Katalog

TIP GÖRÜI Sunuş Yuzyılımızın sonlarına doğru buyuk ıvme kazanan teknolojık gelışme kaçınılmaz olarak tıp alanına da yansıdı ve ozellıkle tanı alanında buyuk ılerlemelere neden oldu 1972yıltnda Xışınlannın bılgısayarla yaptığı evlılıkle başlayan gelışemelerle ınsan vucudu ayrıntılı olarak goruntulenmeye başlandı Gunumuzde ınsan vucudunu ve hastalıklann oluşturduğu yapısal ve ışlevsel değışıklıklerı çok detaylı olarak saptayan bırçok yenı donem bulunmaktadır Bu yontemler ınsanı bır bakıma şeftaflaştırmıştır Insanın bu şekılde detaylı olarak goruntulenmesı ığne ve sondalardakı teknolojık gelışmelerle bırlıkte ınsan vucuduna tanı ve tedavı amacına donuk gınşımlerın hızla artmasına neden oldu Artık çağdaş sağlık kuruluşlannda bır yandan ınsanı şeffatlaştıran gelışmış tanı yöntemlerınce oluşturulan goruntuler yorumlanırken, ote yandan bu yontemlenn yol gosterıcılığınde tanı ve tedavı amacına donuk ınce cerrahı gırışımler uygulanmaktadır Gelışmış teknolo/ı urunu bu pahalı tanı aygıtlan kaçınılmaz olarak ulkemızde de hızla yayıldı Örneğın yaklaşık 2 mılyon dolar değerındekı Manyetık Rezonans goruntuleme aygıtlan bugun ozel sektorde unıversıte ve resmı sağlık kuruluşlarından daha çok sayıda bulunmaktadır Malıyetlerı ve ışletme gıderlerı yuksek olan teknolojının hastaya yansıması da çok yuksek olrnakta ve gunumuzde bır MR ıncelemesı yaklaşık 33 5 mılyon 71 ye mal olmaktadır Yaygın kullanımları nedenıyJe bu ve benzerı radyolo/ık tanı yontemlerı hakkında bılgılı olmak entelektuel bır gereksınımdır Yanlış kullanımlarının getıreceğı gereksız ekonomık yuk yanında bazılarının radyasyon gıbı zararlı etkılerının bulunması bu gereksınımı gıderek zorunluluk halıne getırmektedır Işte bu gereksınımı karşılamak ıçın bu yazı dızısınde radyolojık tanı yontemlerının ne oldukları ıle yapabıleceklen ve yapamayacaklan anlatılmaya çalışılmıştır Bunu yaparken amaç her gun karşılaşılan bu yontemlerle ılgılı olarak okuyucuyu bılınçlendırmektır Vatandaşını yapılacak yanlış veya eksık tıbbı gınşımlerın sonuçlarına karşı koruyacak etkılı bır malpractıce •(yanlış tıbbı uygulama) yaptırımının bulunmadığı ulkemızde, ınsanımızın bu bılınce yasalarının koruyucu kanatları altında yaşayan batı ulkelen ınsanından daha fazla gereksınımı olduğuna ınanıyorum İnsan vücudu seffaflasıyor: R Bu sayımızda insan vucudunu giderek şeffaflaştıran bir dizi cihazın tamtılmasına, en eski görüntüleme yöntemi olan röntgenle başlıyoruz. Yumuşak dokuları birbirînden ayıramamak gibi önemli bir kusuru olmasına rağmen röntgen, temel radyolojık yöntem özelliğini koruyor. Erccm Tuncel* H Şekil 1 X ışını oluşumu Elektromanyetık spektrum Televizyonlu fluoroskopı aygıtınm şeması 3778 astalıklann tanısı oluşturduklarıdeğı şıklıklerı saptamak ve yorumlamakla yapılır Bu değışıklıkler organ ve dokuların ya yapısında ya ışlevlerındedır Tanı ıçın gereklı olan bu yapı ve ışlev değışıklıklerını nasıl saptarız? Bunun bırıncı ve temel yontemı hastayı