardır Vardır ama adeta ınsanlar tarafından yenılmek ıçın vardır Mıdyeler akıllı olsalardı belkı bu kaderlerını duzeltebılırlerdı Ne var kı mıdyeler akıllı olamazlardı çunku çevrelerındekı sert zırh sınır sıstemı ve onun merkezı olan beyının gelışımıne engel olacak kadar sınırlı ve katıdır (ınsanların kafataslannda olduğu gıbı geçme eklemlı değıldır) Bu ornekte evrımın ıskelete prım vererek ters bır yola saptığını soyleyebılınz Memelılerde ve özellıkle prımatlarda, bu sapma duzeltılmış, yatırım sınır sistemine yapılarak belkı de ılerisı ıçın açık bır kapı yakalanmıştır ılTıpFMHMI kıllıdır demek olası gıbı Ortalama bır beyınde 1Ö~mılyar kadar sınır hucresı vardır Sınır hucrelerı (noronlar) beyın ışlevlerının yapı taşlarıdır Sayıları arttıkça beyın ışlevlerının de artacağı açıktır Noron sayısı kadar onemlı olan bır dığer özellık. noronların uzantıları aracılığı ıle dığer noronlarla oluşturdukları ılışkilerdır Bılgı alışverının yapıldığı bu ılışkı noktaları (sınapslar) noron başına 1 000 ıle 10 000 arasında değışır Sınapslar, etkıye akım var/akım yok şeklınde tepkı 4gosterır Demek kı bır noron 103 hatta 10 tepkı verebılir 1010 noron olduğuna gore sınır sıstemınde tepkı sayısı ya da komputer deyimıyle söylersek "bıt" sayısı 10 trılyon ıle 100 trllyon arasında değışecektır Bu bıt sayısı, 500 sayfalık bir milyon kıtabı dolduracak kadar çoktur Bır de bu seçeneklerın rastgele değıl de duzenlı ve denenmış bilgılere gore düzenlendiği düsunülürse, akıl kütüphanemiz dehşetlı bir değere ulaşa 33715