Katalog

MARTAYINDAGÖKYÜZÜ Haydi yıldız ve gezegenleri seyire! Mart ayı kış gökyüzünün en güzel zamanı: • Kış üçgeni # Akşam üzeri Venüs, Mars ve Jüpiter Bülent Uyamker art ayında kış gokyuzunun en guzel bolumu goruş alanımızda Bu bolgede kış gokyuzune ımzasını atmış ' kış uçgenı", onsuz olmaz dıyeceğınız gokyuzunun en parlak yıldızı Slrlus, Boğa (taurus) takımyıldızının unlu dev yıldızı aldebaran, Arabacı'nın (aurıga) Capella'sı ve tabıı kı ıkızlerın POIIUK ve Castor u yer alıyor Bolge samanyolunun bır parçasını da ıçerdığınden sayısız açıkyıldız kumesı çıtt yıldızlar ve bulutsularla (nebula) tam bır bayram yerı gıbı Bu benzetmeden sonra Mars'a da bayram fenerı dıyelım olsun bıtsın Çunku Mars da bu bolgede. ıkızler (gemını) takımyıldızında yer alıyor Bu ay ıkızler takımyıldızına konuk olacağız ve sıze teleskoplarla gorulemeyen ancak yıldızların yorungelerınde dolanan yıldızların varlıklarının nasıl anlaşıldığını anlatacağım önce olayın geçtığı yere ıkızler takımyıldızına gıdelım Ikızler hemen yakınındakı Avcı (orıon) ve Sırıus yardımıyla kolayca bulunabılır Kutup yıldızının da ıçınde bulunduğu Kuçuk Ayı (Umı) takımyıldızındakı cezvenın kuyruğundan çızeceğınız bır yay sızı doğruca ikızler takımyıldızının en parlak yıldızları Castor ve Pollux a goturecek Takımyıldızının adı da zaten bu ıkı parlak yıldızdan kaynakla I nıyor Çıplak gozle ıkı yıldız da aynı parlaklıkta gıbı gorunse de Pollux bıraz daha parlak Ikı yıldızı bırleştıren çızgı ıse samanyoluna paralel Castor sıradışı bır yıldız Daha doğrusu 2 0 ve 2 9 kadırden ıkı tane yıldız Eh, bunda bır şey yok çıft yıldızlardan hep soz edılır dıyebılırsınız Ancak Castor un bır ozellığı onu dığerlennden ayırıyor Çunku ıçerdığı ıkı yıldız da aynı zamanda bırer tayfsal çıft Yanı teleskopla gorulemıyor, var oldukları ancak gelen ışığın tayfı ıncelenerek anlaşılıyor Akustıkte çok lyı bılınen bu etkıyı anlatmak ıçın verılen en lyı orneklerden bırı trenlerle ılgılı Tren hızla yanımızdan ge çerken ıslık gıbı bır ses duyarız Belırlı bır anda ıslık sesınde bırdenbıre azalma olur Bunun nedenı hareketlı bır kaynaktan yayılan sesın durağan gozlemcıye olduğundan farklı bır frekansta ulaşmasıdır Eöer ses kaynağı bızden uzaklaşıyorsa ses bıze ulaşmak ıçın giderek daha çok yol katedecek ve dalga boyu uzayarak bıze ulaşacaktır Dığer bır deyışle frekans kuçulerek (frekans ve dalga boyu ters orantılı olduğundan) ve ses kalınlaşacaktır (kadın sesı erkek sesınden daha yuksek frekanstadır) Eğer ses kaynağı bıze yaklaşıyorsa tam tersı olacaktır Bu kuram kuçuk bır değışıklıkle ışık ıçın de geçerlıdır Gelen x ışını temel renklerıne ayrılarak ıncelenmelıdir (orneğın bır prızma ışığı temel renklerıne ayırabılır) Bu ışıktan elde edılen temel renkler (her renk bır (rekansa karşılık geldığıne gore) yıldızdan gelen ışık ıçın bır yelpaze (spektrum) oluşturur (tıpkı yokkuşağındakı gıbı) Bu yelpaze her yıldız ıçın (arklıdır ve yıldızın ımzası gıbıdır Bu kuçuk uyarlama dışında her şey aşağı yukarı tren orneğındekı gıbı ışler, hareketlı gok cısmı (ışık kaynağı) gozlemcıye yaklaşıyorsa gelen ışığın frekansında mavı renge doğru, uzaklaşıyorsa