Katalog

B İ L İ M KÜLTÜR BİLİM Y A Y I N Dilde uydurmacılık üzerine Bütün dünyada dilde kurallarına göre yapılan uydurmacılık, dili zenginleştirmenin tek yoludur. Vehbi Belgıl merıkalı matematıkçı Norbert VVıener 1946 de ortaya attığı Sıbernetık adlı bılımı şöyle tanımlamıştı Maklnede ve hayvanda komuta ve ıletışım teorısinin butun alanı llk anda anlaşılmaz gorunen bır tanım Ama bıraz açarsak konunun ne kadar basıt olduğunu anlarız Televızyonda kanal bulup değıştırmeye yarayan uzaktan komuta aracının düğmesl kanal bulma emrımızı yerıne getırır Blr uzay gemısıne dunyadan gönderdlgımız mesajla yorunge değıştınrız Yahut mesaj Ay a gönderilmış aracın ıçıne ışlenmıştır Rus lar ın Luna 16172024 araçları 70II yılların başlannda uydumuza kendılıklerınden yumuşak ınış yapmışlar Ay topraklarını alıp donmüşlerdl Uçaklardakı kara kutular (aslında lu runcu renklı) pılotun her konuşmasını her davranışını kendilığınden kayda geçırıyor Bu yolla, uçakta yönetım yanlışı bulunup bulunmadığı anlaşılıyor A şunulmuştur 1) Arapça, Farsça terkıplerın kaldırılması 2) Ortaasya Turk dlllerlnden sözcuk alınması 3) Anadolu da kullanılan, lakat kendı bölgelerının dışına çıkmamış sözcuklerin kullanılması 4) Arapça Farsça, Osrnanlıca da ve Turkçe de olmayan sozcuklerın Ingllızce Fransızca, Almanca dan aktarılması (9 kez sadrazam olan Salt Paşa nın fıkrı) 5) Arapça nın res mf dll olarak alınması (Abdulhamld) 6) Harkesln aklına gelenl uydurması (30 lu yıllarda) 7) Eskl yapıtların taranması 8) Anayasadakı (1924) sozcuklerın daha doğrusu terımlerın pı lot sözcukler blçlmlnde değıştırılmesı (Ikıncı Dunya Savaşı nda) Bugun dılımız bu duşuncelerın hemen hepslnden yararlanarak % 90 ayıklanmıştır Yahut asta denllen blr buyruk yerıne getlrılıyor Tabıı ıkısı de aynı kapıya çıkıyor Mesajı bırınde sozle oburunde elektrık dalgaları ıle verıyorsunuz Başka deyışle sozu dalgaya çevırıyorsunuz Sözun önemı burada butun açıkltğı ıle ortaya çıkıyor Karşınızdakının makıne ınsan veya hayvan oluşunun pek önemı yok Hayvana da kısa tumcelerle mesaj verebilıyorsunuz O da bunu hemen yerıne getırıyor Avda avın getırılmesi yolda kopeğınızın uzerinize atlayana saldırtılması glbl Işte bu yuzden, Sıbernetikte dıl buyuk onem taşıyor Dll bıreyler arasında da uluslararası alandu da ulusal yaşamda da buyuk önem taşıyor Buna tarıhı de ekleyebılırız Eskl uygarlıkların tarlhlerlnl dıllerlnl okuyarak anlayabılı yoruz Mısır hıyerolıflerınt yarısı Mısır dılı Ile yarısı da eskı Yunanca Ile yazılmış bır yazıtı karşılaştırarak okuyabılmıştık (Rosetta Stone Rozetta Taşı) Hitıt yazılarını da Hıtıt ve Fenıke dlllerınde yazılmış bır yazıttan çıkarmıştık Daha doğrusu, gumuş blr muhurden Kral Tarku muwanın muhrunden Obur adı Ile Tarkondemos un Mührü lletişlm Komutan dersı bıtırıp de soru sormak ısteyenlerı çağırınca bızımkı hemen atılmış Sukut u berf endahtı mermıye ıcray ı te 9ir eder mı? Subay anlamamış soruyu yıneletmış Gene anlamayınca fena halde kızmış ve tokadı patlatmış Ne dlyorsun ulan sen? Softa ıkıncı tokadın da geleceğını sezerek soruyu şoyle sormuş Efendım karın yağışı topun atılmasını etkıler mı? Halkımız tarıh boyunca hap boyle konuşmuştur Açık ve seçık Aydın ıse dolambaçlı