Katalog

EW EN6L AND'DAN NOTLAR KISA HABERLER Toprak erozyonu Anadolu'yu tüketiyor Cumhuriyet döneminde savaşla hiç arazı yitirmedik; Toprak erezyonu ile yılda 25 cm derinliğinde 150 bin hektar arazi yok oluyor. Yücel Çağlar* j süre önce katılımcıları arasında benim |de bulunduğum bir TV izlencesinde, 3035 "sanıyelık konuşmalarla toprak erozyonu sorununun boyutlarını sergilemeye çalışmıştık. Ben bu kısacık konuşmamda iki gerçegı kendımce vurgulamaya çabaladım: Türkiye'nin şiddetlı toprak erozyonu nedeniyle, artık kendıni besleyemeyecek bır noktaya hızla yaklaştığını: bu sorunu kimselerin gerektığince dert edınmediğini ve bu surecın durdurulması ıçın yetennce kaynak ayrılmadığını one surmüştüm. ötekı ıki konuşmacı ve ızlencenın yonetıcı ve sunucusunu da aşağı yukarı aynı vurgulamaları yapmıştı Izlence yonetıcısının koşe yazılarında belırttığıne gore açıklamalarımız yurttaşlarımız arasında bır tedırgınlık yarattı Sayın Vehbl Belgll ıse 13 Şubat 1993 tarıhlı Cumhuriyel Bilim Teknlk'te yayımlanan "Erozyon ve Agaçlandırma Üzerlne" başlıklı yazısında bu tcdırgınhğı şoyle yorumladı "Yazı okubnanın, televizyonda kendinl dlnletmenln kestirme yolu korkutmak"; "Televizyonda halkı suçlamanın blr anlamıyok." Yazılarını onca yıldır ılgıyle ızledığım Sayın Belgil'ın ulkemızdekı hızlı ormansızlaşma ve bu surecın kaçınılmaz sonuçlarından yalnızca bırısı olan toprak erozyonu ıle ılgılı bılgisının yeterlı olmadığı anlaşılıyor Bu nedenle, konuyla ılgılı bılımsel kımı araştırmaların bulgularını buraya aktarmayı yararlı, dahası gereklı goruyorum Ancak, once, "yazı okutmak, televizyonda kendinl dlnletmek"; hele hele "halkı suçlamak" gıbı bır amacının bulunmadığını belırtmek ısterım Devlet başkanlarının, bakanların radyasyonlu çay ıçmekten korkmadığı bır ulkede "kım korkar haın toprak erozyonundan" bir knV'den bır yılda erozyonla taşınan toprak miktarı, 77 tondan az da olsa, "Erozyon varl" 78193 ton arasında ıse, "Erozyon orta aldeğer 194 tondan da fazla ıse "Erozyon çok şkMatir sayılmaktadır Korkarsınız ya da korkmazsınız, bu, doğaldır kı sızın bıleceğınız bır şeydır Bu mıktar Turkiye'de, ortalama, 487 tondur Bu mıktarın, çeşıtlı akarsularımızın su toplama havzalarında ne olduğunu da belırtelım, sız ıster korkun, ıster korkmayın. Elektrık Işlerı Etüd Idaresı'nın behfienmelerıne yöre, her yıl; Yetllırmak Fırat Dlcl» Kızılırmak Ceyhan Suaurluk Murat Gadlz B. Mandar*t ton toprak taşımaktadırl 1.521 1.167 1.085 929 992 818 727 589 519 toprak derinliği azdır: % 68i "sığ" ve "çok sığ"dır ve % 65.7'sı de verım gücu son derece düşük VIVIII. sınıf arazilerdir. Yağışlar ise dengesizdir. Ormanların Türkiye yüzeyinin % 26'sını kapladığı öne surülmektndir, ama, bu alanın yarısından fazlası son derece verimsizdir ve bosluklardan oluşmaktadır. Mera ve çayırların ise % 61Inde aşınım % 2'sinde yaşlılık ve % 36.7'slnde de "uygunsuz toprak koşulları" vardır. Yüzlerce, binlerce yılda oluşan bu koşullarda toprak erozyonu bır bakıma olagandır Ancak, sorun bir yandan bu koşulları iyileştirmek bır yandan da bu koşulların daha da kötüleşmesine yol açmayacak yararlanma bıçımlerı, tekniklerı geliştirmek ve ne pahasına ne olursa uygulanmasıdır ve bu da kesinlıkle olanaklı, dahası yaşamsal bır gereklıliktir Türkıyedeki toprak erozyonunun önlenem»yen şiddetlenmesinden herkes sorumludur. Istersenız bu gerçeğı bır ikı örnekle sergiliyelim: I) Ormanlanmız anayasal v« yasal yollaria dararblıyor Turkıye'de ormanların anayasal ve yasal yollarla daraltılması için gereken her turlu duzenleme yapılmıştır. 