Katalog

MARMARA DENİ Marmara Denizi'nde ölüm kol gez • Canlılar için gerekli oksijen tabakası daha da inceldi. • Denizin kendini arıtma hızının boyutlarını aşan kanalizasyon deşarjı kıyı diplerini kapladı. • Bulanıklık arttı ve güneş ışınlarımn su içinde yayılma sınırı 12metreyeindi, Ilham Artüz emmuz 1993'te İTÜ Gemi Inşaatı ve Denizbilimleri Fakultesi ve İU Çevre Mühendisliği Bölümü'nün işbirliğı ile, Marmara Denizi'ne bir araştırma seferi duzenlendi. Bu seferde her iki kuruluşta öğretim görevlisi oluşum ve "Deniz Kirlenmesi" konulu derslerimle bağlantılı olarak, sefer lideri sıfatı ile katılma şansını elde ettim. Her iki üniversiteden sefere katılan genç ve dinamik oldukları kadar, konularında gerçekten arzulu araştırma görevlileri ile birlikte çalışmak benim için son derece kıvanç ve denizbilimlerinin geleceği açısından ümit verici oldu. Bununla birlikte 1950lerden beri aralıksız olarak üzerinde araştırmalarımı sürdürdüğüm Marmara Denizi'nin 1993'deki içler acısı durumu beni büyük bir uzüntüye sürükledi. 1960lı yıllara değin Türkiye toplam su ürünleri üretiminin yüzde 2022'sini sağlayan, ayrıca pelajik (göçmen) balık türlerinin yumurtlama ve kışlama alanı niteliğindeki bu sevimli denizimizden, ekonomik açıdan yararlanmak şöyle dursun, denizel canlıların yasamlarını sürdürebilmeleri ve bu denizin tür zenginliğini (Species diversity) desteklemeye elverişli alanın yüzey Son araştırmanın sonuçları: T den 12.525 m. derinliğe kadar olan sularla sınırlandığını görmek ve bunu ölçümler ile saptamak beni olduğu kadar, sefere katılan genç araştırmacıları da haklı bir kuşkuya sürükledi. Marmara'da gözlediğımiz olay bununla da sınırlı değildi, çalışma sürecinde ilk ve son istasyon olarak seçtiğimiz Boğaz'ın Karadeniz girişinden Çanakkale Boğazı'na kadar olan suların şimdiye kadar görülmemiş bir yeşilliğe bürünmüş olması, uğradığımız limanlarda bizimle konuşan yazlıkçıların denize girişlerinde gözlerinde oluşan konjuktivit veya kol ve bacaklarındaki kabarma ve alerjık belırtıler. Marmara'nın dinlence amacı ile kullanımının da ciddi boyutlarda kısıtlandığının belirgin göstergeleri olarak karşımıza çıktı. İTÜ Rektörlüğü Araştırma Fonu'nca desteklenen "Marmara Denizi Ekosistemlnde Değlşen Oseanografik Şartların Araştırılması Projesi" kapsamında gerçek Yeşillikkötüyeişaret nin Marmara genelinde geniş çapta ve daha önceki ölçümlerle kıyaslandığında hızla azaldığını gördük. Marmara ekosistemini bu duruma sürükleyen nedir sorusuna yanıt ararken, 30 yıllık bilgi birikiminden yararlandığımızda şu gerçeklerle karşılaşılmaktadır 1 Marmara Denizi 17. yüzyıldan beri bilindiği gibi, üst katmanında, Karadeniz'den gelen tuzluluğu düşük ( < 17 S) ve yoğun%> luğu az bir su kütlesi, alt katmanında ise, tuzluluğu %o 3638 S olan, yoğun bir su kütlesini barındırmaktadır. Üstte yer alan su kütlesi, Çanakkale Boğazı'na kadar Marmara Denizi'nde kat ettiği mesafe ile orantılı olarak, yer yer alt su kütlesinden yükselen tuzlu sular ile karışarak tuzluluğu % o 17'den 27'lere kadar yükselmektedir. Bu tuzluluk yükselmesi ve bunun fonksiyonu olan yoğunluk artışı dahi, üst tabaka sularının aşağıya karışmasına yetecek nitelikte olamamakta, başka bir deyişle üst su kütlesi alttan etkilenirken, alt tabaka üstten aynı oranda etkilenememektedir. Üst su kütlesinin beslenmesi Karadeniz'den olduğu gibi, alt su kütlesi de Ege Denizi, dolayısı ile de Akdeniz'den gelen sular ile beslenmektedir. 