Katalog

TIP ARAŞTIRMALARI Türkiye'de bîr kanser araştırmasının öyküsü Pekmezin icindeki kanser İzzcitm Baıış* Asbest ile tanışma Bal'kesırlı hastamız A D sayesınde mezotelyomayı oğrendık Hastalık akcığer ve karın zarının kanserı olup vucutta lıtrelerce su toplanmasına neden oluyor Mezotelyoma ASBEST veya AMYANT denılen ve ye'r kabuğunda bol bulunan mıneral Asbest ancak solunum yoluyla vucuda gırdığınde hastalık yapıyor Işın ılgınç yonu yıyecek ve ıçeceklerle vucuda gırdıgınde hastalık gelısmıyor Kanser yapıcı turlerı mıkroskop altında dıkış ığnesı şeklınde gorulur (Resımi) Asbest ısıya ve surtunmeye son derece dayanıklı olması yuzunden eskı çağlardan berı kulAk topraktakı asbest lıflerinin mikroskobik görünü Steve Mc.Quin: lanılmıştır Asbest kurbanı şü Eskıden asbestMezotelyomadan olenlerın arasında ten yapılmış mendıl, havlu, eldıven ve pagençlığınde tersanelerde çalışmış olan akra keselerı en makbul hedıyeler arasıntor Steve Mc Quın de vardı 2 Dunya savadaydı Yemek pışırılen kapların çoğu şında askerı fabrıka ve tersanelerde çalışbundan yapılıyordu Petrol lamba&ı ve mış asbest ışçılerı emeklılık devresınde mum fıtıllerı asbesttendı Endustrı devrıkansere yakalandığında, mılyonlarca dolar mınden sonra asbestın kullanılışı daha da tazmınat aldılar Bunların bazıları omurlerıarttı Uç binden fazla ış yerınde kullanıldığı nın son gunlerını Cadıllac gıbı pahalı araıçın, "SİHİRLİ MİNERAL" dıye anılır oldu balarda gezerek geçırmeyı yeğledıleri As En yoğun kullanıldığı ış alanları, tersane, bestın kullanımı tyıce kısıtlandı Bırleşık oto ve uçak şanayıı ıdı Maske ve sıgara Amerıka'da yapımında asbestın kullanıldıfıltrelerı, yangın elbıselerı sınema perdeğı kamu bınaları yıkılmaya başlandı Yıkım lerı yapımında, hatta fılm çekımlerı sırasınsırasında etrafa asbest tozu saçılmasını da kar yağma sahnesınde bıle asbest kulonlemek ıçın yenı teknıkler gelıştırıldı ve lanılıyordu Başta okullar olmak uzere dolayısıyla çok buyuk harcamalar yapıldı kamuya aıt bırçok bınaların, ısı, ses ızolasTürkiye'de başta Eskışehır'ın Mıhallıçyonunda asbest kullanılmıştır çık ılçesi olmak uzere, Sıvas, Bursa ve dığer yorelerde ekonomık değerı fazla olmaölüm başlıyor yan asbest yataklarının olduğunu MTA'da Yırmıncı yuzyılın ılk yansı sonunda asçalışan jeolog A. Göktepeli'den oğrendık best ışçılerı ASBESTOSIS denılen toz hasKlınık arkadaşlarım Dr. M. Artvlnll, Dr. M. talığından olmeye başladılar 1960 yılında özesmi ve Dr. ö. Gönen ıle bırlıkte yanımıGuney Afrıkalı, Dr. C. VVagner ılk kez asza jeolog arkadaşımızı da alarak 1973 ekıbe«t ıle mezotelyoma ılışkısını yayımladı mınde Mihallıççık'a gıttık Maden ocaklarında çalışan ışçılerde, 20Kaymakama amacımızı anlatırken oda40 yıl sonra mezotelyoma gelıştığıne ışada bulunan, llçe savcısı soze karıştı "Ben ret ettı Aynı hastalık asbest madenını fabAnadolu'nun bırkaç yerınde gorev yaptım rikalara taşıyan eşeklerde, bekçi kbpekleAdlı vaka dolayısıyla otopsı yapılan klşılerinde ve hatta tarla farelerlnde de tespıt rın akcığerlerını gördum Burada yapılan edıldı otopsılerde akcığerlerın durumu çok degıYapılan araştırmalar asbestın yalnız mezotelyoma değıl, başta akciğer ve gırtlak kanserı gıbı solunum sıstemı kanserlerının yanı sıra sındırım sıstemı organlarının kanserlerınden de sorumlu olduğunu gosterdı Asbestın kanser yapıcı ozellığı sıgara ıçıldığı takdırde çok daha fazla artmaktadır Sıgara ıçen bır asbest ışçısının, sıgara ıçmeyen başka ış dalında çalışanlara gore akcığer kanserıne yakalanma rıskı 90 mıslı daha fazladır Bunlardan ayrı olarak asbest, akcıgerlerde toz hastalığı, akcığer zarında kalınlaşma ve kıreçlenme de yapmaktadır Artık onun ısım değıştırmesı lazımdı Bu nedenlerle