Katalog

TIP TEKNOLOJİSİ Vücudu görüntülemede dönüsüm: Bilgi "Mucitlerine Nobel ödülü kazandıran bilgisayarlı tomografi, röntgenin iki önemli eksiğini giderdi: Yumuşak dokuları iyi görüntülüyor ve kesit aldığı için dokuları birbirinden ayırt ediyor. Eııan Tuncel * R ontgenı anlattığımız bundan oncekı bolumde rontgen ıle yumuşak dokuların birbirinden ayrılamadığını ve bu eksıklığın kısmen kontrast madde kullanılarak gıderılmeye çalışıldığını oğrenmıştık örneğın şekıl 1Ada gorduğumuz kafa rontgenogramında yalnız kemık yapılar gorulmekte kafatasının ıçerısındekı beyın gorulememektedır Aynca resımde sağ ve sol kafa kemıklerının ust uste duştuğunu ve bu nedenle kemık ya pıların da karıstığını gormekteyız Demek kı rontgende ikı onemlı eksıklık var, bırıncısı yumuşak dokuları iyi göruntuleyemıyor ıkıncısı ıkı boyutlu resım oluşturdugundan uçuncu boyuttakı yapılar bırbırının uzerıne duşerek goruntuyu karıstırıyor ve yontemın tanı değerını dusu ruyor Bilgisayarlı Tomografi (BT) ıle rontgenın bu eksıklıklerı gıderılmıstır Bu nasıl oluyor? Ünce "tomografi" kelımesının vucudun kesıtler şeklınde goruntulenmesı anlamına geldığını ogrenelım Bunun ıçın rontgen tupunden çıkan xışını ınce bır ısın demetı şeklınde sınırlandırılır Bu demetın kalınlığı goruntuleyeceğımız ke sıtın kalınlığını belırler Vucudun kesıt şeklınde goruntulenmesı rontgenın ıkı eksıgınden bırı olan ust uste bınmeyı kaldırarak organ ve dokuların daha açık bır şekılde goruntulenmesını sağlar BT rontgenın asıl eksıklığı olan yumuşak doku farklılıklarının ayırt edılememe sı sorununu nasıl çozer? Bunun ıçın ront gen fılmını kaldırmak ve yerıne dokulardan geçen xışınlannın zayıflama mıktarını rok duyarlı olarak olçen dedektorler koymak gerekır Boyle bır dedektor zıncırı ıle saptanan verıler guçlu bılgısayarlarria ıslenerek goruntuye çevrılır Boyle OP bır rontgpnogram uzerınde yaklaşık I ! I 31210 t s 20 olan yoğunluk farklılığı BT kesıtlerınde 2000 e ulaşır Bu nedenle rontgende yumuşak doku yoğunluğu ıçınde kaybolan kanama odem (doku ıçınde sıvı bırıkımı) gıbı değısıkhkler BT ıle çok iyi goruntulenır ve yoğunlukları olçulebılır Şekil 1Bde Şekll 1Ada gorulen kafanın BT kesıtını goruyorsunuz Rontgende gorulemeyen beyın yapılarının gorulebıldığıne ve bır kesıt olduğu ıçın ust uste dusmenın ortadan kalktığına dıkkatınızı çekerım BTnın teorısı Amerıkalı fızık profesoru Allan M. Cormack tarafından kurulmuş ve yontem Ingılız fızıkçı Dr. G.N. Hounsfield tarafından gelıştırılerek 1972 yıhnda tanı alanına sokulmustur Xışınının keşfınden sonra yapılmış en buyuk ılerleme kabul edılen bu yontem her ıkı bılım Şekll 1 A Kalanın yan röntgenogramı. Şekll B. Aynı haatanm BT keslti Rontgende beyin gördlmüyor. BT kesltlnde Ise adamına 1979 Nobel Tıp ödu hem beyin yapılan, hem de beyin içlndeki kanama (beyaz renklı) odagı görülüyor. lu nu kazandırmıştır BT aygıtları uç ana bolumden oluşur gıtlarında kesıt kalınlığı 1 512 mm araKolayca tahmın edeceğımız gıbı BT Bunlar 1. xışını kaynağı ve dedektorlesında değışır Seçılen kesıt kalınlığının resımlerınde hava sıyah, metal yoğunlurın bulunduğu tarayıcı 2. bılgılerın topla piksel yuzeyı ıle çarpımı sonucu ortaya ğu ıse bembeyaz gorulecektır Kemık, kınıp değerlendınldığı bılgısayar ve 3. goçıkacak hacıme voksel adı verılır (Şekil reçleme ve kanama beyaz, yumuşak doruntulerın