Katalog

TIP ARAŞTIRMALARI AIDS üzerinde bilmemiz gerekenler Hangi mesleklerde AIDS tehlikesi yüksek? Serpil Uğur* A IDS'ın bağışıklık sıstemını tutup harap ederek canlı organızmayı yaşamı tehdıt eden çeşıtlı hastalıklara karşı savunmasız bırakın HIV vırusu ıle oluştuğunu bılıyoruz Ayrica bu hastahktan nası! korunacağımızı da bılıyoruz AIDS: Doğumsal değildir, vucudun savunma mekanlzmasnı bozar, bazı beHıH ve Işaretlerde ortaya çıkar. Cıns, ırk, yaş ve cınsel alışkanlıklar dıkkate alınmaksızın herkes bu hastalığa yakalanabılır veya hastalığı bulaştırabılır Bu ınfeksıyon beş yol la bulaşmaktadır (Şemai) • AIDS vırusu bulaşmış blr bırey ıle cınsel ılışkı yolu vırus kan, semen, vagına salgıları, ıdrar veya dışkı ıle bulaşır • AIDS vırusu taşıyan bır bıreyın kullandtğı damar ıçı ığnelerının kullanılması vıruz çok az mıktarda kan ıle bulaşır • AIDS vırusu ile ınfekte bır bıreyden elde edılen kan veya kan urunlerının (plazma gıbı) alınması 1985 yılından bu yana kan bankalaıında AIDS vırusu ıçın rutın tarama kural olarak yapılmaktadır Vırus alındıktan sonra hastalığın gelışmesıne kadar geçen sure (ortalama kulukça donemı) 57 yıl olduğundan daha once kan alanlar ıçın halen az bır rısk mevcut olabilır Kan verme sırasında ıse hıç rıskı yoktur Her kan verılışınde her verıcı ıçın yenı araçlarkullanılır • AIDS ıle ınfekte verıcının (donor) spermlerının yapay dollenme ıçın (artıfıcıal ınsemınatıon) kullanılması • AIDS vırusu ıle ınfekte bır kadının doğurduğu çocuklara da bu hastalık gebelık sırasında, doğumda veya doğumdan sonra bulaşabılır (Şema 2) AIDS dokunma ile yayılabilir ml? AIDS yalnızca cınsel aktıvileteler aracılığı ıle veya ıkı bıreyın kanlarının temasııle bulaşır Havayolu ıle damlaşık ınfeksıyonu, AIDS lı bıreylerın kullandığı eşyalar veya yuzeylerı aracılığı Ile bulaştığını destekleyen hıçbır kanıt yoktur Tukuruk, ter ve gozyaşının da vırusu bulaştırdığına daır hıçbır kanıt yoktur Okullarda, toplantılarda, yuzme havuzlarında, dukkanlarda ve ış yerlerınde gunluk rasgele temaslarla yayılmaz Tuvalet kapaklarından bulaşmaz Hıçkımseye bocek ısırması ıle (sıvrısınek gibı) bulaşmamıştır hızmetlerde çalışanlar, polısler, ıtfaıyecıler, suçlularla ılgılı ışlerde çalışanlar kazalar yangınlar veya suçlar nedenı ıle AIDS'lı ınsanların kan veya vucut salgıları ıle temas edebılırler Guzellık uzmanları, berberler, elektrologlarr (epılasyon, akupunktur) manıkurculer ve benzerı ışlerde çalışanlara, AIDS vırusunun ışyerlerınde yayılma rıskı çok duşuktur, ancak kan ıle temas edebı rus ıle karşılaştığını saptar Bu gelecekte AIDS'e yakalanacağı anlamına gelmez Ancak bu bıreyler cınsel temas, aynı ığnelerın kullanılması veya gebelık yolu ıle dığerlerıne vırusu bulaştırabılırler AIDS vırusu ıle ınfekte olanların bazıları sağlıklı kalırken bır kısmında hastalık daha hafıf seyredebılır Bu daha hafıf hastalık bıçımıne ARC (AIDSrelated complex) denmektedır Eğer test sonucu negatıf ıse bu, vırusun saptanmadığını gosterır Bu durumda yuksek rısk grubundakı bıreylerın 35 ay ıçınde ıkinci bır test yaptırmayı duşunmelerı uygun olur Toplumda tum bıreylerın bu testı yaptırma zorunluluğu yoktur AIDS'e karşı blr aşı var rm? AIDS'Iİ bir insana dokunablllr mlslnlz? AIDS'lı bır ınsan ıle el sıkışmak, kucaklaşmak, sosyal bıçımde opuşme, yalnızca yakınında olmak ıle hastalık bulaşmaz Öksurme, aksırma aynı yuzme havuzuna gırme, yatak çarşafları, ıs yerı eşyaları, sandalyeler dahıl aynı eşyaları kullanmak gıbı gunluk temas aracılığı ıle yayıldığına ılışkın hıçbır kanıt yoktur Bu nedenle ınfekte bırey ıle gunluk sosyal ılışkılerden kaçınmak ıçın hıçbır neden yoktur Mesleklerde AIDS riskl? Sağlık hızmetlerınde çalışanlar (doktorlar, hemşıreler ve dığerlerı), ozellıkle acıl Şema 1. AIDS'lı erıskın ve gençler ıçın bulaşma yollan (AIDS Weekly