Katalog

HAYVANLAR DÜHYASI Kızböceklerinin ciftlesme akrobasisi Çiftleşme sırasında birbirine kenetli durumda bir süre uçan kızböceklerinde "tohumlama" bazen bir uçuş sırasında olur Yazı ve fotoğruflar: Murat Biricik K imi onlara "kızböceğl", kimi "subakiresi" der; kimi "yusufçuk", kimi de "tayyareböcegT' ya da "hellkopterböceği" adını yakıştırır. En büyük ve en güzel böceklerdendirler. Erkekleri genellikle daha parlak renkler taşır. Odonata takımının bu zarif gövdeli, iri kanatlı, etçil üyeleri, "sağır" olmalarına karşılık güçlü kompleks gözlere sahiptirler. 10.000 ila 30.000 adet göz biriminden oluşan bu kocaman gözler, özellıkle avlarını, eşlerini ve yumurtlama yerlerini bulmalarına yarar Gösterişli iki çift kanat sayesinde çok becerikli uçuşlar yaparlar. Bu kanatlarküçük kızböceği türlerinde (Zygoptera) birbirine benzer yapıda iken, büyük olanlannda (Anisoptera) kanat çıltlerı arasında farklılıklar görülür Doğrudan doğruya uçma kaslarına bağlı güçlü kanatlarını saniyede 30 kez çırpabilit, onlar sayesinde saatte 100 kilometre hızla uçabilirler. Kurtçukları (larva) suda yaşadığından, yumurtalarını ya doğrudan doğruya suya ya da su bitkilerinin dokulaı ı içine bırakırlar Çiftleşme Hazırlığı Erkeğin tohumları (sperma),erkek eşey organı ile değil de, bu görev için özelleşmiş başka bir araçla dişiye aktarılır. Karmaşık yapılı bu lohum aktarma organı, vücudun on uzunca halkadan oluşan arka bölümünde (abdomen), ikinci ve üçürtcü bölüt (segment) üzerinde, yani göğsün (thorax) yakınında bir yerde bulu nur. Oysa testlste üretilen tohumların vücut dışına çıktığı yer, bu aktarma düzeneğinin epeyce uzağında, arkaya doğru ta dokuzuncu bölütte yer alır Bu yüzden, çiftleşmeden önce erkeğin, vücudunun arkasını öne doğru bükerek, aktarma organının yanı başındakl lohum keseslnı doldurması gerekir Kimi türün erkekleri bu işi henüz ortada bir dişi yokken yaparken, kimileri ancak eşini bulduktan sonra tohumların buraya taşır. Yumurtlamaya elverişli bir su kıyısında bir bölgeyi sahiplenerek savunağını (teritoryum) kuran erkek, burada bir yandan avlanır, bir yandan diğer erkekleri kovalarken, bir yandan da bir dişi bekler. Arada bir, beklemede olduğu Kızböceklerinin çiftleşme "çemberi". Parlak mavi renkli erkek, vucudun arka ucundakl kıskaçıyla dlşiyi en sazların üzerinden kalkıp, sesinden kavrarken; dişi, ealnln tohumlannı almak üzere uzanmak için İki büklüm oluyor. alanın sınırları boyunca bir tur atar ve geri döner Bu alanın içinde kaZahmetli beraberlik mesini sağlar. Kimi türlerde bu çember lan, erkeğin uçuşarak sınırlarını ayrıca uçuş sırasında bile kurulur ve sıvı ya da Dişinin biri, erkeğin savunduğu alanın çizdiği daha küçük bir bölgede bitkıler dakitle durumunda olabilen tohum hücreleiçinde bir yere kondu mu, erkek hemen ha sık ve su daha durgundur Işte burası, rinin aktarımı, çok maharetle bir biçimde, onun sırtına biner ve önce eğer o işi henüz erkeğin daha baştan belirlediği, henüz oruçarkenyapabilir. yapmamışsa vücudunu bükerek çiftleşme taya çıkmamış olan dişinin yumurtalarını Bu konumda kalma süresi, türden türe organını tohumlarıyla doldurur. Hemen arbırakacağı yerdir değişiklik gösterir ve birkaç dakika ile yadından, arkasında taşıdığı bir kıskaç yardırım saat arasında bir zaman alır. Yine kimıyla dişiyi "ensesinden" yakalar. öyle ki mi türlerde dişi, hâlâ eşinin "boyundurludişi, erkeğin arka ucunda asılı kalır Böyle ğunda" onunla birlikte su yüzeyinde albirbirine kenetlenmiş durumdaki iki kızböçaktan uçup zaman zaman arkasını suya ceği bazen kısa uçuşlar yaparlar. Yeniden daldırıp yumurtalarını "ekerken", kimi bir yere konduklarında dişi, vücudunu bir türlerde yumurtlama işini, eşinden ayrılyay gibi bükerek arka ucunun altını erkeğin dıktan sonra kendisi yalnız başına yapar tohum aktarma organına ulaştırır ve erkeDaha sonra yumurtaları erkek gözetir. ğin bu bölgede taşıdığı kancalara kenetlen Yumurtaların suya "ekilmesi" sırasında da çiftler birbirinden aynlmazlar. Erkek tarafından ensesinden yakalanmış durumdaki dişi, bu durumları uçuşları sırasında olduğu gibi, arka ucunu daldırdığı suya yumurtalarını bırakıyor. 29716 Birkızböceği erkeğinin savunağı. Sahiplenen alanın sınırları boyunca yapılan özel uçuşlarla, •pevresindeki türdeşleruyarılır. Bu alan içinde yer alan Uaha küçük bölge, ileride yumurtaların bırakılması için tyrılmıştır.