2 Kalınlığı, bir yıl öncokı ortalama en düşük hava sıcaklığına bağlı olarak oluşan üst su kütlesi, üzerinde yer alan atmosfer ile etkileşim sonucu, oldukça bol oksijen alabilmekte, buna karşın üzeri az yoğun olan bir su yorganı ile kaplı olan alt su kütlesindeki oksijen içeriği, taşınıp geldiği Ege Denizi sularınınkine eşit olmaktadır. örneğin gerçekleştirdiğimiz araştırma seferinde, Marmara'dan Çanakkale Boğazı'na akan 025 m. kahnlıktaki üst su kütlesinde 4.4 9.3 mg/l buna karşın, Çanakkale'den Marmara'ya giren, 25 m.'nin altındaki derinliklerde kalan su kütlesinde 2.53.8 mg/l oksijen içeriği saptadık. Her iki su kütlesi, orada hüküm süren ekolojik koşullara uygun bir canlılar alemini içerisinde barındırır. Marmara'nın üst su kütlesine atmosferden sağlanan veya burada yaşayan yeşil/klorofilli bitkilerin fotosentez; sonucu üretilen oksijenin, göreceli bolluğu sürdüğü sürece, buradaki tür zenginliği ve buna bağlı su ürünleri verimi de yüksek düzeyde olacaktır. Buna karşın alt su kütlesinde bu koşullara uygun, üst su kütlesinden gelen genellikle ölü materyelden oluşan besinlerle beslenen, bir canlılar alemi söz konusudur. Bunlar arasında derin deniz ışıklı balıklar, zemine çöken çürük materyel ile beslenen kurtlar, deniz yıldızı ve kestanesi gibi türler sayılabilir. Ancak bunların yasamlarını sürdürebilmeleri için o ortamda 22.5 mg/l oksijenin var olması zorunludur. Oksijenin daha azalması ise, burada tam veya yarı anaerobik koşullarda yaşayabilen bakterilerin gelişmesine yol açar ve açmıştır. 3 özellikle 1980 ve sonrasında Marmara'da yapılan yoğun gözlemler ve bunlara Yaşam ortamı kayboluyor leştırılen çalışmalarda denizel canlıların üremeleri, yaşamaları ve gelişmeleri için birincil önemi olan suda çözünmüş oksije Nlmrmam Denlzl'nd» «o/ı yapılan araatır dayalı yorumların ortaya koyduğu bir se ma olarak, üst su kütlesinin yenilenme resinin 90 gün olmasına karşın, alt su k sinin yenilenmesinin 1868 gün aldığı he: lanmıştır. Bu süreleri ve Marmara Deniz bırakılan (şimdilik) 2000 ton/gün kanali yon yükünü göz önüne alacak olursak. ürttuk Hacml : 3143 k m ' Ortalama Ok«l|en İçeriği: 2 mg/l ToplamOkıl|enMlktarı : 6288ton02 Yenilenme >üretl : 1B28gun Blrlkecek artık mlkian : 3 656 0001on 235 km s 6 mg/l 1410tor 90gun 180 000 Kokuşan atıklar: Marmara'nın alt akmtılan ile Karadenlz'e taşınacağı hesaplanan atıklar haritada gösterilen sahillerde 50100 m. derinlikte kokuşmuş bir yığışıma neden oluyor. Buralarda dip yaşam koşullan yok oldu. Su kendini yenileyemiyor Bu tablo haritadaki çürük çamur olg nu açıklamaya yetecek niteliktedir 4 Marmara çevresinde çeşitli nede 3418