Katalog

ENERJİ KISA HABERLER Enerjide tasarruf devrimi Yeni teknolojiler sayeslnde dünya enerji tasarrufunda sessiz bir geçiş yaşanıyor. Ömer Kuleh 70 lı yıllarda yaşanan petrol krızlerı enerjı verımlılığını arttırıcı buluşları hızlandırdı ve tasarruf bılıncımızı gelıştırdı Ener|i kıtlığı baskısına en hızlı ve koktencı tepkıler! veren kesımlerın başında da buyuk enerjı tuketıcılerı olan ağır san.ıyı dalları gelmıştır Ağır sanayı dalları ozgul enerjı tuketımlerını bu donemde % ?540 gıbı çok buyuk oranlarda azaltmayı başarmışlardır Örneğın 1960 da bır ton çelık uretımı ıçın ortalama 10 400 kwsaat enerıı tuketen demır çelık sanayıı aynı uretımı 1985 de 7 000 kVVsaat ıle yapabılmeyı becerdı Benzer bıçımde sut urunlerının ışlenmesınde enerjı tuketımı 1977 de 0 6 kWsaat/lıtreden 1985 te 0 33 e azaltılmıştır Malıyetlerının yarısı enerjı olan çımentocular da koktencı teknolojık değışıklıkler yaparak enerjı tuketımlerını % 10kadarazalttılar Uretım suresının ozune ılışkın onemlı etıknolojık gelışmeler dışında sağlanan bu yuksek verım artışı çoğunlukla sureç denetımının fabrıka olçeğınde yerel ya da tumsel çok lyı yapılmaya başlanmasından kaynaklanmaktadır Elektronığın sureklı gelışmesı ıle mıkroışlemcılı sureç denetım elemanlannın bılgısayarlarla butunleştırılmesı gerçekleşmıştir Ustelık bu ılerı teknolojının sanayıcılere uygun fıyatlarla ve kolay uygulanabılır yontemlerle sağlanabılmesı uretım sureçlerının her aşamada çok lyı denetlenebılmesı nı, enerjı kayıplarının da azaltılmasını olanaklı kılmıştır Kırma kesme paketleme dokme, boşaltma vb ışlemler ıçın tasarlanan Programlı Mantıksal D«netim (PLC) ıle başlayan lyıleştırme surecı daha sonra Dağıtılmış Oenetim Sistem lerı (DCS) ıle tum uretım surecı ıçınde bılgısayarların katkısı ıle fabrıka ışletmecılerı tum ışlemlerını çok ayrıntılı denetleyebılme ve hızlandırma olanağına kavuşmuşlardır ruflar sağlayabılmektedır Bu nedenle de robot kullanımı hızla artmaktadır, 19821989 donemınde sanayıleşmış ulkelerde robot kullanımı yaklaşık 10 kat artmıştır Sanaylleşmiş Ülkelerde Imalat Sanayiinde Çalışan Her 10.000 isçiye Duşen Robot Sayısı 1989 Ülke Japonya isveç Almanya Italya ABD Fransa ingıltere Jftl Doğmamış bebeklere erken uyarı Kalp vuruşlarındaki değişiklik hemen alarm veriyor.. enuz doğmamış bebeklerı, dcğumdan hemen once ve sonra korumayı amaçlayan bılgısayar desteklı bır kontrol sıstemı gelıştırıldı Hannover Tıp Fakultesıne yerleştırılen ekranlı bılgısayar sıstemınde doğum halındekı çocukların kalp atışları duyuluyor ve eğrısı goruluyor Kalp atışları grafığınde normalden bır sapma olduğu zaman, kontrol sıstemı optıkve akustık ıkaz sınyallerı gondermeye başlıyor Uzman doktorlmar bır ıkaz uzerıne bır duğmeye basarak değışen eğrılerı hesap etmesı ve muhtemel teşhısı koyması ıçın bılgısayaraı harekete geçırıyorlar Ve ekranda oksıjen yetersızlığı veya plasenta sorunu şeklınde tahmınler e gorunuyor Bılgısayar programı doktorlara boylece daha hızlı bır şekılde mudahale olanağı sağlıyor 200 bın DM ye mal olan program, hem bebeğın sakat doğmasını bellı derecelerde onluyor, hem de doğum ıle ılgılı sakatlıklar yaşayacak çocukların daha sonrakı bakım masraflarını da kısmış oluyor ı J ) ^ Robot 170 62 29 27 19 18 10 evlerde eskısıne gore daha çok elektrıklı eşya kullanmamıza karşın bunun kWsaat ıle ölçulen tuketımlerde çok buyuk değışıklıkler yapmadığını ancak dıkkatlı gozlemcıler fark edebılmektedır Sağlanan azaltımları ev eşyalarından seçılen orneklerle aşağıdakı şekılde gorebilirsınız 15 yıl gıbı kısa bır surede sağlanabılen gelışmeler hepımız ıçın çok umut verıcıdır Robot kullanımında başı çeken Japonya nın ımalat sanayıının onemli dalları olan otomotıv, elektronık ve optıktekı buyuk onderlığı artık tartışılmamaktadır Bunun yanında Japonya nın enerjı gereksımınin hemen tamamını dışardan almak