Bayramda elınl öpmeye gıttığımız dede El openlerın çok olsun Allah nıce yıllara yetış lırsın ananla babanla kardeşlerınle dlye dua ederdı Softa Alah emsâl ı kesfresı ıle muşerref etsln berhordar ol yavrum Evlenmek ve boşanmanın da eskı adı munakâhat ve mufarekat ıdı Hukuk kıtapla rındakl ad bu ıdi Ama halk evlendım boşandım derdı Başka ne desın? Dilde hemen butun uluslar argo deyım Ile otlama yontemını yeğle mışler Fransız Yunanca ve Latınceden Ingillz Fransızcadan Amerıkalı Ingılızlerden sozcuk almış Bugun bıle bılımsel terlmler ıçin eskı Yunanca söz cuklerden bozarak sözcuk uretıyorlar Fransa dakı çalışmalarım sırasında herkes bana Turk çe nın kökenlerını soruyordu Turkçe nın kokenı Turkçe dır yanıtını alınca dudak bukup ınanmıyorlardı Yapay olarak dılımıze sokulmuş Farsça, Arapça sozcuklerın dışında köklerı gayet saglam sözcuklerımız vardı Başka hıçbır ulkede boyle bır şeye rastlayamazsınız Dıl sorunumuz bugun buyuk çapta çozuldu Başta dln adamlarımız halk Turkçe sını yeglıyor Bu yolla buyuk kıtlelere daha kolaylıkla yaklaşabıleceklerını bılıyorlar Halkımız da oz Turkçeyı benımsedı Yenı sözcukler gerektığınde uretme kurallarına göre dılımızden uretı lıyor Ikı ornekle yazımızı bltırelım Kırmakkırıtmakkırışmakkırıştırmakkırgınkırık kırıklıkırcalmak kırantakırağıkırankıran kıranakırkırıkçıkırıkçılık kırılgankırım kırımkırıtmakkırışıklıkkırış kı rışkırıtkankır duşmekkır atkırıp sarmakkırımsa (bulgur tanesı glbı kar)kırıvermek (kırı kırı ver)kıraçkırmak (kırışmak)kır boynunukırıntı bunların başka sözcuklerle bırleşerek oluşturdukları sözler ve her blrının btrden çok anlamı Başka blr sözcuk Yummak Yumuk yumuşakyumurtayumrukyumakyumruyumulmakyumuk yumuk her blrlnln blrçok anlamları olan ve her anlama göre onlarca anlam yaratan sözcukler ÖFizm ve otistik çocuklar kitabı hakkında Ulkemız de oynayan Rain Man (VağOTÎZM mur Adam) fılVE mıyle ulOTİSTİK kemızde otlzm ve ÇOCUKLAR otistik çocuklar konusu "populerleşti Otistik çocuklar uzerıne yapılan çalışmalar yapan derneklerle tanıştık Aıleler sorunlu çocuklarına bu açıdan baktılar ve belkı de bır çok çocuğun otistik ozellıklen bu sayede anlaşıidı Raın Man bu bu alanda bılgının yaygınlaşmasına oldukça hızmet ettı denebılır Ankara da yayınlanan "Otlzm ve Otlstlk Çocuklar" kitabı bu alanda bılgının yaygınlaşmasına katkılarda bulunuyor Insanlarla ılışkı kurmada zorluk çekme, konuşmanın ıletişim aracı olarak kullanılmaması, oğrenme ve sosyal becerılerdekı sınırlılık gıbı ozellıklerle tanımlanan otistik çocuklarla ılgılı bılgı vemek amacıyla hazırlanan bu kıtap dort bolumden oluşuyor Otızmin 1943 yılından ıtibaren gelıştırılen tanımı, nedenlerı ve bu çocukların ozellıklerını ıçeren ılk ıkı bolumu bu konuda aılelere ve eğitimcilere ayrıntılı bılgı vermek amacıyla hazırlanmış Uçuncu bolumde ağırlıklı olarak ele alınan otistik çocukların eğıtimı, eğıtımde kullanılan teknıkler ve bu çocuklara ka zandırılması amaçlanan becerılerı ıçermekte Bu bolumden aılelerın ve eğıtımcılerın hem teorık hem de pratık olarak yararlanabılecekleri duşunulmuş Kitabın dörduncu bolumunde ıse, aılelerın çocuk ların eğıtimındekı rolu, aıleeğitımcı ışbırlığının önemı ve evokul paralellığının