Katalog

BİLİM KÛLTÜR Tıp dünyasından yeni baberler Vehbi Belgil Italyanın Korsika adasına bakan kıyısında Arno nehri ile Tiber nehri arasındaki bolgeye bugün Toskanya deniyor. Ama 2800 küsur yıl örtce buraya Etrürya deniyordu. Etrüskler oturuyordu burada. Nereden, ne zaman, nasıl gelmişlerdi? Henuz kesinlikle bilinmiyor. Ama, Anadolu yolu ile Asya'dan^geldikleri düşünülüyor: Isadan önce 850 tarihinde. Kendilerinden kalan 8.000 parça eşyadan, Asya kökenli oldukları sanılıyor. Burada parlak bir uygarlık kurdular. 600 yıl kadar korudular devletlerini. Sonra Romanın egemenliği altına geçtiler ve zamanla, Roma Imparatorluğu'nda erlyip kayboldular. 600 yıl süren ve parlak bir uygarlık kuran bu insanların geldikleri yer hâlâ tam bir sır. Ama, son günlerde sırrın çözülmesi yolunda adımlar atılmaya başlandı: Bilimsel adımlar. , Italya'nın kuzey batısındaki Türen Üniversitesi'nden bir ekip, sırrı kan yolu ile çözme yoluna girdi. Şöyle: Toskana'daki tepelerden birinin üzerinde Murlo adında bir köyün 1815 dolayında halkının Etrüsklerden kalma olduğu kabul ediliyor. Köy Genlerden al haberi Buna benzer bir araştırma da komünistlerce Ekim 1917 Ihtilali'nde yok edilen Ramanof Hanedanı'nm kemikleri üzerinde yapılıyor. Hayattaki Ramanofların saç ve kanlarındaki DNA'larla öldürülenlerinkl karşılaştırılıyor. Ingiliz Kraliçesi'nin eşi Philip bunlardan biri. Dökük saç ve kalp hastalığı Amerika'da hastaneler yeni bir hizmet yolunu bulmuşlar yerel hastalar için Servisin adı "BirHemşireyeSor" (AskANurse) Hizmet sürekli veriliyor, günün, gecenin her saatinde Bir şikâyetiniz mi var? Açıyorsunuz telefonunuzu deneyimli, tanınmış bir hemşire çıkıyor karşınıza. Gerektiginde doktor da tavsiye ediyor. Olmayacak bir iş gibi geldi bana. Hastalıkların o kadar çeşidi var ki nüansları, değil bir hemşire, çok kez uzmanlar bile çözemiyor. Cevap yanlış diyelim. Hasta da öldü. Sorumlu kim olacak? Ama "Her doktor başarılı oluyor mu?" denecek. Normali gene de erbabına sormak. Birçok doktorun kalp teşhisi koyduğu bir hasta uzun süre ilaç kullandı, iyileşmedi. Sonunda, hastanın safra kesesinde taş olduğuanlaşıldı. Taş alındı, hastalık da kalmadı. Ünlü bir yazarımız sürekli karın ağrısı çekiyor, uzmanlar bir türlü "tanı" koyamıyor. Teşhisi, aynı dertten ameliyat olmuş bir arkadaşı koydu. Apandisitmiş. Ona göre ameliyat yapıldı, hasta iyileşti. "Hastalığınızı bize sorun" if ~m • çocuğu "bosa dönen" bisikletlerde koşturmuşlar önceki ve sonraki solunumlarını incelemişler Fazla şişman çocukların üçte ikisinden fazlası solunum güçlükleri çekmiş bisiklette. Normal çocuklarda da solunum darlıkları görülmüş, fakat bunun normal düzeyde olduğu kaydedilmiş. Normallerin % 40'ında zorluk duyulmuş. Solunum zorlukları öksürme, sesli soluma (wheezing), solunum yetmezkği ve yorgunluk biçiminde kendini göstermiş. Araştırmayı yapan Dr. Ted Kaplan ile Dr. Eduardo Montafia, anababalara. çocuklarının solunum konuları ile yakından ilgilenmelerini, durumu aile doktorlarına inceletmelerini önermekte. Egzersizlerin yol açtığı nefes darlığı özel bir aletle (bronchodilatiotor), egzersizden önoe^açılabilir. Zamanla güçlüğün kalkacağı M^İenmektedir. Doğumdikişi Amerikan Tıp Derneği'nde çıkan bir yazıda, tepe saçının dökülmüş olması ile kan kolesterolü, tansiyon yüksekliği, sigara ve sürekli hareketsizlik arasında lişki bulunduğu belirtilmekte özellikle 55 yaşından yukarıdaki erkeklerde... Tepe saçının dökülmesine "vertex kelliği" deniyor (vertex, baş tepesi). Ama sözün bu noktasında hemen eklemek gerekiyor: Tepe saçı dökülen kimseler kesinlikle kalp rahatsızlığı geçirecek değil. Ooktorlar, iki olay arasında ilişL: bulunduğunu istatistik metodu ile bulmuş Çünkü, 2154 yaş arasındaki 1437 kişi üzerinde yaptıkları inceleme bu sonucu vermiş Işin izahı ayrı bir konu, Diyelim, tepe kelligi ile kalp hastalığı arasındaki ilişki kesinlik kazandı. Bunun nedeninin bulunması da gerekiyor. Tepe saçının dökülmesi ile kalp hastalığı arasında nasıl bir ilişki olabilir? önemli olan bunun bulunup açıklanması. Bir tutam saçın dökülmesi kolesterolü, tansiyonu