yapıldığı ve kaydedıldığı go3). BT goruntulerı bellı sayıda pıksellerkular ara grı tonlarda, yağ ıse sıyaha yaruntuleme unıtıdır den oluşur kın grı tonlarda gorulur Ancak altını çızmek ısteğımız onemlı bır nokta var Bu Tarama unıtı, xışını tupu ve dedektorBu sayıyı aygıtları ureten fırmalar renkler bır kesit ıçınde geçerlıdır ve golerın bulunduğu, ortasında ıncelenecek saptar Gunumuzdekı aygıtlardakı resımrecelıdır Gozumuz ancak belırlı sayıda kesımı ıçıne alan bır açıklığı bulunan ler genellıkle 512x512 veya daha fazla ton farkını ayırabıldığınden bu resımler"gantry ıle gantrı açıklığı ıçerısıne gırıp sayıdakı pıkselden oluşurlar Bu sayıya dekı bır ton ıçerısınde xışınını zayıflatçıkabılen uzerıne hastanın uzandığı hagoruntunun matriks sayısı adı verılır ma değerı birbirinden farkh bırçok yapı reketlı bır masadan ıbarettır Matrıks sayısı arttıkça goruntuler daha bulunur detaylı olmaktadır Rontgen tupu ve dedektorler her taramada hastanın çevresınde bırbırıne bağAlınan BT kesıtlerındekı pıkseller vuBazı yapılan daha iyi gormek ıçın grı lı olarak donerlet Xışını yelpaze gıbı cuttakı karşılığı olan vokselın xışının zaolçeğı, Hounsfield olçeğının ısteğımız bır dar bır serıt şeklınde sınırlandırılmıştır yıflatma değerını gosteren bır sayı taşıraralığını boyamakta kullanabılırız Bu du(kolıme edıllar Bu sayılar suyun xışınını zayıflatma rumda beyaz ve sıyah tonlar, gorecelı mıştır) Işın dedeğerını sıfır kabul eden bır olçeğe gore yoğunluk kuralı geçerlı olmak uzere metının kalınlıduzenlenmıştır + 1000 ve 1000 değerlebaşka yapılan temsıl eder (Şekıl 2). Keğı kesın kalınlırı arasında uzanan bu olçeğe BT'yı klınısıtlerde ısteğımız bır bolgenın yoğunluğının karşılığı ğe sokan fızıkçının adından dolayı "Hoğunu HU olarak olçebılmemız yontemın olarak operator unsfield ölçeği" ve bu olçeğın bırımıne buyuk avantajıdır tarafından seçıde "Hounsfield ünitesi" (HU) adı verılmışBT ıncelemesınde de rontgende oldulır Kesıtın alıtır Xışınını sudan çok zayıflatan oluşumğu gıbı kontrast madde kullanılır Ancak nacağı sevıye lar olçeğın artı, daha az zayıflatanlar ıse BT de kontrast madde rontgende olduğu gantry'nın ıçıneksı tarafında yer alır örneğın yumuşak gıbı gorunmeyen anatomık yapılan gosde bulunan ışıkdokuların yoğunluğu +40 +60 HU, yatermekten daha çok hastalıkların yaptığı lı bır gosterge ğınkı 60 100 HU, havanınkı ıse 1000 değışıklıklerı daha iyi gostermek amacıy ıle ışaret edılır HU değerındedır la kullanılır BT goruntu Hounsfield unıtelerıne aıt sayılar taşıBu amaçla kontrast madde damarlarsunu piksel adıyan pıksellerden oluşan bu kesıtı nasıl dan verılır Karın ıçı organlarının ıncelennı verdığımız resıme çevırıyoruz 9 mesınde ıse ağızdan ve/veya makattan resım elementBunun ıçın bır uçunda sıyah dığer verılerek bağırsakların karın ıçerısındelerı oluşturur ucunda beyaz rengın arada ıse grı tonlakı kıtlelerden ayrılması sağlanır Her resım elerın bulunduğu bır gri renk ölçeği kullanımentı seçılen rız Bılgısayarımız sayıların karşılığı olan Klinik Uygulamalar kesıt kalınhğına grı tonları bulur ve pıksellerı o renkle bogore bır hacı yar Boylece vucudumuzun sıyah, beyaz BT, ayırım yapmadan tepeden tırnağa me sahıptır ve aradakı grı tonlardan olusan bır reskadar vucudun her tarafından kesıt alaBırçok BT ay mını elde etmış oluruz bıldığı ıçın hemen hemen her bolgede