dınlemek sorgulamak ve muayene etmektır Bu yon temle tanı konamayan olgularda tanıya varmak ıçın başka verılere gereksınım duyulur Bu verıler ya hastalığın oluşturduğu değışıklıklerı çok duyarlı aygıtlarla saptaya rak veya hastayı bazı enerjı turlerı ıle test ederek toplanır Bırıncısıne ornek kalbın oluşturduğu elektrık sınyallerının yo Şekil 6:1900 yılında akcıger fluoroskopisı rumlanması olan elektrokardıyografıdır Ikıncısıne ornek olarak ıse enerjıye çevrılmesı ıle elde edılır Şehı hastalıklı bolgeyı xışını geçırerek göruntuşebekesınden alınan alternatıf akım trans lemek verılebılır fomatörlerle yukseltılır ve rektıfıye edıle Dışarıdan gozle ıçerıden endeskop derek doğru akıma çevrılır Bu yuksek gerı dığımız uçları ışıklı sondalarla ıncelenebılim havası alınmış bır cam tu[ len (enedoskopı) ınsan vucudunda, organıçerısındekı bır flaman (katod) ıle karşısı ların ıç yapılarını goruntulemek ıçın na konmuş anod arasında uygulanırsa radyolojık yontemlere başvurmak gerekır hızla anoda çarpan elektronların kınetılGunumuzde bır bolumu lyonızan ve dolaenerjılerının buyuk bolumu ısıya çok az bı yısıyla ınsan ıçın zararlı olan değışık enerbolumu de Xlşını enerjısıne donuşur (Şe jılerın kullanıldığı değışık radyolojık tanı Scll 1). yontemlerı bulunmaktadır Xlşınları bir ucunda radyo dalgalar (Tablo 1 ) dığerınde kozmık ışınlar bulunan ıçerısın Tablo 1 R»dyolo)lk Tanı Yöntemleri ve Kullandıkları de gorulebılır ışığın da bulunduğu elektro EnerJITurlerl manyetık radyasyon spektrumu ıçerınde yer alır Gorulebılır ışıktan farklı enerjılerı tsmTOıierl YOntemler nın yuksek olması nedenıyle maddeyı ge çebılmelerıdır Geçtıklerı ortama enerı 1 Röntgen Xt»ını 2 BılgısayarlıTomografı(BT) X ışım transfer ederler ve maddeyı geçerken so 3 Manyetık Rezonans Goruntuleme (MR) Radyolreka ğurulma ve saçılma sonucu mıktarlar ns azalır Ultrason 4 Ultrasonograll (US) Xlşınlarının vucudu geçerken soğurul (Ultrases) ma oranı ıle Xlşınının dalga boyu ( 5 Radyonuklıd uoruntuteme geçtığı dokuları oluşturan elementlerır (Sıntıgralı SPECT PET) H*ını atom numarası (z) ve dokuların kalınlığ (tk) arasında "Soğurulma h T . fJk' Şımdı bu tablodakı radyolojık yontemlenn formulu ıle gosterılebılecek bır ılışkı vardıı ne olduklarını ıncelemeye çalışalım (hsabıte) Bır rontgenogram çekerker Röntgen duğmeye bastıktan sonra çıkan X Insan vucudunu goruntuleyen ılk yonIşınlarının dalga boyları değışmeyeceğıne temdır Bunu vucuttan Xlşını geçırerek yagore Xlşınının soğurulması geçtığı doku par Xlşınları 1895 yılında Alman Fızık ların atom numarasına ve kalınlığına bağl Profesoru Wllhelm Konrad Röntgen taraolacaktı (Şekil 3) Formulumuze gore atorr fından bulunmuş daha sonra bu ışınlara ağırlığı yuksek olan ve kalınlığı fazla olar bulanın adından dolayı Röntgen ışınları dokulardan soğurulma daha fazladır Ke adı verılmıştır mığın atom numarası (kalsıyuma bağlı) Xlşınları elektrık enerjısının kınetık yumuşak dokudan yuksek olduğundan ke