çocuğa sağladığı yarar gibı konular uzerın de duruluyor Kitabın sonundakı ekler bolumunde Otlzmin erken belırtılerı davranış goz lem formu davranış değerlendirme grafığı, evde yapılacak uygulama orneğı aılelerle çalışacak bıreylere önerıler ve genış bir kaynakça bölumu var Ozım ıle ılgilı Turkçe kaynak sıkıntısı olması ve kitabın otistik çocukların ozel lıklerıyle bu çocukların eğitimlerı konularını ıçermesı nedenıyle kıtap bu alana ılgı duyanların yararlanabıleceklerı bır başvuru yayını olarak onem taşıyor Otızm ve Otistik Çocuklar Doç Dr Nılufer Darıca, Uzm Şebnem Gumusçu Uzm Ulku Pışkın Isteme adresı Uyum uzel Egltım Okulu, Bahçelıevler 35 sok 80/1 Ankara Tel 222 02 09 oı Hacettepe Unıversıtesı Çocuk Sağlığı ve Eğıtimı Bol Sıhhlye Ankara 1992 Ekim 130 sayfa 40 000 TL , ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ 29813 Günümüzde durum Uydurmacılık iddiası Bizdedll Bızde dll daha devletlmlzln kuruluşundan başlayarak buyuk sorun olmuştur Arapça Farsça bıraz da Turkçeden oluşturulan dıllmız halkımızla devletlmızı ve yazarlarımızı bırbırınden ayırmıştır llk gunler oldukça açık olan yazı dılı ve resml dll saray yaşamının gelışmesı ıle hemen hlç anlaşılmaz hale gelmışlır Işm tuhafı, bundan başta padlşahlar olmak uzere, herkes yakınmış fakat dılın nasıl ayıklanacağı bır turlu bulunamamıştır Hatta ayıklayalım derken daha da berbatlaştırılmıştır Daha dun sayılacak Edebıyatı Cedıde (18951901) denen edebî akımın yapıtlarını tam anlayacakların hiyeroglıtlerı ılk kez sok muşçesine ödullendlrılmesı gerekır Dllımizı ayıklamak ıçin bırçok yontem du Dılı temızlemek ıçın yapılan bu çalışmalar ve verılen örnekler ılk zamanlar özelllkle medrese kokenlılerln saldırısına uğruyordu Bunlar "dilde uydurmacılık'" savı Ile ortaya çıkı yorlardı Oysa dıhmızl temızlemede uydurma cılığın buyuk onemı vardı Ancak bu noktada geregınce savunulamadı Uydurmacılık suç muş gıbı gosterıldı Oysa butun dunyada, dilde uydurmacılık dll! zengınleştlrmede tek yoldur Çunku her dilde, mevcut sözcüklerden yen! sözcukler uret me kuralları vardır Bu bakımdan Turkçe butun öbur dillerden ustundur Fransızca da bır "I harfı ıle bır yerın ınsanını belırleyemezslnlz Istanbullu Konyalı Gerçuşlu Izmırlı glb! Her ıle kazaya koye bolgeye gore ayrı sozcuk var dır Sözcuklerde bunlar ayrıca belırtılır Yer darlığı yuzunden ornek veremeyeceğlm Dılımızln yabancı sözcuklerle (Arapça Farsça Fransızca, Ingılızce) doldurulması hıçbır zaman gerçek bır gereksınmeden doğmamış ukalalık gereksınmesınden ortaya çıkmıştır Aydınların dın adamlarının ukalalık gereksınmeslnden Blr ornek (ıkrı daha lyı anlatır Softa asker olmuş top egıtimi goruyor Fakat kendlsının dın adamı olduğunu obur erler den ayrılacalığı bulunduğunu komutana ve ar kadaşlarına göstermek ıçın yanıp tutuşuyor Neden yazıyorum? Bunları yazış nedenım şu Turkçemlz saray ınsanlarınca yuzyıllar boyu o kadar aşağı gorulmuştur kı Hotanta dılınden farksız sayılmıştır MuslumanTturk duşmanlığı da buna eklenınce Turkçe kendı ınsanlarımızca da ğı gorulmuştur Bır yanda Tanrı sozu dıye tanıtılan bır dıl obur yanda 'baldırı çıplak Turkun dılı ' Yuzyıllar boyunca hep bu tema işlenmiş Ama artık o gunler geçmışte kaldı