Katalog

OLOJİSİ nmez? ne ızafeten Schillerlocfcen denmektedır 2 Kopekbalığı kuyruk yuzgeç ve kıkırdaklarından çok değerlı balık jelatlnl elde edılmektedır Ayrıca kurutularak hazırlanan kuyruk ve yuzgeçlerden çorba yapılmaktadır 3 Vucut boşluğunun buyuk bolumunu kaplayan karacığer A ve 0 vitamini elde etmekte ve balık yağı eldesınde kullanılır Karacığer toplam et ağırlığının hemen hemen yuzde 50'sını oluşturmaktadır Hıçbır canlı cığerı yağ bakımından bu kadar zengın değıldır Zıra karacığerın yuzd^e 70'ı yağdan ıbarettır Mahmuzlu camgoz balığı karacığer yağında 10002000 I E /gr vıtamın A, 10 I E /gr vitamın D ve karacığerın yağ elde edıldıkten sonra gerı kalan posasında 25 I E /gram vitamın A bulunur (2) Ne yazıktır kı gunumuzde yuzlerce ton karacığer, başka bır deyışle buyuk bır servet, çevrecılık uğruna çope atılarak imha edilmektedır Et dışında değerlendırılen ıç organ "karaclğer"lerdır Bu organdan bol mıktarda A ve D vıtamınlerı ıçeren "balık yagı" elde edılmekte ıse de, Turkıye'dekı teknolojı tıbbı alanda kullanılabılecek bu yağın, ancak boya, derı veya dökum sanayıı gıbı alanlarda kullanılmasına yetecek sevıyededır (4, 6) Çcvre hısterısının buyuk boyutlara ulaştığı ulkemızde kopekbalığı karacığer yağı ureten tesısler kapatılmak ta, bunlara uygun bır yer gosterılmediğınden, evvelce ışleyerek ulke ekonomısıne katkıda bulunan bu sektor yok edilmıştir Bunun sonucu olarak bu değerler atık olarak ya çopluklere veya denıze dokulerek ortadan kaldırılmakta, evvelce yağ uretımınde ortaya çıkan çevre sorunları çok daha buyuk boyutlara ulaşmaktadır 4 Kopekbalığı derısı, uzerındekı sert ve sıvrı pullar alınmak suretı ile çanta, eldıven gıbı sus eşyaları veya pulları alınmadan ince zımpara olarak kullanılır Derı ımalı başta USA olmak uzere pek çok ulkede bır endustrı halınde gelışmıştir Pulları derıyi zedelemeden uzaklaştıran patentlı makıneler bu işi büyuk çapta surdurmektedirler Ancak derının balıktan yuzulmesı çok dıkkat isteyen bır ışlemdır Kopekbalığı etı yemek olarak kullanılırken en fazla dıkkat edılmesı gereken husus, bu balıkların kanında ve çok az mlktarda da olsa etlerınde bulunan urık asıtin, bayatlama ile amonyak kokusu vermesıdır Bu nedenle kopekbalığının taze olmasına dıkkat etmek, avlandığında kısa surede ayıklayarak, o gun kullanılacaksa buz dolabında d«ha sonra kullanılacak ıse, deepfreez'e konması gersktiğıdir Şayet güvenilir bır fırmanın hazırladığı şoklanmış fletolar aljnırsa. bunların paketı açıldığında hemen pışırılmelerı, bır kere çozünmuş balığın tekrar dondurulmaması gerektığı (Tum dığer donmuş gıdalarda da olduğu gibı) unutulmamalıdır 1) ARTÜZ, 1.1992 Balık Eti ve Sağlığımız CB&T sayı 228/2 Canavar olarak görülünce köpekbalıkları ürküntü ve tiksinti yaratıyor. Kopekbalığı: Herşeyiyle ekonomik bir değer memelıler ile hıçbır ılışkılerı yoktur (1) 3 Yazıda kopekbalıklarının Turkıye'den ucuza ıhraç edıldığı vurgulanarak başka ulkelerde daha yuksek fıyatla satıldığı ılerı surulmektedır Halbukı 1991 yılından berı, Fransa Almanya ve ftalya'da, Guney