Katalog

TIP ARAŞTIRMALARI secmeli... AIDS'e karsı gen silahı şıklıklerın ve ulaşılabılecek emnıyetlı yolların US ve BT gıbı yenı radyolojık yontemlerle açık bır şekılde göruntulenmesıyle emnıyetle uygulanmaya başlanmıştır (Şekıl 1) Doku orneğı alacak ığnelerın daha ınce ve esnek hale getırılmesı, daha onceden kanama ve organ delınmesı gıbı yan etkıler nedenıyle sık kullanılma yan bu yontemın yaygınlaşmasına neden oldu Bıyopsı hastalıklı bolgeden ya bır enjektorun ucuna takılmış ınce ığnelerle negatıf basınç uygulayarak hucre orneklerı toplamak şeklınde veya değışık şekıllerde yapılmış kesıcı ığnelerle parça almak şeklınde yapılır Bırıncısıne "Ince iğr» aspirasyon blyopslsl" ıkıncısıne ıse "parça blyopslsi" adı venıır Gunluk uygulamada hekımler herhangı bır radyolojık tanı yontemı ıle saptadıkları bır oluşumun doku tanısını koymalarına yardım edeceğı duşuncesıyle dığe bır yontemle de ıncelenmesını ısterler Şımdıye kadar anlatılanlardan bılıyoruz kı bu yontemlerle hucre tanısı koymak çoğu zaman olanaksızdır Bu nedenle hucre tanısı koymak amacıyla yapılan ıkıncı ve uçuncu radyolojık tetkıkler çoğu zaman gereksız ekonomık kayba ve hatta hastanın sağlığına zarar verılmesıne neden olur Dolayısıyla hucre tanısının gereklı olduğu durumlarda hastaya başka radyolojık tanı yontemlerıne gondermek yerıne doğrudan bıyop sıye gondermek çoğu zaman daha akılcı bır yol gıbı gorunmektedır Derınde yerleşen lezyonlara kolay ve emnıyetlı olarak ulaşabılmek ıçın uygun bır goruntuleme yontemının kılavuzluğu şarttır Bunun ıçın genellıkle US, BT ve ozellıkle akcığer lezyonlarında fluoroskopı kılavuz yontem olarak kullanılır* Bıyopsı gunumuzde hastava zarar vermeden uygulanan radıkal bır tanı yontemı olarak gıttıkçe daha sık kullanılmaktadır Nobel ödüllü Eigen, virüsü altetmek için yeni planlar yapıyor. İDS etkenını bılınen tedavı yontemlerı ıle altetmek olası değıl Gottıngen de HlVvıruslerının davranışlarını araştıran Nobel odullu bılım adamı Manfred Elgen yenı stratejıler planlıyor Eıgen e göre bu sınsı etken gen teknolojısının sılahları ıle vurulabılır Gorunmez katıllerın yayılması 60 lı yıl ların sonuna doğru başladı O sıralar on ce komandolar Atlantık ın batısına goç ettıler ve Amerıka kıtasının metropollerıne yorleştıler Yeryuzune ındıkten sonra saldırıya geçene dek gızlenen uzaylılar gıbı HIV vıruslerı de zamanını beklıyorlardı llk AİDS kurbanları olene dek 1012 yıl geçtı Tarıh 1980 lerı gosterıyordu Bırkaç yıl sondra HIV vırusu tanımlandığında epıde mı çoktan yayılmıştı Bugun ABD de her 9 dakıkada bır ınsan AİDS den olmekte her 54 sanıyede yenı bır bulaşma olmaktadır Tum dunyada 10 mılyon kışı şu anda vırusu taşımakta 2000 yılında bu sayı 40 mılyona ulaşacak Manfred Eıgen son yırmı yıl ıçınde ınsanlık ıçın felakete donuşen bu etkenın çağımızın urunu olduğuna ınanmıyor Eıgen e gore bu vırus çok yaşlı Arslan Yureklı Rıchard Kudus e doğru haçlı sftfpnne çıktığı yıllarda gunumuzden yaklaşık 800 yıl once Afrıka da ortaya A şırlar HIV vıruslerı de bu konuda oldukça ustalar Her çoğalmada sayısız mutasyonlar oluşabılıyor Sankı bır kumar oynanıyor Mutasyona uğrayanların buyuk kısmı yaşamını surduremıyor Ama bu poke'i HIV vırusu nasıl oluyor da hâlâ kazanıyor? Prof Eıgen tek bir HIV genını analız ederken yanıtı buldu 2000 RNA bazından oluşan bu gen vırusun kalıtım bılgılerının beşte bırını ıçerıyordu Bu ıncelemeye gore kalıtım bılgılerının % 20 sı hıç değışmeden dığer kuşaklara aktarılıyor % 70 ı yavas mutasyona uğruyordu Bu şekılde vırus temel ozellıklerını koruyarak yaşayabılıyordu HIV genlerının yalnız % 10 u aşırı değışken bulundu Bu ger.bölumu vırusun ozellıkle proteın kılıfını sureklı değıştırıyordu Proteın kılıfı uzerınde epıtoplar bağışıklık sıstemının duşmanı tanıması ıçın gereklı ışaretler oturur Bu sınyal notaları mutasyona uğrayan vırus genlerı tarafından sureklı değıştırılır Boylece bağışıklık sıstemı sonu olmayan bır yarışa ıtılır Başlangıçta yayılmacıları kontrol altında tutan (vırusun alınmasından sonrakı ıi7un sessız donem) savunma sıste mı gıderek yorulur ve çoker Boylece