1982 Anayasasının 169 ve 170 maddelerı, 6831 sayılı Orman Yasasının 2, 7, 11, 17, 57 ve 115. maddeleri, Turızmı Teşvik ile 2924 sayılı Orman Köylülerının Kalkınmalarının Desteklenmesı Hakkındakı yasalar, ulkemızdekı "orman" sayılan alanların çeşıtlı gerekçelerle daraltılmasına olanak veren yaptırımları içermektedır Yalnızca 1986danbuyanabuyaptırımlardan yararlanılarak 2 mılyon dönum "orman" sayılan alan, ormancılık duzeni dışına çıkarılarak buraları ormansızlaştıranlara bırakılmıştır. II) Çagdışı Yaaama Koşulları Köyleroe Yaşayan Yurttaflanmızı Ormanlan, Doğayı Yok Etmeye Yonattlyor Ozellıkle ormanların içinde ve bitlşiğlnde yaşayan köylülerimizin bir türlü gelıştırilemeyen ekonomık, toplumsal ve kültürel koşulları her türlu yaşama etkinliğinin doğaya az ya da çok zarar veriyor. Bu yurttaşlarımızın, yalnızca son on yılda 304 bın dönümü tarlaya dönüştürme, 40 bin dönümü de yerleşme amacıyla ormansızlastırdığı saptanmıştır. Ayrıca, yine son on yıl içinde yarısının nedeni henüz bellrlenememiş. kalanının da ylne yarısı bilerek çıkarılmış yangınlarla toplam 1.2 mılyon dönum orman yok odilmiştir. Bu arada, ormanların içinde ve verimgücü son derece düşük mera ve çayırlarda mllyonlarca hayvanın besletilmesıne çalışıldığı da gözden kaçırılmamalıdır. Ayrıca, bu noktada, enerji elde etmek amacıyla her yıl yaklaşık 9 milyon m s 'e eş mıktarda odı nun ki bu, ulkemızdeki toplam yasal üretimin % 56'sını oluşturmaktadır yasa ve teknik dışı olarak kesılen ağaçlardan elde edıldığı de bılınmelidır III) Yenl Orman Yetiştirme ve Erozyonu önlomak İçin Yeteıince Kaynak Aynlmamaktadır Türkiye'de yaklaşık 18 milyon hektarın en kısa zamanda ağaçlandmlması gerekmektedir. Ayrıca, 57 milyon hektar alanda da erozyonu önleme, mera iyileştirme çplışmasının yapılması zorunludur. Oysa 1902 yılı sonuna değin ne kadar çalışma yapılabilmiştlr biliyor musunuz, yaklaşık 4.3 milyon hektardır. Yalnızca erozyonu önlemek amacıyla yapılabilen çalışma ıse henüz bir mılyon hektara bile ulasamamıştır. * Doç. Dr. Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunlan Araabrma Darnegl Baakanı • ANKARA 1) 1 Şubat 1983 Pazartesı günu yayımlanan "32. Q0n" adlı TV ızlencesı 2) llhan AKALAN. Orhan DOĞAN. "TOrklya'd* Toprak Erozyonunun Boyuttan, Sonınlar v» Çizümler" TopraklnsanÇevre Kediler de AİDS olabiliyor (D AİDS virüsünün akrabaları maymunlarda, koyunlarda, keçllerde ve atlarda da ortaya çıkabillyor. . u sırada dünyada AİDS virüsü kadar [başka hiç bir virüs üzerinde araştır'ma yapılmıyor. Bu araştırmalar ilerledikçe, virüsün sadece insanı değil, diğer canlıları da tehdit ettiğini gösteriyor. Ru hayvanlarda görülenler ise ınsan AİDS vırüsü HlV'in akrabaları. Bunlar da da SIV, FIV PLV vb gibi isımlerle anılı>or Ev kedilerinde FIV, aslanlarda PLV, keçilerde CAEV virüslerine rastlanıyor. Bu arada kedilerdeki virüsün de öldürücü olduğu belirtiliyor Bilim adamları bu virüsün dünyada oldukça yaygın olduğunu ve bütün dünyada bütün kedilerın yüzde 12'sinin bu virüsü taşıdıgını belırtiyorlar. Buna karşılık aslanlardaki virüsün hasta yapmadığı belirtiliyor Bilim adamları, hayvanlardaki bu çeşitli AİDS virüslerinin insanlara geçmesinin söz konusu olmadıgına işaret ediyorlar. Yalnızca bu 9 akarsuyumuzun blr yılda denizlere, varsa üzerindekl barajlara taşıdığı toprak mıktarının toplamı ıse 300 mllyon ton dolayındadır Ustelık bu miktar, akarsulardakı