Amerıka ulkelerınden çok ucuz fıyatlarla ıthal edilen balıklar nedeni ile, Turk kopek balıklarının ıhracında buyuk bır darboğaz yaşanmıştır ve bu durum halen de surmektedır 4 Köpek balıklarının bağırsak ve Işkembelerlnln (777) (ne demefcs*?) Turkıye de hayvan yemı olarak kullanıldığı belırtılmış olmakla beraber, bu da doğru değıldır Kopekbalıklarının kanında çok yuksek oranda amonyak bulunması bu çeşıt bır değerlendırme yapılmasını guçleş K opekbalığı denınce kamuoyunda belıren ımaj, denızde pusu kurrrvjş, ınsanoğlunu yok etmeye azmetmış meşhur Jaws filminde de her türlu hunharlığı vurgulanan bır canavar tıpıdir Denızlerde yaşayan yuzlerce kopekbalığından bırkaç tanesı ıçin bu nıteleme olabılır Buna karşın başta Karadenız ve Marmarada olmak uzere denızlerımızde de onemlı mıktarlarda avlanan ve adı ile pek çok kımsede urküntu ve tiksinti yaratan balık turleri, gerek etlerının lezzet ve kalıtesı gerekse derislnden ıç organlarına kadar hemen hemen her şeylerı ile ekonomik değere sahıp, çeşttlı şekıllerde değerlendırılen bır su urunudur Turkçe'de olduğu gıbı, dığer dıllerde de kopekbalığı ısmının canavarlığı çağrıştırması nedenı ile, ekonomik turlerin ayıklanrnış urunlerine, tuketlm' psikolojisi gereğl olarak Fransızca da Saumonet, Almanca'da Seeaal gıbı adlar verılmektedır 17 Mart 1993 tarıhlı Cumhuriyet'in arka sayfasında "Marmara Köpekbalıklanna kaldı" manşetlı yazıyı okuyunca. denızlerımızde yaşayan, doğal zengınlık olarak nıteledığımız varlıklara ılgimızın ne kadar zayıf olduğunu gormekten gerçek bir uzuntu duydum Soz konusu yazıda duzeltılmesı gereken onemlı yanlışları, elimden geldığince belırtmeye çalışacağım 1 Turkıye denızlerinde, gerek bıyolojılerı gerekse ekolojılerı açılarından farklı 13 Famılya ve bunlara ait 28 tur kopekbalığı yaşamaktadı/ Bunlar arasında yukarda sczunu ettığım yazıya konu olan köpekbalıkları, Camgoz (Squalus acanthlas) ve Mahmuzlu Camgoz (Squalus biainvlllel) adlı turlerdir Bu turler uzun yıllardan beri denizlerımızde zaman zaman kıtleler halınde avlanmakta işlenmekte ve Avrupa ulkelerıne ıhraç edılmektedır Bu balık turleri konusunda, yazıda ılerı surulduğu gıbı hlçblr araşbrma yaptlmadığı ıfadesı doğru değıldır Kaynakça da (yer darlığı nedenı ile ancak bırkaçı verılebılen), yayınlar bu varsayımın geçersızlığını, umarım ki kanıtlar 2 Aynı yazıda kopekbalıklarının "memell olduklan" Sayın Doç Dr unsal a atfen yazılmışsa da, bunun bır yanlış ıletışımden kaynaklandıgı, bıyolojı dalında akademık karıyere sahıp bır kımsenın bunu söyleyemeyeceğı ortadadır Köpekbalıkları, ovovıvıpar olarak nıtelendırılen, yumurtanın karın boşluğunda gelıştıgı kıkırdaklı balık turlerındendır ve uzaktan veya yakından muk clnsı kopekbalıklarının avında artış olduğu ıfade edılmektedır Genel olarak kopekbalığı adı altında avlanan turler Karadenız ve Marmara nın balıklarıdır Hıdrografık ve ekolojık koşullara bağlı olarak zaman zaman buyuk çapta bır çoğalma gosterırler 195O'lı yıllarda Marmara Denızı nde avlanmakla başedilemeyen bır uremegozlenmıştır Soz