Katalog

ME CİHAZLARI tgen yine de gözde kler daha çok akciğerler (hava dolu olısı nedeniyle) daha az Xlşını soğuracakdır. Karaciğer ve kalp aynı yapıya sahip nakla birlikte karaciğer daha kalın olduiçin kalpten daha fazla Xlşını soğura< ve arkaya geçen Xlşın miktarıdaha az ıcaktır. Xlşınlarının insan vucudunu görüntülejilmesinı sağlayan temel özellik enerjiinin yüksek olması nedeniyle maddeyi yebilmeleridir Bazı kimyasal maddeleçarpınca onlarda fluoresans olayı meyna getirmesi ve görülebilir ışık gibi foıral plağını etkileme özellikleri ıse rüntülerin izlenmesini ve kaydını sağlar Bir röntgenogramla, yani gümüş broır görüntüsüyle, vücudumuzdaki beş yaı, birbirinden ayrı yoğunluklarda görebiz (Tablo 1). Bunlar hava (akciğerler), j, su (tüm yumuşak dokular), kemik (ve eçlenme bölgeleri) ve metaldir (diş dol5U, kemik çivisi gibi suni oluşumlar) lo 1. Röngen ve Mrbirinden aynlabilen dokuların tgenogramlanteki gAracell yoğunluklan ıh Koyuun Ori a Yag Yumuşak dokular (Su.kan.kas. kıkırdak. llb>(U doku. karacıâer, dalak, bdbrok) Knmık Klısçlsnme bölgeletı B«yaz Metal Organ ve dokuların ve dolayısıyla hasta3 bağlı değişikliklerin röntgen incelemeıle gösterilebılmesi için Xlşınını soğurı değerlerinın, çevre yapılardan röntgen ii üzerinde ayrılabilecek kadar farkh olısı gerekir Tablo 1'in incelenmesinde nun kemik/yumuşak doku, hava/ Tiuşak doku ve yağ/yumuşak doku içın erli olduğunu görüyoruz öyleyse doğian röntgen ışınları geçirerek bu farklıarı doğal olarak taşıyan bölgelerin göıtülerini elde edebiliriz. Nerelerdir bu geler? Yumuşak dokularla çevrelenmiş Tiikler ve hava içeren akciğerler bu böllere örnek olarak verilebilir. işte doğal itrast yapılarla çevrelenmiş bölgelerden şını geçirerek görüntülerini elde etmeye düz radyografi dıyoruz. Şekil 4'te 1896 yılında elde edilen tarihteki ilk düz radyografi görüyorsunuz Bu resim VVilhelm Konrad Röntgen'in eşinin eline aittir Ülkemlzde bazı kamu kuruluşlarında elde edüen röntgenogramlar dan daha kalıteli olduğuna dikkatinizi çekerim. Aktüel bır konu olan meme kanserinde tarama yöntemi olarak kullanılan mammografi de bir düz radyografi örneğidir Tablo 1'e tekrar bakalım Görüyoruz ki vücudumuzun en büyük bölümünü oluşturan dokular aynı yoğunluktadır. Yar\i Xlşını soğurma farklılıkları bu oluşumları bırbirlerinden ayırabilmemize yetmemektedir örneğin böbreğin etli kısmı ile idrarın topladığı toplayıcı sistemi birbirinden ayıramıyoruz (Şekil 5a ) Çünkü bu yapıların Xlşınını soğurma değerleri arasında kontrast oluşturacak bır fark yoktur. Bu durumda böbreklerin toplayıcı sistemlerini nasıl görüntüleyebiliriz'' Soğurulma formülümüze tekrar bakalım. Formülümüzde soğurulmayı en çok arttıran faktörlerden birinin ışınların geçtiği ortamın atom numarası olduğunu göreceğiz. Öyleyse hastaya, idrara geçen atom numarası yüksek öyle bir madde verelim kı idrarın Xlşınlarını soğurma oranı çok yükselsin ve böbreğin diğer kesımlerinden