Katalog

B İ L İ M KÜLTÜR Göklerin ikinci acılısm Uzay araştırmaları ilk gününden günümüze büyük gelişmeler gösterdi. İnsan beyninin gelişimi teknolojinin mucizesine eklenince mekikler küçüldü hafifleşti. Vehbi Belgil i kı gun sonra 4 ekım 1957'nın, başka bır I deyışle, Uzay çağının bır gununun 36 I yıldonumunun sonu 37 yılının başlangıcı O ılk gun cuma ıdı Ertesı cumartesı gunku gazeteler, haberı baş sayfalarında buyuk manşetlerle verıyordu O gunden sonra, uzayla ılgılı haberler, hep baş koşelerde yer aldı llgının başlıca ıkı nedenı vardı önce, bılımsel, fılozofık ılgı Gokyuzunun sırlarını oğrenme, ozellıkle Ay'ın ve Mars'ın sırlarını Bunlarda canlılar olduğu otedenberı soylenıyordu Mars'ta, bızımkınden yuksek bır uygarlığın bulunduğuna kesın gozu ılebakılıyordu Ikıncı neden sıyasf ıdı Rusya Amerıka'ya açıkça meydan okuyordu 1959 eylulunde Amerıka'ya resmf zıyarette bulunan Krushchev "Sızı yıyeceğız" dıye meydan okumamış mı ıdı bu ulkeye? Ustad Rusya'nın 12 Eylul 1959'da Ay'a gonderdığı sembolık bır topu başkan Eısenhovver'e sunmuştu Topun uzerınde Sovyet ışaretlerı vardı 390 kılo ağırlığındakı bu maden top ıle bırlıkte bır açıklama da vardı Bu da Eisenhower'e sunulan cısımle bırlıkte Ay topraklarına karışmıştı Krushchev topun ashnın Ay'da olduğunu eklemışti Top gozdağı nıtelığınde ıdı "Sızın atom ve hıdrojen bombalarınız varsa bızım de böyle olanaklarımız var elımızde " SovyetAmerıkan ılışkılerı en gergın aylarını yaşıyordu 4 Ekım 1957 ve hemen sonrasında durum bu ıdı Olay Amerika üzerinde kamçı etklsı yaptı, ulkenın uyuyan guçlerını harekete geçırdı Sonrakı yıllarda ıkı dev arasında kıyasıya bır yarış başladı, Sam Amca'nın torunlarının Ay'a ayak basmaları ıle s o nuçlandı Yarış, uzaybılım bakımından çok yararlı oldu Ancak, fazla bir yarar sağlamadı Ikı bakımdan 1) Uzaya ancak çok sağlıklı kımseler, aylarca hazırlandıktan sonra, gıdebılıyordu Oysa amaç, Uzay'ı uzman olmayanlara da açmaktı Bilım adamları, doktorlar, ressamlar, gazetecıler ve sızın, benım gıbı kimseler bu meşakkatlı yolculuğu göze alamıyordu Uzayda hafta tatılını geçirmek ısteyenler çok para harcamak zorunda Idı Donemın teknolojisı ucuz uçuşa ımkan vermıyordu Şundan Uzay araçları bır kez kullanılabılıyor gerı dönemıyordu Otomobılle Ankara'ya gıden bırısının arabasını orada bırakması gıbı bır şeydı bu 500 mılyonluk bır arabayı donuşte kullanamamak ne demektı? Teknolojı, gıdışdönuşlu bır taşıt uretmek zorunda ıdı Donen taşıt kuçuk bır kontrolden sonra yenıden yola çıkabılmelı, bırçok kez kullanılabılmelı ıdı Bu duşunce sonunda ' Mekık" yapımına karar verıldı Araç Dunya ıle Uzay arasında "mekık dokuyacak", durmadan gıdıp donecektı On kez yolculuk yapacak bır Mekık'ın masrafları o oranda duşecektı Kollar sıvandı Columbıa, Challenger, Dıscovery, Atlantıs ve Endeavour bunun sonucu oldu Challenger'ın astronotlar ıle bırlıkte yanması uzerıne "Endeavour" yapıldı Bu arada Sovyetler