konusu dönemde Marmara da kırlenme henuz başlamadığından, kopekbaiığı avcılığında bu yılkı artışı (şayet varsa) bu olguya bağlamak bır haylı guçleşecektır Ancak Marmara da, Carcharhlnldae famılyasına aıt 3 5 m boya ve 150 kg ağırlığa ulaşabılen Pamuk Balığı'nın (Prionac* glauca) Marmara da kırlenme nedenı ile çoğaldığını ılerı surmek, bu turun biyolojik özellığı açısından olanaksızdır Zira Pamuk Balığı Akdenız ve nadıren de Ege'dekı açık ve derın, temız ve berrak sularda yaşar, bazen kıyılara yaklaşırsa da kırlı sulara gırmez, gıremez Marmara denızıne çok 2) BRAEKKAM, O R 19M Vhamlne In FMı FMı, da» a t g m i M n e LebensfnMal BumleelorechungsanstaN FOr Racharal Hamtıurg tırmektedır ve Turkıye'de bu atıkları işleyecek tesis bildığım kadarı ile yoktur Ayrıca ışkembe herkesın bıldiği gibl, gevış getıren memelılere ozgedır Kopekbalığının kuyruk ve karın yuzgeçleri kurutularak veya dondurularak, bırçeşıt çorba yapımında kullanıldıkları Japonya'da ıhraç edılmektedırler Tum kıkırdaklı balıklarda olduğu gıbı, kopekbalığı ıskeleti ve kanatlarından pek çok ulkede değerli olan jelatın elde edılmektedir Buyük çapta kopekbalığı ihraç eden ulkemiz, jelatini bu ulkelerden ithal etmektedır (4,6) 5 Kopekbalıklarının hemen hemen hepsı taze veya donmuş olarak thraç edıldıklerinden bunların miktarı gerek ıhracatcılar birliği kayıtlarında gerekse DlE'nın yayımladığı "Su Urünleri Anket Sonuçlan" (3) adlı bultende yer aldığından, yazıdakı "rewnl bir bilgl bulunmadıgı" yolundakı beyan da doğru değıldır llgılenen herkes bu bılgılert ıhracatçılar birlıklerınden veya DİE nin irtıbat burolarından kolayca elde edebilır (5) 6 Makalede Marmara denızının her geçen gun kırlenmesı sonucunda birçok balık turu azalırken ozellıkle Camgoz ve Pa nadır ve kazara gıren ve 34 yılda bır, bır ıkı tanesı avlanan bu tur, yakalandığında gazeteler manşet olmaktadır Aslında ihraç edilen köpekbalıkları da kirlı sulardan hoşlanmazlar, ozellıkle de kendı ıç organlarının atıldığı suları terkederek buralara uzun sure yaklaşmazlar Oksıjen ıhtıyaçları, orkınoz, torıkpalamut gıbı pelajik balıklara ve pek çok kopekbalığı turune oranla çok duşuk olan bu balıklar, Marmara gibi, bu bakımdan çok fakirleşen sularda yaşamlarını zor da olsa sürdürebılmektedırler KAYNAKÇA 1) AKMRAV f 1W7 Turtdy» Deniz Balıklart ve Tayln Anahtarı I Ü Rektörlüfiu Yayınları 2) AKŞİRAY F 1SM Turhlye KöpekbalıKlarının mu« lerek hayatlarına kıaa bir bakış Balık ve Balıkçılık Mec Cllt II Sayı 1 Istanbul 3) ARTtlZ, I 1987 Balıklarda ureme Balık ve Balık çıhk Mec Cıl V Sayı 23 Istanbul 4) AHT0Z, I 1te» Köpekbalıklannın kıymetlendlrll mesl hakkında Balık ve Balıkçılık Mec Cllt VII sayı 8 9 10 Istanbul 5) DİE Su ÜrOntMİ Ankel Sonuçlan •) ERSAN, F 19W Camgoz cmıi kopekbalığının Tıcarl ve ıktısadl onemı hakkında Balık ve Balıkçılık Mec Cllt VII sayı 8 Istanbul 7) SLASTENENKO E 1988 Karadenl; Havzası Balık lan Et ve Balık Kurumu Yayınları ndan Istanbul I ) 0NER S 1959 Köpekbalıkları Kısım I ve II Balık ve Balıkçılık mec Cllt VII Sayı 78 Istanbul 3179