Katalog

TIP yollar Aşağı Mıssıssıpı'de kalabalık koylerle karşılaştılar Salgın göçmenlerden hızlı ilerledi 150 yıl sonra, Fransız goçmenler Aşagı Mıssıssipı'ye geldıklerı zaman bu koyler hemen hemen butunuyle yok olmuştu Bu bolgede yaşayan Kızılderılıler'ın Kolomb Amerıka ya geldığı zaman sağhklı bır bıçımde yaşadıkları, ancak 16 yuzyıl içınde hastalıklara karşı koyamayarak yok oldukları ancak bugun anlaşılıyor Pekı, salgınlar nasıl oldu da Avrupalılar'dan çok daha hızlı bır bıçımde ılerleyerek Amerıka'yı kasıp kavurdu? Çıçek hastalığını ele alalım 1014 gun suren kuluçka donemlnde, çıçek hastalığı vırusu insan soluğuyla, gıysı ve ortulerle bulaşır Ustelık, bır koyde ılk hastalık belırtılerı ortaya çıktığında, hastalık taşıyan kışıler kaçarak dlğer koylere gıderler ve tabıi vırusu de beraberlerınde götururler Bununla bırlıkte, salgın eşıt bır biçimde dağılmıyordu Ilk ve en ağır bır bıçımde zarar gorenler kalabalık kasabalarda yaşayanlardı Mıssissıpi, Ohıo, Gıla ve Rio Grande gıbı buyuk ırmakların kenarındakı kdylerde hastalıklar hızla yayıldı Avrupalılar'ın Afrıka'dan kole taşımaları ve savaşlar salgınların etkısıni hızlandırdı Kuçuk gruplara ayrılarak göçebe olarak yaşayan Kızılderılıler ıse salgınlarla çok geç tanıştı ve ötekilere gore daha az zarar gordu Bunun nedenı, bu hastalıklara daha fazla bağışıklık gostermelerı değıl, hastalıklarla daha az karşılaşmalarıydı Amerıka yı kırıp geçıren hastalıklar başlıca çıçek hastalığı, kızamık, grıp ve tıfoydu Ayrıca hıyarcıklı veba, dıfterı, kolera, kızıl, suçıçeğı, sarı humma gıbı hastalıklar da etkılı oldu Bu hastalıklann Amerıka'ya taşıyanlar yalnızca ınsanlar değıldı Avrupalılar'ın beraberlerindekı keçı, ınek, koyun, at, eşek gibı evcıl hayvanlar da hastalıklann Yenı Dunya'ya taşınmasında onemlı rol oynadı Hemoroidal hastalık nedir? Hemoroidler nedir? Ne işe yararlar? Kcnan Demirkol* \ u sorunun cevabını vermeden once J hemoroidlerın ne olduğu ve ne ışe yaradığına bır göz atmak gerekır Insanın dışkısını kontrol edebılmesı baslıca makat çevresınde bulunan buzucu kaslar aracılığı ıle olur Bu kaslar makatı çepeçevre sararak kaba bır şekılde ınsanın dışkı veya gaz kaçırmasına engel olur Ancak su dahı sızdırmayacak dıızeyde makatın dışkılama fonksıyonu dışında kapalı kalmasını sağlayan dokulardan bırı de hemoroidal yastıkcıklardır Bu organcıklar makat çıkışının yaklaşık 4 cm daha yukarısında yer alırlar ve toplam uç tanedırler Bu organcıklar sungersı bır dokudan oluşurlar ve kan ıle şışerek barsağı ıçten kapatırlar Esklden duşunulduğu gıbı bunlar toplar damarlardan oluşan bır yumak değıldır Hemoroidal yastıkçıklar hatalı beslenme sonucu kabızlık çekılmesı ve hatalı dışkılama alışkanlığı sonucu buyurler ve gıderek makat çıkımına doğru sarkarlar Bu durumda artık hemoroidal hastalıktan söz edılır Hemoroidal hastalık 4 evrede ıncelenır Bırıncı evrede organcıklar buyumuştur fakat henuz sarkma yoktur Ikinci evrede buyumuş olan hemoroidal yastıkçıklar dışkılama esnasında makattan dışarıya doğru sarkar Dışkılama ışlevı bıttığınde sarkan hemoroidler yenıden makat ıçıne doğru gerı doner En çok hasta bu evrede doktora gelır çunku en çok bu evrede kanama gorulur Uçuncu evrede he moroıdler dışkılama ışlevı ıle makattan dışarı çıkarlar anc?k kendılığınden gerı donmezler, Ancak hastanın ıtmesı ıle yenıden makata gerı donerler Dorduncu evre hemoroidal hastalıkta ıse parmakla ıtılmekle