sı lahlarını yıtıren organızmaya AİDS ıçın tıpık olan nastalıklara teslım olur AlDS'ın bılınen tedavı yontemlerı ıle altedılemeyeceğı anlaşıldı Prof Eıgen HIV vırusune karşı kurnaz stratejıler onerıyor Vırusu almış kışıye antıRNA verıle bılır Bu yapay tek zıncırlı molekul vıru sun kalıtım bılgıleıı ıle bır DNA sarmalını oluşturur Ortaya çıkan şı're anlamsız olduğu ıçın etken çoğalamayacaktır Dığer bır taktık plazmıd adındakı gen parçacıklarını vıruslerın uzerıne salmak tır Amaca yonelık programlanmış bu gen çetecılerı konakçı hucresıne gırer ve HIV vırusunun kalıtım bolumunu parçalayıp zararsız hale getıren enzımlerı uretır Laboratısvarda uretılen kısa gen parçalarının enfekte olmuş hucrelere sokulması bır başka karmasık onerı HIV vırusunun çoğalması ıçin gereklı enzımı yakalayarak ış gorur Son olarak HIV vırusunun mutasyon hızını daha da arttırmak vırusu yok etmek ıçın yenı bır yontem olabılır Bu konuda çalışmalar daha surecek Bılım adamları oncelıkle dunyada bır hastalık patlaması beklıyorlar Gelecekte HIV vırusune benzer hastalık etkenlerı ortaya çıkabılır Pandoranın kutusundan sureklı farklı asalak tıplerl, kaçıyor Derleyen Özlem Tumcı ' (Der Spieaelden 52/92) Sonuç Şlmdıye kadar ozetlemeye çalıştığım radyolbjık yontemlerle ınsan vucudu ınce ayrıntılarına kadar goruntulenmektedır Bu heyecan verıcı gelışmelere rağmen her yontemın yapabıleceklerı ve yapamayacakları vardır Hıçbırısı en yenı ve en pahalıları bıle, her derde deva yontemler değıldır Bu nedenle hastalıkların tanısında eskı ve yenı basıt ve karmaşıklığına bakmadan performansları ve IImıtasyonlarına gore bılınçlı bır şekılde kullanılmalıdırlar Hucre tanısının gereklı olduğu durumlarda ıse hastayı bır yontemden dığerıne dolaştırmak yerıne bıyopsı yaptırmak daha akılcı bır yoldur Gelecekte ne gıbı gelışmeler beklıyo ruz? Ruyamız, hastaya hıç dokunmadan hastalığını mıkroskopık sevıyede ıken yakalamak ve adını koymaktır Dolayısıyla gelışmelerın daha az gırışımlerle daha kuçuk boyutta lezyonları saptama ve daha lyı karakterıze etme yonunde olacağı söylenebılır Ruyamızın onumuzdekı yuzyıl ıçerısınde gerçekleşeceğıne ınananıyorum Geçen programını değıştıren vışıdığı genyuzyıllar ıçınde sureklı ta • rus sonunda bıldığımız katıl vıruse donuştu Hekımlerın elındekı tum sılahlara dırenen mıkrobu ne ılaçla ne aşı ıle yenmek mumkun oldu Max Planck Enstıtusu nde araştırma yapan Prof Eıgen HIV vırusunun ıkı yeteneğının ona ozellıkle yardımcı olduğunu soyluyor Retrovırus olarak kendı genetık bılgısını konak hucrenın genetık bılgısıne sokar Boylece hucre metabolızması yenı HIV vıruslerı uretmek zorunda kalır (bak grafık) Vırusun başarısında daha onemlı bır nokta da değışım yeteneğıdır HIV vıruslerı çoğalırken bır taraftan da farklı vırusler (mutasyonlar) urkutucu mıktarda ortaya çıkar Mutasyon oranı tek hucreliler ve bakterılerden mılyon kez fazladır HIV vlrusunun hızla değışebılmesı başlangıçta bılım adamları ıçın bılmeceydı Kabul edılen goruş yuksek mutasyon oranının bır cınsı yok ettığıdır Eğer bır yaşam bıçımının saklı organızasyon planı demek olan genetık şıfre hızla değışırse taşıdığı anlam da çabucak yıtırılır turunu surduremez Pekı AİDS vırusu bu kadar hızlı değışırken nasıl olmuş da hastalık yapıcı ozellığını koruyabılmış'? Prof Eıgen bu soruyu da yanıtlıyor Genelde ılkel canlılar memelılere gore daha yuksek mutasyon oranına ula HlV W Ü H AİDS (HİV) virüsü nasıl çoğalıyor? Hucre çekirdeği Hucr AIDSviPüsun HlVvlrütü kilttanahtar mekanizması glbı hucre zarınayapışıp Içerlglrlyor J Virflskendl genetlk programını (virüsRNA) hucre ıçine sızdırıyor Arkasından . virusDNA hucre çekırdeğınde, belırli hucre enzlmlerlni yenl RNAvlrusleri üretimine zorluyor Burada vırus RNA çHte sarmala dbnuşuyor. Birkoruma önleml olarak virusDNA halinegeliyor VlrusDNA'dakı belirll bır sinyal botgesı, AIDS'ln kalıtsal bilgllerinl, hucrenın gen deposuna geçirlyor, kaydediyor. II Diğer enzımler de bunun iızerine, yenl AİDS vırusleri içın protein uretlmlne başlıyor. Yenl AİDS vlruslerl hucreden çıkıp çoğalmak Içln yenl hucrelere gidlyor. 31711