kırmızı renge doğru bır kayma olur Eğer gozlenen yıldızın çevresınde bır dığer yıldız donuyorsa, uydu yıldız kımı zaman bıze yaklaşacak kımı zaman da bızden uzaklaşacaktır Bu yaklaşıp uzaklaşmalar ıkı yıldızdan gelen toplam ışığın yelpazesınde kırmızıya ve mavıye kaymalar şeklınde anlaşılacaktır Bu tur yıldızlara "tayfsal çıft' adı verılıyor ve bu ay gozleyebıleceğımız Castor bunlara lyı bır ornek oluşturuyor Castor a lyı bakın, aslında orada bırden çok yıldız var Kova (aquarıus) takımyıldızındakı Merkür ve Oğlak takımyıldızındakı (Caprıcora) Saturn guneşle aralarındakı açı artmaya başladığı ıçln mart ayında yenıden goruntuye gırıyor Ancak guneşten henuz fazla uzakta olmadıklarından çok DopplerFizeau etkisi Akşam gökyüzünde izleyetilleceğlmlz gezegenlerdon Mars ve Venüs'ün bölgedekl takımyıldızlara göre konumu Kıs gökyüzünün en önemli bölgesl sayılabilecek bölgede kış uçgeni, Ikizler, avcı, arabacı, boğa takımyıldıztarı ve M3S kümesl yer alıyor kısa sure gozlenebılecekler Mer ıkı gezegen de mart ayının sonuna doğru giderek daha fazla gozlenebılecek Saturn mart ayından ıtıbaren konumunu duzeltmeye başlayacak ve onumuzdekı aylarda sabah gokyuzunde belırgınleşecek Saturn temmuz ayına kadar sabah gökyuzunde kalacak Merkür ve Saturn u gozlemek ıçın gundoğumundan once doğu ufkuna bakmak gereklı Kova ve oğlak takımyıldızlarında pek parlak yıldız olmadığı ıçın gezegenleri ufkun uzerınde tanımak kolay olacak Jüpiter akşam yulmayan alanı mart ayında kaçırılmamalı Bır durbunle Mars ın hemen yakınında yer alan M35 açık yıldız kumesını de ızleyebılırsınız Dev gezegen Jupıter bır kez daha göruntude ve bu kez akşam gokyuzundekı konumu bır haylı duzelmış Jupıter mart ayında ortalama 18 30 dolayında doğuyor ve akşamın ılerleyen saatlerıyle gökyuzune tırmanıyor 2 5 parlaklığındakı gezegen sabaha kadar emrınızde Uydularından dordu bır durbunle bıle fark edılebılen Jupıter giderek duzelen konumuyla yazın sonuna kadar aramızda Uydumuz ay, 8 martta dolunay ve 22 martta yenı ay evresınde olacak Açık bır gokyuzu dıleğıyle Venüs akşam Gdneydogu ufkunde sabaha karsı merkür ve satürn görüf alanında Uydumuz ay 20 ve 21 mart tarthlerinde bu ıkı gezegenın uzerınde yer alacak ve 22 martta yenlay evreslne glrecek Merkür ve Satürn sabah Balık takımyıldızındakı venus 3 7 kadır parlaklıkta ışıldamayı surduruyor Gezegenı gormek ıçın akşam uzerı guneş batmak uzereyken batı ufkuna bakmak yeterlı Fark edeceğınız gıbı Venus geçen aylara oranla daha erken batıyor Mart ayı ıse Venus'un akşam gokyuzundekı son ayı Ayın sonunda Venus bır sure gözden yıtecek, guneşle buluşacak ve nısan ayından ıtıbaren gezegenı sabah gokyuzunde gormeye başlayacağız Venus mart ayında ortalama 19 30'da batacak Ikızler takımyıldızındakı Mars 0 2 parlaklığında ve guneş batar batmaz gozlenebılecek Mars'la bırlikte kış gokyuzunun bu en belırgın ve seyrıne do Mars akşam Akşam gökyüzünede venüs. Ay yenlay evresınden çıkalı bir gün olmus ve giderek büyuyor. 24 martta Ise venütün hemen yanında. Jüpiter aksam gokyuzunde bölgedekl en parlak clslm 9 martta yanı basındakl ay lle yanşıyor. Ay 8 martta dolunay evretlnde. 3112