Katalog

TIP ABD'de, hem sıtopatologlar hem de klınık hekımlerı, Ingıltere'de ıse daha zıyade klınık hekımlerı ve çoğunlukla cerrahlar yapmaktadır Iskandınavların savı. teknığı uygulayanlarla (kı bu ornekle sıtopatologlar) alınan hucrelerın değerlendinlmesını yapanın aynı kışi olması, hastalıklı alandan yetersız hucre alınabılmesı olasılığını duşurduğu yolundadır Goruntuleme cihazları aracılığıyla uygulanan İAS ler ıse, daha zıyade radyologlarca ve ılgılı Şekil 1) Ince İğne Aspırasyon SHoloıısi iflemlmn uygulanış teknigini gösorganın uzmanı dahı teren şekıl. (Kaynak 2'ye atfen) lıyecı hekımlerce yapılmaktadır Bu konuda da ılkınde oldukanser olmayan' hucrelere 'kanser' tanığu gıbı kesın bır kural yoktur Deneyımlı sı verme tehlıkesını en aza ındırmek ve teknığe vâkıf uzmanın olması asıldır mumkundur • İAS ile ilgili karşı sorular il) İAS uygulanan on binlerce olguyu Bu yonteme karşı en sık yoneltılen ıkı değerlendıren yayınlarda, kanser hucresoru vardır lerinın, ığnenın geçtiğı yol boyunca çevı) Yontemın tanısal guvenırlıgının sıre sağlam dokuya sıçrayarak, tohumlannırları, ması olasılığının hıçe yakın derecede duıı) Şırınga ığnesı ıle kanserlı hucrelerı şuk olduğu belırtılmektedır On binlerce çevre sağlam dokulara sıçratma olasılıbırlık bu 'ıstısnalar', lAS'nın yararlılığı ve geçerhlığı 'kaıdesı'nı sarsmamakta ve ğı İAS bu açıdan guvenılır sayılmaktadır Bu soruların konuyla ilgili onlarca İAS'nin Türkiye'deki durumu kaynak kıtap ve yuzlerce makale ışığındakı yanıtları kanımca şoyledır Bu yontem Turkıye dekı buyuk şehıri) Uygulayanın ve değerlendırenın delerın belırlı tıp merkezlerınde bellı olçuneyımıne bağlı olmak ve yontemın bılımlerde uygulanmaktadır Ancak ulke çasel tanı sınırlarını zorlamama ılkesıne pındakı yaygınlığı sınırlıdır sadık kalmak koşuluyla, doğruluk oranı Işlemın Turkıye'de en azından buyük % 90 % 95 lerı bulmaktadır Gerı kalan merkezlerde ve tıp fakultelerinde yaygın% 10, % 5'lık bolumde de onemlı olan, lığa kavuşabılmesi içın, kanımca uç ana var olan kanserı atlamaktan (yanlış neunsurun bır araya gelıp anlaşması ve ışgatH) zıyade, gerçekte kanser olmayan bırlığı yapması gerekır hucrelere 'kanser' dememektır (yanlış a) Bu konuda eğıtım gormuş ve/ya depozHH). neyım kazanmış patologların (sıtopato'Yanlış pozltlf'lık oranının deneyımlı log) varlığı, ellerde bınde 12 olguyu geçmedığı bılb) Görüntülo.Tie cihazları altında bu dınlmektedır Klınık ve rontgen verılerıışlemı uygulayabılecek olanakların ve nın lyıce değerlendırılmesı, sıtopatolouzmanların (radyolog/klınık hekımı) varğun da 'yureğı'nın tyıce emin olmadığı' lığı, olgularda 'muhafazakar' davranmasıyla c) Hastane yonetımının ve tum hekımlerın bu ışlemın varlığına, yontemın yararına ılgı duyup ınanmaları, 'a' ve 'b' şıkları buluştuğunda, yonteme guvenip ışlemı yavaş yavaş, adım adım, meslekı çalışmalarına