asılı toprak mıktarıdır. akarsu yataklarındaki sıçrama ve süruklenme yoluyla olan kayıpların, aslı olarak taşınan mıktarın % 15i olduğu göz önunde bulundurulursa yaşanmakta olan tükenme surecınin "korkunçluğu" daha kolay kavranabilecektır. Ustelik, toprak erozyonu sonucu toplanmaktadır, Soz gelimi Afrika'nın güneyinde yapılan bir araştırmanın bulgularına göre: ruzgâr erozyonuyla taşınan toprak. yerinde kalabılen toprağa oranla 3 kat organik madde ve azot, 5 kat P205 ve 26 kat da K20 Içermektedlr ABD'de yapılan bir saptamaya göre de her yıl erozyon sonucu taşınan toprakla birlikte bltkller için yaşamsal önem taşıyan losfor, potasyum, nitrojen, kalsiyum ve magnezyumdan oluşan 90 mılyon ton besın maddesi de taşımaktadır. (2) Kısaca sdylenirse; Cumhuriyet sonrasında savaş ya da görüşmeler yoluyla hiç arazi yitirmeyen ülkemizde toprak erozyonu yoluyla her yıl, 25 cm derinliğinde 150 bın hektar arazı yok olmaktadır; evet, bu gerçekten de korkunç değilse korkunç olan nedir Sayın Belgıl? Sayın Belgil'in söz konusu yazısında belırttıği gıbi, erozyon lle baraılarda toplanan toprağın bır biçlmde yenıden tarımsal uretıme verimli olarak sokulması da, en azından şımdılık olası değlldir: Taşınan taşınıyor, bır anlamda gerçekten de yok oluyor; baraılar doluyor, topraklarımız hızla yoksullaşıyor Aynı süreci yaşadıkları için bugun açiıktan kırılan insanların bakışlarındakı huzun, çaresızlik de mı korkutucu değıl? Türklye'de toprak erozyonu İçin öogal koşullar uygundur, ama bu kosullar deglftlrileUllrde. Turkıye'de ozelhkle de Anadoluda, önlem alınmadığında, toprak erozyonu ıçın gerekli koşullar bır kez doğal olarak vardır. Ortalama eğim son derece yuksektır Kara yuzeyinın % 42'sı "dık", "çok dık" ve "sarp'tır: Ortalama Toprak erozyonu anadolu'yu tüketiyor Sayın Belgıl yazısının bır yerınde, "Su lle aaınım tazla abartlıyor •anıyorum." diyor. Keşke öyle olsaydı. Ancak, değil ne yazık ki Işte TOPRAKSU Genel Müdürlüğü'nun 1970lı yıllarda tüm ülke yüzeyinde yaptığı ölçmelerin sonuçları. Türklye'de tarıma elverışli 27 mılyon hektar arazınin % 60'ında (15.8 mılyon hektar) şlddeUI ve çok şktdeUI olmak üzere su, % 1.2'sinde de ruzgârın yol açtığı toprak erozyonu olmaktadır Ancak, bu genışlıkler ülke genelınde çok daha buyüktür: Bu durum Çlzelge 1 d e açıklıkla görülüyor. Çizelge 1: Türklye'de Toprak Erozyonu Eroayonun ŞiddatDarocesi Hektar Orta Şiddetll Çok şiddetli TOPLAM 15.592.475 28.334.938 13 221 478 57.148.891 27.3 496 231 100. Alan Kansere karşı tamir enzimleri Ünlü Lancet dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre, kanser oluşumu kalıtım molekülündeki belli zarârları elimlne eden bir enzimle engellenebilir. ok sayıda kanser oluşuman yol açan madde DNA moılekülünün yapı taşlarına saldırmakta ve kalıtım degişikliklerine yol açmakta Böylece sağlıklı bir genden kanser geni oluşmakta. Lancet'teki yazıda (341, s. 207) karaciğer sirozlu hastalarda karaciğer kanseri riskinin oldukça yüksek olduğu, bunun nedeninin de hasta karaciğer hücerelerinin DNA tamir enzimleriyle yeteri kadar donatılı olmaması gösteriliyor. Uzmanlar bu enzıme sahip genlerin verilmesiyle kanser oluşumunun durdurulabileceği görüşünü savunuyorlar. 31712 Goruldüğu gibı lurkiye yüzeylnln % 73'ünde toprak erozyonu vardır ve bu alanın % 53'ünde de erozyon "şlddatU" ve "çok şiddetll" duzeydedır Ne demektır '«Iddetli' ve "çok şlooetir düzeyde toprak erozyonu? Uluslararasında geçerli ölçütlere göre, eğer