ayrılabilsin "llaçlı böbrek filmi" dediğiniz ürogramlar işte böyle elde edilmektedir (Şekil 5b). Röntgene başvurduğunuzda size damardan atom numarası yüksek lyot elementini içeren kontrast maddeyi veriyor ve böbreğin süzme hızına uygun olarak belirlı aralarla röntgenogramlar elde ediyoruz İşte bu tür radyografilere de kontrastlı radyografi adı verilmektedir. Yukarıda anlattığımız duz ve kontrastlı rontgenogramlar hastadan geçen XIşınlarını röntgen (ilmi üzerine düşurerek elde edilmektedir Bu işleme biz radyografi diyoruz. Bu ışınları, üzerine Xlşını düştüğünde fluoresans ışık yayan bir ekran üzerine düşürürsek vücudu hareketli olarak gözleyebilıriz. Bu yöntemın adı da fluoroskopidir. Şekil 6 da 1900 yılında bir hastanın akciğerlerinin fluoroskopik olarak incelen A: Düz radyograli. Çevresındekı yagm uluşturduğu doğal kontrast nedeniyle sadece bobroklerin kenarları seçilebiliyor. B: llaçlı böbrek lilmı Idrara geçen atom ağırlığı yüksek Iyol (beyaz renkli) top'.ayıcı slstemln görülmesini tağlıyor. Röntgenin yan etkileri :lşınları iyonızan ışınlardır Yanı vuculta gectıkortamdaki atomlardan eloktron sökerek lyonı•on yaparlar. lyonizan radyasyon, kromozom3 kırılma ve yeniden birleşmelere neden olur. lerde doğrudan mutasyon yapma olasılığı yükr. Bu gen mutasyonu birçok eksık veya yanlış >imın nedenı olabılır Bu etkıler deney hayvandagöstorilmıştir. isanda doğrudan Xlşınlarınm etkisine bağlı bir jmsal sakatlık tammlanmamakla birlikte, haydeneylcrıne dayamlarak, ozellıkle organların iimlerinin doğumsal sakatlık olasılığının yüksek ğu kabul edilir. /onizan ışınların kanser yapıcı etkileri olduğuHıroşıma ve Nagazakl'deki acı atom bombası ^yımlerınden bılıyoruz Gunümuzde de Çernoılayı ulkemızın ve dunyanın gundemıdır lyonıışınların kanser yapıcı etkileri alınan dozjn az ı çok olmasına ve alış suresıne göre değışen ı veya kısa bır aradan sonra görulur /onizan ışının zararlı olduğunu oğrendık. Heaklımıza bir soru geliyor Hıç lılm çektırmeyelım mP Bunun bir emniyet sınırı yok mudur? Uluslararası kuruluslar tarafından alınabılecek iyonızan ışın sınırları halk ve ışınla çalışanlar ıçın belırlenmiştir Ancak lyonizan ışın alımında emniyet sınırının olmadığını bilmeliyiz. Bu nedenle olabıldığınce az ışın alınmalıdır. Bu konuda asıl görev röntgen ıncelenmenın tanıya katkısı ıle hastanın alacağı ışının olası zararlarını iyice karşılaştınlarak karar vermehdir. lyonizan ışınların en önemli etkisi genetık mutasyon yapma olasılığıdır. Bu nedenle gebelerin korunması onemlıdıı Gebelıkle en duyarlı devre ılk uç aydır. Bu devrede hastanın karın bolgesının röntgenogramı çekilmemelıdir Vücudun dığer bolgelerınin röntgenogramlarının alınması anne ıçın zorunlu ıse, o zaman karın bölgesl bir kurşun gömlekle ortulerek bır veya en fazla ıki film çekılebıllr. Çocuklara lılm çekılırken gonadların korunması da önemlldir. Ureme çağındakı yetışkınlerde ve özellikle çocuklarda film çekillrken gonadlar