bıle hemoroidler makat ıçıne donmezler Birlnci evre hemoroidal hastalıkta hastanın beslenme ve dışkılama alışkanlıklarının duzeltılmesı ıle tedavı sağlanmış olur Ikıncı evre hemoroidal hastalık sklerozan tedavı (hemoroidal dokuyu kurutucu kımyasal maddeler ıle tedavı) veya lastık band lıgasyonu (ozel bır alet ıle he moroıdal dokuların lastıkle bağlanması ıle tedavı edılebılır Lastık band lıgasyonu gunumuzde en guncel tedavı yontemlerınden bırıdır Bu tedavı ıle hemoroidal dokunun sadece buyumuş kısımları ortadan kaldırılmış olur, organın kendısı tumu tahrıp edılmedığı ıçın makatı ıçten kapatma fonksıyonunu sururebılır Uçuncu ve dorduncu evre hemoroidal hastalıkta amelıyattan başka seçenek kalmamıştır Basıt bır amelıyat olan hemoroıd amelıyatı olguların buyuk bölumunde amelıyat sonrası donemde herhangı bır sorun yaratmaz Ancak bazı hastalarda makatı ıçten kapatıp dışkı suyu sızması ve gaz kaçırmayı onlemeye yarayan bu organcıkların kaybı kulot kırlenmesı ve hastanın gazını kontrol edememesıne yol acabılır Bu nedenle hemoroidal hastalıkta da her hastalıkta olduğu gıbı erken tanı onemlıdır Erken evrelerde tanısı konulan hastalıkta amelıyatsız tedavılerın soz konusu olabıldığıne yukarıda da değındık Bu tedavılerın en onemlı yanı organ kaybına yol açmamaları ve boylece normal fonksiyonların surdurulebılmesıdır onemlı dığer bır avanta) hastanın erken evrede tanısı konulup amelıyatsız tedavının ayakta yapılabılmesı ve boylece hıçbır ışgucu kaybına yol açmamasıdır Halbukı hemoroid amelıyatı sonrası hasta 36 hafta arası ışgucu kaybına uğramaktadır Hemoroidal hastalığın ne kadar yaygın olduğu duşunulurse bu ışgucu kaybının ulke ekonomısı açısından kuçumsenmeyecek fakat onlenebılır bir kayıp olduğu goz ardı edılmemelidır Hemoroidal hastalığın sık gorulduğu bır donem de gebelığın ozellıkle son uç ayıdır Bu donemde hastaya amelıyat yapmaktan da kaçınıldığı ıçın bazı anne adaylarının son derece sıkıntılı bır yaşantıları olmaktadır uzellikle daha on cekı doğumlarında bu tur yakınmaları olan kadınların gebelığın erken aylarında makat hastalıkları açısından tetkık edılıp erken evre bır hemoroidal hastalık saptandığında gereklı tedavının baştan yapılması hastanın gebelığın ılerkı donemlerde rahat etmesını sağlayacaktır Hemoroidal hastalık makattan kan gelmesıne yol açan en sık hastalıktır Ancak başka kalın barsak ve makat hastalıklarında da makattan kan gelebılır Bunların en onemlısı kalın barsak kanserıdır Ulkemızde olduğu gıbı bırçok Avrupa ulkesınde de makatından kan gelmesı yakınması ıle doktora muracaat eden hasta doğru durust tetkık edılmeden hemoroidal hasalık on tanısı ıle hemen bırtakım fıtıl veya merhemlerle tedavı edılır Hastada kanamaya yol açan hastalık kanser ıse bu şekılde yanlış bır tutumla çok değerlı bır sure kaybedılmış olur Bazı hastaların bu şekılde ? seneye kadar bır sure hatalı olarak hemoroıd tedavısı görduğu çok uzucu bır gerçektir Hastanın hayatına mal olabılecek bu hataları onleyebılmek ıçın makatından kan gelmesı yakınması olan her hastanın mutlaka rektoskopu (barsağın ıçını gormeye yarayan alet) ıle kalın barsağın son 1520 cm'lık bölumu muayene edılemelıdır Bu muayenede makatta hemoroidal hastalık glbı herhangı bır selım makat hastalığı dışında her hastalık saptanmadığı takdırde tedavı yapılır Bır aylık bır tedavıye rağmen hastanın makatından hâlâ kan gelıyorsa mutlaka tum kalın barsak endoskop