de boş durmuyordu Onlar da Buran (Tıpı) adını verdıklerı mekiklerı hazırlıyorlardı Amerıka'nın ılk Mekık'ı Columbıa ilk uçuşunu 12 Eylul 1981de yaptı Sovyetlerın ılk Buran'ı 15 Kasım 1988'de goreve başladı Amerıka'nın Columbıa sı ınsanlı, Soveytlerın Buran ı ınsansızdı Bunlar bırçok kez uçuş yaptı, fakat beklenenı vermedı Kusurlar şunlardı Galata kulemız buyuklugunde bır yakıt deposunun ıkı yanına Beyazıt kulesı buyukluğunde ıkı yakıt deposu takın, mekığı bunlar uzerıne yerleştırın ve sonra bunların hepsını uzaya gonderın Kuçuk yakıt depoları ılk gunler boşluğa bırakılıyor, hava surtunmesı ıle yanarak denıze duşuyordu Sonra, bunları paraşutle ındırmek ve yenıden kullanmak akla geldı Ana depo ıçın de durum aynı ıdi Iki kusur bu ıdı mekikte Iklncl kusur, aracın çok ağır olması Nedenı, sıcaklık geçırmez 30 bın kadar tuğla idı Mekık dunyaya donuşunde planör gıb ınecektı yere Tabıı, hava surtunmesı yuzunden alevler ıçınde kalacaktı Bu fırın sıcaklığı aracı mutfak fırınına çevırirdl Sıcaklık geçirmez tuğlalar bunun Içın duşunulmuştu Her bırısı bır kılo olsa yalnız bunlar Mekık'e 30 ton ağırlık yukluyordu Çok buyuk bır sayı ıdı bu Bu ılk Mekık, bu yuzden, "tuğla harmanı" adı da verılmıştı Üçüncü kusur, goktaşlarının açtığı yaralardı Mekikler, uçuşlarmdafındık buyukluğunde taşlardan toz ıncelığınde taşlara kadar bırçok gok cısmının etkısınde kalıyordu Saatte 30 bın kılometre hızla donen araç uzerınde bunlar kurşun yarası gıbı yaralar açıyordu Butun bunların temızlenıp Mekık'ın yenıden yola çıkarılması çok vakıt alıyordu Otomobılınızle, bakımdan geçırmeden, uzun yolculuğa çıkabılir misınız? Bunun gıbı Dördüncü kusur, mekık'ın, uçuş ıçın ateşlenmesınde 1700 gorevlıyı gerektırmesı ıdı Bu kusurlar uzay çalışmalannın başlıca darboğazları ıdı Uzayı butun bılım adamlarına ve turıstlere açmak ıçın bır şeylerın yapılması gerekıyordu Neyapılabılırdı? Ilk akla gelen ' kuçultme" ıdı, Ingılızce adı ıle "mınıaturızatıon" Bılım ve teknolojı bununla gelışmıştı "Kuçultme", gereksız parçalar latıp bunların ışını çok kuçuk parçalara yaptırmaktı Ilk radyolar ancak masa uzerınde kullanılabılıyordu Kaldırılmaları ıçın bıle ıkı kışı gereklı ıdı Çunku bunlarda 10'a yakın lamba vardı Bırlnın lar bıze uzay çaJışmalannda yol gosterebılır Amerıkan Havacılık ve Uzay Daıresı başkanhğı Uzay'a yenı bır sıstemle gıdıp donmenın denemesını yaptı ağustosun ıkıncı haftasında Fırlatılan, ıkı dev deponun ustune tunemış ıkı kanatlı dev bır uçak değıl, 12 metre yukseklıkte (4 katlı ev boyunda) bır dıkılı taş (obelısk) ıdı, Sultanahmet meydanındakı Mısır obelıskine benzeyen bır tur dıkılıtaş Obelısk 46 metre yukseldıkten sonra blrden durdu havada, 107 metre yana doğru yoneldı, sonra kuyruğu ustune duşmeye başladı Yere yaklaşan obelıskın altından dırek bıçımınde dort kol uzandı, duşuşu yavaşlatmak ıçın Uçakların kuyruk uzerıne duşmesı daha once Ay'da ve Mars'ta denenmıştı Obelıskyereındi