kurşun örtülerle korunmalıdır rumaktadır mesı görülüyor. Bu resim anahtar delikleTemel kullanım alanlarını şöyle özetlerınden gozetleyenlere halk arasında neden yebiliriz: "röntgenci" denildiğini de açıklıyor sanı1. Özellikle akciğer ve kemiklerin incerım. lenmesinde kullanılır. Fluoroskopi aygıtlarında fluoroskopi ek2. Yemek borusu, mideonıkıparmak baranındaki görüntü incelenir. Bu ydntemle ğırsağı ve kalın bağırsaklarının rontgenolo^ hareketli organların hareketleri ızlenebılir. jik incelemeleri sindirim borusunun içıni örneğın büyümüş bır ışıklı sondalarla doğrukalpte, normalde görüdan görme (endoskolen kalp hareketlerınin pi) yöntemine yakındır izlenmemasi, kalbin 3. "llaçlı böbrek çevresinde sıvı toplanfılmlen" böbrek ve ıdmış olabileceğini durar yollarının temel inşündürür. Eskiden iç celeme yontemleri olhastalıkları ve goğts maya devam rahatsızlıkları uzmanetmektedır larınca kullanılan, gü4. Rontgenın en nümüzde popülaritesionemlı uygulama alanni yitirmiş bu yfjnteme larından bırısı de anjıhalkımız "ayna" deografıdir Anjiografı mekte ve bu yöntemi düz röntgenogramlaruygulayan hekımlere da yumuşak dokular"aynalı doktor" diyedan ayrılamayan darek kredi yazmaktaydı marları, içlerıne Fluoroskopi ekrakontrast madde verenında oluşan görüntürek görüntüleme yönnün izlenebılmesı ıçın temidir Bu yöntemle karanlık bır ortam ve damarların kendilerigözün karanlıga adapne aıt olan daralma, tasyonu gerekir Bu balonlaşma gibi anor nedenle eskiler röntmalliklerı saptanabildıgen uzmanlarını, ge Tarihteki Ilk röntgengram (Prot. W. K. ği gibi, anormal damarnellıkle hastanelerin alt Röntgen 'in eşinin eli) laşmaları gösterilerek katlarında (çunku röntkötü huylu urlara tanı gen bölümleri hep alt katlardadır) kırmızı dakonulabilır. gözlük takmış ve kurşun önlük giymiş tuhaf Röntgenin temel sorunu yumuşak dokuadamlar olarak hatırlarlar. Günümüzde fluları birbirinden ayıramamasıdır Mideyi kaoroskopi ekranlarına görüntü yükselticı ayraciğerden, pankreası çevresinden ayıragıtlar ve televizyon takılarak görüntünün maz, karın içindeki ana damarları aydınlıkta ızlenmesi sağlanmıştır (Şekil 7). göremez Bu eksiklik bu yapılar içerisine Izlenen görüntülerin radyografisıni de yakontrast madde vererek bır ölçüde gıderilpabilen fluoroskopi aygıtları ile hepimizin meye çalışılmaktadır, ancak yıne de karacıbildiği mideonikiparmak barsağı ve kalınğerin ve dalağın iç yapısını, damarın duvar barsak gibi sindirim borusu incelemeleri yapısını röntgenle görmek olası değildır yapılır. Yöntemin işte bu eksikliği, ıleride anlatacaKlinlk Uygulamalar. ğımız yeni radyolojik yöntemlerle tamamIleride anlatacağımız çok pahalı ve radlanacaktır. yolojık tanı yontemleri geliştirilmesine rağ* Prof. Dr., Uludağ Üniversltesi Tıp Famen, vücudu görüntüleyen en eski radyokültesi Radyoloji ABD. Başkanı lojık yöntem olan röntgen, günümüzde Gelecek hafta: hâlâ temel radyolojik yöntem özelliğini koBllgisayarlı tomografi