ıle ıncelenmelıdır Hemoroidal hastalığın tedavisınde kullanılan merhem ve fıtıllerın çoğunda kortızon adında bır ilaç vardır Kortızon bu hastalıkça sıkça rastlanılan kaşıntı yakınmasını kısa surede gıdermektedır Bunun dışında ama hıçbır tedavı edıcı etkılerı yoktur Aksine uzun surelı kullanımları sonucu makat cıldını bozarak kalıcı birtakım hastalıklara yol açmaktadırlar Hıçbır tedavı değerı olmayan bu ılaçların kesınlıkle kullanılmaması gerekmektedır Sonuç: 1. Makatından kan gelen her kışı mut laka hemen doktora (tercıhen bır proktolojı makat ve kalın barsak hastalıklarıuzmanına) muracaat etmelı ve tıtızlıkle ıncelenmelıdır 2. Hemoroidal hastalığın tedavısı ya sadece beslenme ve dışkılama alışkanlıklarının duzeltılmesıyle sağlanır Ya da fazlaca buzulmuş bulunan hemoroıdlerın lastık band lıgasyonu ıle kuçultulmesı ve sonra da hastalığa yol açan hatalı davranışların kaldırılması ıle yapılır 3 ve 4 evre hemoroidal hastalıkta da he moroıd amelıyatı gerekhdır * Doç. Dr. Istanbul Ünıversitesı tıp fakültesi Genel Cerrahı ABD öğretım Üyesi 2987 Nüfusun yüzde 95'l öldü Kolomb kıtaya ayak bastığında, Amerıka kıtasındakı yerlı nufusunun ne kadar olduğu bılınemıyor Nufusun 15 ıle 30 mılyon arasında olduğunu belırten çeşıtlı goruşler var Bu nedenle, yerlılerın kaçının salgın hastalıklardan olduğu belirsız, ancak oranın yuzde 95'e ulaştığı tahmın edılıyor Tahmınlere gore yalnızca Kuzey Amerika'da, 1492 yılında 1220 mılyon ınsan yaşıyordu ve 19 yuzyılın sonuna gelındığınde toplam yerli nüfusu 530 bıne kadar duşmuştu Amerıka'nın keşfınin beş yuzuncu yıldonumunde Kolomb'un ve kıtaya ilk gıden Avrupalılar'ın yaptıklarını ve yapmadıklarını açık bır bıçımde sergılemek gerekıyor Kolomb'un ılerı goruşlu lyı bır denızcı olduğu bır gerçek Kolomb'un ve kendısını ızleyenlerın buyuk kıyımlara gırışebılen lyı savaşçılar oldukları da rahatlıkla söylenebılır Fakat çok az sayıda Avrupalı goçmenın, Amerıka yerlılerıni karşı bu kadar başarılı olmaları ıçın bunlar yeterlı değıldi Avrupalılar beraberlerınde taşıdıkları vırusler olmasa kolay zaferler kazanamazdı (Kaynaklar New Scıentıst, 10 Ekım 1992 Dıscover, Ekım 1992 Scıence et Vıe.Ocak 1992 Natıonal Geographıc Ekım 1991) Matematik Olimpiyatları İstanbul'da i Ikı 1959 yılında Doğu bloğundan 7 ulkenın katılımıyla yapılan Uluslararası MatemaI tık Olımpıyatlarının 34 uncusu 1324 Temmuz 1993 tarıhlerı arasında İstanbul'da ' yapılacak Her yıl değışık bır ulkede yapılan bu olımpıyatlara son yıllarda 60 dolayında ulke katılmaktadır Her ulkenın unıversıte veya bır yuksek okula kayıt yaptırmamış 6 kışılık ulusal takımla katıldığı bu yarışmada beşer saatlık ıkı sınavda toplam altı soru sorulmaktadır Değerlendırme ıse bır uluslararası jurı tarafından yapılmaktadırGayrı resmı olarak takım sıralaması yapılan Matematik Olımpıyatlarında, esas odullendırmeler bırincılık, ıkıncılık uçunculuk ve mansıyon şeklınde kışısel olarak yapılmaktadır * 1985 yılından bu yana Turkıye sureklı olarak Ulaslararası Matematik Olımpıyatlarına katılmıştır En lyı sonuç 1989 yılında alınmıştır Bu yılda Turk takımı bir 2 'lik, dort 3 'luk ve bir mansıyon almıştır Çevlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Erdal Inonu'nun hımayesınde, TUBİTAK ca duzenlenen 1993 olımpıyatlarının Mıllı Eğıtım Bakanlığı'nca desteklenmesı beklenmektedır Ayrıca bu organızasyonda Turk Matematik Derneğı de akademık danışmanlık yapacaktır