Surveıllance Report) A7 Homoseksuellbıseksuel erkek, B) Damarıçi ılaç kullananlar, C) Homoseksuel erkek ve damarıçi ılaç kullananlar, D) Pıhtılaşma bozuklukları dahıl kan verilmesı E) Heteroseksüel,F) Bellrlenemeyen 2984 Şema 2. AIDS'Iİ çocuklar içln bulaşma yollan (tanı konduğunda 13 yasın altındakl tüm vakalar (AIDS VVeekly surveıllance Report) A) AIDS ıle ınfekte anneden letuse veya doğum sırasında bebege ulaşma. B) Bellrlenemeyen C) Pıhtılaşma bozuklukları dahıl kan ve kan urunlerinin verılmesi lecek aletler kullanıldığında bu aletlerin sterılıze edılmesi onemlıdır Vırus besınlerle bulaşmadığından yıyecek ış kollarında çalışanlar AIDS vırusunu taşısalar veya hastalığa yakalansalar da derı lezyonları veya açık yaraları olmadıkça çalışmalan kısıtlanmaz ozellıkle vıruse en sık maruz kalabılecek sağlık personelının, gerektıgınde eldıven gıymek gıbı rutın guvenlık önlemlerı almaları hem hastaları hem de çalışanları korur Infekte hastalardan kan alırken veya ınjeksıyon yapılırken ozel onlemleralınır AIDS'İ tanımanm basH blr yolu var mı? Gunumuzde AIDS bağışıklık sıstemı normal çalışan bır bıreyde beklenmeyen, yaşamı tehdıt eden hastalık belırtılerı ıle tanınabılır AIDS vırus ınfeksıyonunun belırtılerı ateş, gece terlemelerı, ıshal, kıloı kaybı, halsızlık, lenf bezlerınde şışme, derı dokuntusu, hafıza kaybı, kısmı feiç ve denge kaybı gıbı sinir sistemi bulgularıdır Ancak bu bellrtılerin başka hastalıklarda da ortaya çıkabıleceğı, yukarıda sayılan yakınma ve bulguların en az bır aydan uzun surmesı ve başka nedenının saptanmaması gerekmektedır Kanda AIDS vırusune karşı gelışen antıkorlarıortaya çıkarabilen bir antikor testı vardır Pozitif test sonucu bireyln vl Gunumuzde AIDS ın tedavısı ile ınsanları bu hastalığa karşı bağışık kılacak bır aşı yoktur AIDS vırusunun nasıl yayıldığının ve bulaşmasının ne şekılde onlenebıleceğının anlaşılması hastalığın yayılma hızını yavaslatacak başlıca yollardır AIDS'den korunmak mümkün mü? AIDS ın bulaşmasını ve yayılmasını onlemek amacı ıle cınsel ılışkıler ıle bulaşan diğer hastalıklarda olduğu gıbı benzer onlemlerı almak gerekmektedır Semen, kan, idrar, dışkı ve vagına salgılarının vucudunuza gırmesıne ızın vermeyın, tum cınsel ılışkı bıçımlerınde kondom kullanın, derı altı vb ığneler jılet ve traş makınaları, dış fırçaları gıbı kan ıle teması sağlayabılen dığer tum araçları paylasmak dahıl kan ıle temasın her turunden kaçının AIDS'e çöziim var mı? AIDS'lı bıreyler ıçın gunumuzde tedavı veya lyıleşme olmamasına rağmen resmi ve gonullu kuruluşlar bu konuya daha çok zaman ayırmakta ve ılerı ulkelerde AIDS konusundakı araştırmalara daha çok para ayırmaktadır AIDS konusunda halkın artan bılıncı ıle hastalığın yayılması kontrol altına alınabılır Halkın egıtımı ve sosyal hızmet programlarının gelıştırılmesı umıt verıcı olabılır, gereksınımı duyulan hizmetlerı ve parasal desteği sağlayabılır AIDS hakkında bılgılenme, Insan haklarını ve mılyonlarca ınsanın sağlığını tehdıt eden bu hastalığın ve neden olduğu korkuların hısterı dalgalarının kontrol altına alınabılmesı kesınlıkle yaşamsal onem taşımaktadır Gerçeklere dayanarak korku ıle savaşmamız, yaşamı tehdıt eden hastalığı bulunan herkese yapacağımız gıbı AIDS lı hastalara da aynı sosyal ve psıkolojık desteği sağlamamız çok onemlıdır AIDS ıle ılgılı resmı ya da özel kuruluşlarda gonullu olarak çalışmak dığer bır yardım yoludur insanlara AIDS'ın rısklerıni anlatmalıyız Hastalığın yayılmasını durdurmalıyız Çocuklarımıza açıklıkla AIDS'ın rısklerıni oğretmelıyız Eğer kendımızı ve aılemızı nasıl koruyacağımızı bılırsek bu hastalığın doğurduğu sonuçları onleyebılırız Dunya'da en lyı sılah bılgıdır ' AIDS and the Educatıon of OUr Chıldren A Guıde for Parents and Teachers * Doç. Dr. latanbul Ünlv«rsKeal Çocuk Sağhğı EnsUtüsü, Çapa