ona yenl bır ısım bulundu "ÖLDÜREN TOZ". Yararlarının hepsı unutuldu Yerını ınsan sağlığına daha az zararlı sentetık mınerallere bıraktı şık Sankı betonla sıvanmış gıbı, taşlaşmış Merakımı otopsıyı yapan doktora ılettım Vereme bağlıdır dıye geçıştırdı Pek ınanmadım llçede bırçok asbest ocak ve değırmenlerı var Sanırım aradığınız hastalıktan burada çok bulacaksınız" dedı Mujdeyı aldıktan sonra hemen sağlık ocağına gıttık Bızı halınden pek memnun olmayan bezgın bır doktor karşıladı Durumu ona açıkladıktan sonra ılçede mezotelyoma veya asbeste bağlı dığer hastalıkların olup olmadığını sorduk "Burada bu turden hastalık yok Ancak tuberkuloz çok var' dedı Aslında bu soruya gerek yoktu Mezotelyomayı bız yenı öğrendığımıze gore o nereden bılecektı' "Verem teşhısı almış hastalann fılmlerıne bakabılır mıyız" dedık Gorduğumuz hastalann fılmlerının hepsınde asbest tozu solumasına bağlı, akcığer zarında kalınlaşma ve kıreçlenme vardı Onu asbestle ilgıli hastalıklar konusunda bılgılendırdık Sağlık ocagından ayrıldıktan sonra ılçedekı asbest ve kıl değırmenlerını gorelım dedık Bunların bacalarından koyu duman çıkmaktaydı Değırmenın ıçı toz duman ıçındeydı Işçıler ağızlarında sıgara, ellerınde kurekle habıre değırmene maden atıyordu1 llçeyı Eskışehır'e bağlayan yol başlangıcında, asbest ocaklarındari çıkartılan madenı depolayan buyuk bır bına dıkkatımı çektı Asbest yığınının uzerınde çocuklar gureşıyordu 1 llçe cıvarında yırmıyı aşkın koy mevcuttu ve çoğunun yakınında açık asbest ocakları vardı Burada ışçıler kazmalarla asbest ıçeren kuçuk kaya parçalarını çıkarıyorlardı Ağızlarında maske yoktu Donuşte yolumuzun uzerındekı bır koye uğradık Koyluler asbestlı topraktan çanak Köylüler asbest tozunu pekmeze koyuyor, bebeklerin popolarına serpiyordu. Tozla damatların dişleri parlatılıyor, tandırların içleri sıvazlanıyordu. çömlek yapıyorlardı Bunun dışında ıçınde asbest bulunan toprağı "Çeren Toprağı' ısmıyle damlara sererek kışın soğuktan, yazın sıcaktan korunduklarını soyluyorlardı Ayrıca asbestlı beyaz toprağı (ak toprak) ıslatıp bulamaç halınde kıreç yerıne evlerının dış ve ıç duvarlarına surerlermış Kıreçten daha parlak goruntu verıyormuş Bız hayret ettıkçe onlar konuşmalarıyla şaşkınlığımızı arttırdılar Asbestlı toprağı pekmezlerın ıçıne kattıklarında hem pekmezin acılığı azalırmış ve hem de daha koyu olurmuş Tandırların ıçı asbestlı çamurla sıvanırmış Damatlar dışlerını parlatmak ıçın bu toprakla dışlerını ovarlarmış Köy kadınları asbestlı toprağı pudra gıbı bebeklerin altına surerlermış Koy camısının avlusunda olenlerın namazlarının kılınması sırasında cenazenın konduğu taşın yapısı dıkkatımı çektı Ne taşa benzıyordu ne de ağaca Jeolog arkadaşa sordum "Asbest" dedı 'Koymezarlığındakı dıkılı taşlar da asbest olmalı, değıl mı" dedım "Doğrudur' dedı "Ozaman buradakı köylüler, asbestle doğuyorlar, onunla ıç ıçe yaşıyorlar, olunce namazları asbestten yapılmış musalla taşının ustunde kılınıyor ve nıhayet mezarlarının başına da asbestlı taş koyuyorlar" dedım Mıhallıççık'tan ayrılırken yanımıza bır çok taş toprak orneklerı aldık Bunların MTA'da analızlerı yapıldı ve hepsınde asbest olduğu anlaşıldı Tek tesellı olduğumuz taraf, bulunan asbestin çoğunun mezotelyomadan çok, akcığer zarında kalınlaşma ve kıreçlenme yapan turde olmasıydı Sağlık Bakanlığı nın Verem Savaş Daıresı'ne bağlı gezıcı vererrT tarama ekıplerının Mıhallıççık ve koylerınde çekmış olduğu fılmlerı ınceledık Yırmı yaşın ustundekı her 100 kışının 25'ınde asbeste bağlı anormallıkler vardı Bunlar konuyu bılmeyen kışılerce kolaylıkla tuberkuloz olarak değerlendırılebılirdı (Devam edecek) * Hacettepe ünlvertHml Tıp FakOKml G*0ü« HaMalıkIsnABD Başkanı 3074