dahil etmelerı Iskandınavya'da 1950'lerde yeşeren İAS, ancak 3040 yıl ıçınde bugunku etkın konumuna varmıştır İAS'nin gunumuzde Isveç ve Norveç'tekı tıp merkezlerınde, gerek duyulan hemen her olguda, kendısınden beklenen tanı çerçevesı ıçınde, bıyopsıden once uygulandığını belırtmek ısterım Sonuç olarak, yukarıda sozunu ettığım ve kendımce geçerlı olduğuna ınandığım uç ana unsur bır araya geldığınde, Turkıye'de zaten var olan tıbbı araç/gereçlerın dışında başka hıçbır cıhaz gerektırmeyen boylesıne pratık, ekonomık, zahmetsız ve çabuk tanı yontemını kanser tanısı çerçevesınde duzenlı uygulayacak ve bırey (hasta), toplum ve kurum uçgenı içınde değerlendırecek çağdaş yaklaşımlı merkezlerın sayısının çoğalması pekâlâ mumkundur KAYNAKLAR 1 Koss ve ark Asptratıon bıopsy 2 nci baskı Igaku Shoın Medıcal Publıshers Nevv York (1992) 2 Orell ve ark Manual and Atlas o( Fıııe Needle Aspıratıon Cytology 2 ncı baskı Churchıll I ıvıngstonp Fdın burg (1992) 3 Lınsk ve Franzen Clınıcal Aspıratıon Cytology 2 ncı baskı Llppıncott Company Phlladelp hıa (1989) 4 Tılde Klıne Handbook of Fıne Needle Aspıratıon Bıopsy Cytology 2 ncı baskı IgakuShoın Medical Publlshers Nevv York (1988) DİPNOTLARI a) Hollandalı Leeuvvenhoek tarafından 17 yy da ıcat edılen mıkroskop 19 yy a degın tıp mensuplarından zıyade bıyologlarca kullanılmıştır a) Hümoral leorl. Hıpokral ın onculuk etiıgı ve 19 yy a kadar kabul goren kan, ıdrar dışkı salra ve balgam gıbı vucul çıkartı/salgılarının rongı kokusu gorunumu ve kıvamını degerlendırerek hastalıklara tanı koymayı amaçlayan teorı c) Rudolph Vlrchoo (18211902) Modenı patoloji nın kurucusu ve bırçok hastalığın ılk kez lanımlayıcısı Alman patologu ve bılım adamı Bısmarck donemın de ona muhahf bır parlamento uyesı sıyasetçı SchıIfmann ın Truva kazı ekıbtnln hekımı (Ancak hazıne lerın kaçırılmasında dolaylı/dolaysız gunahı olup olmadığı bızce meçhul) Darvvın teorıslne şıddetle kar şı çıkanlardan Prusyalıların Alman ırkından olmadı gını ılerı suren bır Fransız tezıne karşı 6 mılyon Alman çocuğunun saç ve goz rengı açısırıdan taranma sını sağlayacak denlı hırslı bır Almancı Prusyalı Doç Dr Nadlr Paktoy. Antalya Tıp Fakultesl Palolo|l Anablllm Dalı ögretlm Uyesl olup, yazıya ba»hk olan konu ve sllolo|l alanında yan dal uzmanlık egltlml Içln Norveç Ulusal Kanfter HastaneBl ve Kan&er Araştrma EnstHuau'nde bulunmaktadır (Pathology, Radlum Hospttal, Montebelk), N0310, Otlo, Nonvay). SOFRASAĞLIĞI Ayakustu beslenmeFast Food Prof. Dr. Ayşe Baysal K arşılaştığım sorulardan bırı de ayakııs tu beslenmenın uygun olup olmadığı dır Ayak ustu beslenme sanayılpşme ve kentleşmenın bır sonucudur Sanayıleşmış bır toplumda oğle vaktı eve gıdıp yemek yemek olanaksızdır Bazı ozel durumlar (ış toplantısı v b ) dışında 8 saatlık çalışma zamanının bırıkı saatını lokantada geçırmek de duşunulemez Ayrıca