Neydl bu? NASA buna "Delte ClıpperExperımental (DCX)" adını vermıştı (uç koşelı deneme gemısı) Evet, yenı araç bır sıçrayışta 46 metreye çıkmıştı Uzay muhendısleri buna 'tavşan sıçraması" demışlerdı Mekık'ın yukarıda saydığımız kusurlarının nasıl önlendiğıni henüz aynntıları ıle bılemıyoruz Fakat DCX yenı bır donem başlatıyor Şımdılık bıldığımız şu DCX'ın dışı ınce bır alumınyumla kaplı Sıcak geçırmeyen 30 000 kusur tuğla kaldırılmış Ateşlenmesı ıçın Mekık'tekı gıbı 1700 kışıye gerek yok Uç kışı bunu yapabılıyor Mekık uzaya 25 ton ağırlığının her kılosunu 22 000 dolara goturebılıyordu (264 mılyon TL) Yenı araç 9 ton goturebiliyor kilosu 1100 ılâ 2 200 dolara (1326 mılyon) Ancak, yenı aracın tam çalışmaya başlayabılmesı ıçın 5 yıllık bır emekle 2 mılyarlık (2 trılyon TL) bır masraf gerekıyor Amaç, aracı kuçulterek malıyetlerı ucuzlatmak Nereye kadar? Avrupa'dan Amerıka'ya bır transatlantık yolculuğunun malıyetıne kadar Bu arada, tabıı, uçuş guçluklerı herkesın yararlanabıleceğı sınıra kadar ındırılecek Bır zamanlar, Kalıfornıyalı bırkaç trılyoner ozel uçaklarına atlayarak Boğaz da "kalkan balığı" yemeye gelıyor, akşam da ulkelerıne donuyorlardı Amaç, uzay yolculuğunu bu duzeye getırmek Mekık ıçın şunlar yazılmıştı 1977 ağustosunda, bır Amerıkan dergısınde "Florıdanın Kennedy Uzay Merkezı'nde 2 yıl sonra bugun olağanustu bır araç buyuk bır gurultu ıle goğe yukselecek, Dunya'nın çevresınde bırkaç tur attıktan 24 saat sonra başka bır uzay alanına ınecek "Araç Mekık adını taşıyor Bunu dort Mekık daha ızleyecek Mekikler, donuşlerınden sonra 15 gun ıçınde yenıden uçuşa hazırlanacak Araçlar gurultulu bıçımde havalanacak, planor sessızlığı ıle yere ınecek "Mekikler bır tur kamyon ışi görecek Uzay ıstasyonlar ııçın yapı malzemesı ve orada kalacaklar ıçın yıyecek, ıçecek goturecek Bu arada uzay laboratuvarlarında bılımsel deneme yapacak bılım adamlarını da goturup getıreceğı gıbı kaybolan veya yaralanan astronotları da taşıyacak Tabıı, turıstlerı de " Şımdı bu sozlerı DCX ıçın soylenmış sayalım 34113 Sıçrayan tavşan (Burmy hopplng) Küçültme Mekik'ler.Buran'lar Kamçı bozulması oburlerınl de işe yaramaz hale getırıyordu Sonra, bunlar, duğme çevrıldıkten sonra 2 dakıkada ısınıyor, ses verebılıyordu 1956'da Nobel ödulu ıle taçlandırılan "transistor" bu darboğazları kaldırdı Radyo, cebe gırecek kadar kuçuldu ve tabıı son derece ucuzladı Ham madde savurganlığı da onlenmıştı Ilk film çekme makınesı oda buyukluğunde ıdı Kuçule kuçule cebe gırdı, hatta, ceket yakasına takılır oldu Yazı yazmak ıçın hokka, kurutma kâğıdı, murekkep gereklı ıdı Hokka takımları eskı mudurlerın, umum mudurlerın, bakanların masalarının en görkemlı sus araçları ıdı Dolma kalem hepsını kaldırdı 19 yuzyıl ortalarına kadar yazı kaz tuyu ıle yazılırdı Batı'nın unlu romancıları ıkı cıltlık roman ıçın yuzlerce, bınlerce kaz tuyu bulmak zorunda ıdı örneklerı çoğaltmak ıstemıyorum Bun