zorunda olduğuna da dıkkatınızı çekmek ısterız oz enerjı ka/nakları çok kıt olan Japonya enerjısını çok verımlı kullanarak sanayıını, dolayısı ıle ekonomısını çok guçlendırebılmıştır Kıssadan hısse Çagdaş yaşamda rastlantılann payı glderek azalmaktadır. Beyaz eşyalar dedığımız dayanıklı tuketım mallarının kullanılmaları sırasında tukettıklerı enerjı son yıllarda onemli olçude azaltılmıştır Bu sessiz devrimden çoğumuzun haberı bıle yok, oysa bugun Bilişim Devriminin Enerji Tasarrufuna Katkısı Tüketim malları üretimi Gerek otomotıv, TV gıbı karmaşık uretım sureçlerınde, gerekse buzdolabı, fırın gıbı daha yalın uretım sureçlerınde son yıllarda hem bunların uretımlerınde, hem de kullanılmaları 100 sırasındakı enerjı tuketımdu1 1. Sıeak zeylerınde çok buyuk enerjı l%l lu Tanklar tasarrufları sağlanabılmıştır, 75 uretımdekı tasarruf onlemle2 2 Rıılaıık rının onemli bir aracı da hem HaMnala malzeme, hem de enerjı ta3 50 3. Bur. sarrufu sağlayan endustrıyel dolaplan robotların 80 lı yıllarda daha « Caaaılr çok kullanılmaya başlanmaMaklnal* • 5 sıdır Sağlığa zararlı ya da sı 25 kıcı ışlerde, ya da az ışıklı t. («ıklt t» gurultulu ortamlarda çalışa0 bılen, ımalat ışlemlerımn de1970 1975 1980 1985 ğışık bıçımlerıne programlanabılen robotlar enerjı Ev Esyalannın Enerji Tüketlmlerlnin yönetımını ustlenen bılgısaAzalblması yarların da katkısı ıle ımalat (1970değerlerı 100) sanayılerınde onemli tasar Sanayı Devrimi gelışmış ulkelerdekı yerını ve etkılerını gunumuzde Bilislm Devrimi ne bırakmıştır Sanayı uretımı de artık gıderek emek yoğun olmaktan çıkıp teknolojı yoğun olmaktadır Artık Sanayl ötesi Toplumlar olarak adlandırılan gelışmış ulkelerde bılışım ıle ılgılı uretım kollarında çalışanların oranları şımdıden % 45 e varmıştır, gıderek de artmaktadır Enerjının uretimı ve kullanımı da bılışım dunyasındakı gelişmelerden payını almaktadır Burada yalnızca donanımdakı gelışmeler degıl, ozellıkle amaca uygun yazılımlarla sağlanan gelışmeler onemlidır örneğın elektrığın en çok tuketıldığı saatlerde (1722 arası) bolgenın sanayı ve kentsel yapısına uygun olarak hazırlanan programlar çalışmaya başlayarak evlerdekı su ısıtıcıları gıbı, buyuk tuketıcılerı devreden çıkarmakta, kımı buyuk bınalardakı aydınlatmayı kapatmaktadır Gunumuzde bılışimın bıze sağladığı donanım (mıkroışlemcılı sıcaklık denetçılerı gibi) ve yazılımlarla (enerjı yonetımı gıbi) bugün tasarruf edebileceğımız enerjının ulusal ekonomımıze yararı çok buyuktur Yıllık enerjı faturası 810 milyar dolar (6685 trılyon TL) olan ve bunun yarısı dövızle ödenen Turkıye de bu konuda hepımızın her yerde, her zaman yapabıleceğı bır şeyler var Isterseniz salondakı uç ampulden bırısını kapatarak hemen ışe başlayabılırsınız Bu son onerımin bir zamanların alay konusu olduğunu çok lyı anımsıyorum Yıne de ısrarlıyım, hıç değilse kapattığımız her lamba bılıncımızın bir başka koşesınde bir başka ışığı yakacaktır Pil gerektirmeyen saat yapıldı Saat tekniğinde devrlm apon saat uretıcısı Seıko çevreye dost saatler uretmeye başlıyor Japon muhendısler hıç bır baterı kullanmayan ılk kuvarz kol saatını gelıştırdıler Saat gereklı enerjıyı ıçıne monte edılmış olan "Automatıng Generatıng Sıystem 'le sağlıyor Sistem kolun her hareketi ile çalışıyor ve enerjıyı uretıyor Sistem, dığer kurulan saatlerdekı gıbı bır rotordan oluşuyor Sıstemde motor bır ındukslyon bobını ıle bırlıkte kuvarz ve elektronığın çalışması ıçin gereklı enerjıyı ureten manyetik halkayı harekete geçırıyor Fazla enerjı bir kondensatorde bırıkıyor Bu enerjı masa uzerınde bırakılsa bıle uç gun boyunca saatın çalışmasına yetıyor Ayrıca saatte bir de enerjı doluluk gostergesı bulunuyor Buna gore saatı hareket ettırerek enerjı dolmasına yardımcı oluyorsunuz Bu çevre dostu saatın ılk orneklerı oldukça pahalı, 1000 mark ve ustundesatılıyor J ^3; 30810