oğleyın yenen ağır bır yemek oğleden sonrakı zamanda zıhınsel ışlevın azalmasına neden olur Nıtekım araştırmalarda 1200 kalorılık ağır bır oğle yemeğı yendıkten sonra 400 kalorılık sandvıç yemeğlne gore problem çözmede daha çok hatalann yapıldığı gorulmuştur Bunun yanında bedensel çalışması çok olanlar artan enerjı gereksınmelerını karşılamak ıçın ağır yemek yeme zorundadırlar Ayakustu beslenme, beslenme ve sağlık kurallarına uygun olduğunda sakıncası soz konusu olmaz Bu kurallara uyulmadığında dengesız ve sağlıksız beslenmeye neden olabılır Dengeslz beslenmeye şu ornekler verebılır Hamburger, patates kızartması, kola veya ekmek arası döner, kola. Boyle bır yemek yaklaşık 700 ıle 1000 kalorı ıçerır Bıreyın proteın gereksınmesını karşılamakla hırlıkte başta A E ve C vıtamınlerı ıle kalsıyumdan çok yeterslzdır Bunun yanında fazla mıktarda yağ ve doymuş yağ ıçerır Gerek hamburger, gerekse döner ve kızartma pışırılırken uygulanan çok yuksek sıcaklık ette ve kızarlmada sağlık ıçın uzun donemde zararlı olabılecek oğelerın oluşmasına neden olabıhr A, E ve C vılamınleri bu tür zararların önlenmesınde etkılıdırler Kalsıyum ve kemıklerın gelışımı ve sağlığı ıçın başta gelen bır besın oğesıdır Yaşlılıktakı kemık bozukluklarının önlenmesınde gençlık donemınde yeterlı duzeyde kalsıyum alımı buyuk onem taşır Buna gore, oğle ve akşam yukarıda verılen ornek yemek tuketımı olan, sabah kahvaltısını sımıt ve çayla geçıştıren bır genç gelecektekı sağlığını ıpotek altına almış oluyor Ayakustu beslenmenın dıger bır sakıncası besınlerın hazırlanmasında temızlık kurallarına uyulmamasıdır Mıkroplar vucuda ya yaradan ya da ağızdan gır»r Yıyeceklerın hazırlandığı yer ve hazırlayan kışıler temızlık ve sağlık kurallarına uymazlarsa kırlı yıyecek ve ıçeceklerle bulaşan sarılık bağırsak enfeksıyonları je zehırlenmeler bu tur beslenmede tehhke oluşturabılır Ayakustu beslenme ozellıkle oğle oğununde bır zorunluluk olduğuna gore daha dengelı duruma getırılebılır Evde hazırlan mış ıçınde peynlr, lyl pışlrllmlş blr parça tavuk, yumurta, köfle glbi yıyeceklerden bıtının bulunduğu blr sandviç, 1 şlşe ayran ve 1 adet portakal veya 2 mandalına dengell ve sağlıklı bir oğle yemeglni oluşturur Evde hazırlama olanağı bulunamayanlar en azından ekınekarasının yanında kola yerlne ayran ıçebılır bır adet de meyve yıyebılırler Yedıklerı yerın temızlık kurallarına uygun olup olmadığı konusunda da bılınçlı ve tıtız olmalıdırlar Şırınga iğne içlne dökülen hücreler cam parçalarına püakurtülür ve hemen boyanarak, anında mikroskopla Incelenlr. Fotoğrafla mlkroskop basındakl klşl yazının konu&u, tekniğin kurucusuProf. Franzen'dir. Şırınga Ile emllen hücreleri, hasta daha yatağındayken değerlendlrlp tanıya varmak mümkündür. Solda "lyl huylu"(benlgn) meme hücrelerl, tağda "kötü huylu" (malignkanserli) meme hücreleri görulmektedir 29911