nasıl olup da yükseltıyor? Yahut, içilen sigara ve hareketsizlik saçı nasıl döküyor? Araştırmacılar şimdilik şunu söylüyor. "1437 saçsız üzerinde inceleme yaptık Bunların 665'inin ilk bir kalp rahatsızlığı geçirdiğini gördük 772 klşide ise bir şey bulamadık. İnceleme grubumuzda kalp krizi geçirmiş olanların oranı % 40 idi." Bunlar kalp krizi geçirecek kimseler değil. Fakat, kendilerine daha iyi bakmaları gerekiyor. Sigara içmemeliler. Hareketsiz durmamalıdırlar. Kolesterol seviyeleri ile tansiyonlarına daha önem vermelidirler Araştırmacılar, kalbe yakalanmamanın yolunu saçsızlığı önlemekte aramamalı. Ingilizce'de "episiotomy" denen bir sözcük var. Aslı Yunanca: epision. Latlncesi episio. Birincisi kadın organ bölgesi, ikincisi organın kendisi anlamında. Fakat tıptaki tanımı başka: Doğumu kolaylaştırmak için vajinanın altının kesilerek genişletilmesi. Doğumdan sonra dikiliyor. Şimdi sorun şu' Bu genişletmeye gerek var mı? Uzmanlar, "Biz kesmesek vajina yırtılabilir" diyor. Başkaları da, ilerde idrar bozukluklarının çıkabildiği Iddiasında. Sonuç ne? Henüz kesin değil. Montreal'deki üç üniversite hastanesinde 703 kadın üzerinde yapılan incelemede, konuşulan kadınlar, yırtılma olmadığını, doğum sonrası acısı da çekmediklerini belirtmişler. Uzmanlar şu sonuca varmış: Vajinanın ameliyatla büyütülüp sonra dikilmesine, ancak annenin veya yavrunun durumunun bunu gerektirdiği hallerde başvurulmalı. Kadınlar, konuyu, doğumdan önce doktorları ile görüşmeli." Sözünü ettiğimiz rapor Amerikan Bilim Yayma ve Geliştirme Derneği'nce (The Amerikan Association for the Advancement of Science) tarafından yayımlanmış. Semizotu türünden yeni bir besin Bugüne kadar zararlı ot sayılan bir bitki gündelik yiyecekler arasında yerini alacağa benziyor. Latince bilimsel adı ile "Portulaca oleracea" diye tanınan bitki yabani semizotu türünden. İçinde yüksek düzeyde yağ asitleri, VitaminE ve öbür besieyici maddeler bulunan bitke Avrupalılarca salata biçiminde yeniyor. a) Bitkide yüksek düzeyde "omega3" yağ asidi var: öbür yeşil yapraklı bitkilerdekinden çok daha .fazla. Omega3 asidi hücreleri çevreleyen zarların oluşmasında, beyinde, gözlerde yer alıyor. b) Bitkide çok miktarda alphalinolenic asit de var: Ispanaktakinden 67 kat çok. c) Portulaca oleracea da VitaminE de var. Bu da hücre zarlarının çatlayıp dağılmasını önlüyor Yarım kaşığında 12.2 miligram bu vitaminden var: Ispanaktakinden 7 kez çok. ç) Yumurta biçiminde (oval) yapraklarında mayhoş bir lezzet var. Tarım uzmanlarımızın ilglleneceklerini sanıyorum. Avrupalılarca hangi adla tanındığını bilemıyorum. Şimdi bunun hücre mühendisliği ile islah edilerek gündelik besinler arasına katılması gerekiyor. Oinciler Tanrı'nın insanlar için yüzlerce çeşit meyve, sebze yaratttğını söyler. Evet, yaratmış ama, bunlar, insan emeği olmadan yenilecek şeyler değil. 33&13 Cerveteri'de Etrüksnetropolü mezarı (I. ö. VIIVI. yy) halkı eski saflığını korumuş Şimdi köyün en eski ailelerinin kanları alıyor, DNA'ları inceleaiyor, Etrüsk mezarlarındaki Etrüsk kemiklerinin DNA'ları ile karşılaştırılıyor Bilimsel çalışmaya başka ülkelerden 100 küsur bilim adamı da katılıyor. Bunlar, "Insan Genlerindeki Değişiklikleri Inceleme Projesi" içinde çalışmalarını yapıyor. Bir ilkeye göre, DNA'lar arasındaki değişiklikler ne kadar azsa, insanların karışmış olması o kadar küçük bir olasılık. Ama, Etrüsklerin Asya kökenliliğinin kanıtlanması bizi de ilgilendiriyor. Cumhuriyetin ilk dönemlerinde okullarımızda okutulan tarihlerde şöyle başlıklar vardı: "Türklerin ana yurdu Orta Asya." Etrüsklüler de oradan gitmişlerse tarihin karanlık bir sayfası aydınlanacak. Ama, öğrendiğimize göre, Murlo köylülerinin kimılerı, kan vermekten çekınıyormuş. Büyü korkusu ile... Fazlaşişman çocuklar Miami Tıp Fakültesinde ve Miami Çccuk Sporları ve Çocuk Tıp Merkezinde yapılan araştırmalar, şişman çocukların oyunlara fazla karışmadıklarını incelemiş ve bunların solunum rahatsızlıklarından yakındıklarını görmüşledir. Araştırmacılar, fazla şişman çocuklardan bir grup ile normal ağırlıkta bir grup