Katalog

TARTIŞM A da kabul gören gorus beyınsapı olumunun yasal olunı oldugudur Beyınsapının ırreverstbl nonfonksıyonel olduğu yerde sunı solunum sadece ' cesette oK si|enlenmış dolasımı surdurmektır Bu do nem klınık olarak gostprıldıfjınde kalp hâ lâ atıyor olsa da hekım olumun gerçeklpştığını belgeleyebılmelıdır Bu basamakta yasal duzenlemeler, donor organ ve dokularının alınabılmesı yonunde yapılmalıdır Beyın sapı olumu kavrarnı esas alınarak solunum cıhazı ve transplantasyonun yasal yonu dunyanın dort bır yanında de ğışen ulusal etık ve dını uygulamalarla buyuk farklılıklar gosterır Yıne de buyuk dınlerden çok azı transplantasyonu şıddetle yasaklamıştır Sadece Yahova Şahıtlerı'nde kan veya organ alınımında katı bır yasak bulunmaktddır Yaşayan verıcıden organ alınması genelde kan ve ılık transftuzyonunu kapsar Ancak son yıllarda çıft olan organlardan bobrek ve hatta karacığer parçalannın transplantasyonu ozellıkle azgelışmış ul kelerde gıderek yaygınlaşmaktadır Kalp ve pankreas gıbı çıft olmayan organların sağlanmasındaysa tek kaynak kadavradır Iskemik surenın mınımum olduğu organlarda başarı şansı arttığından çoğu organ kalbı hâlâ atan donorden alınmaktadır Ulkemızdo 2238 sayılı ' Organ ve doku alınması saklanması ve naklı hakkındakı kanun da organ ve doku alınması sadece çıkar veya bedel karşılığı olduğunda yasaklanmıştır 18 yaşını bıtırmış mumeyyız olan kışıden onceden verdığı yazılı veya sozlu beyanla veya beyan yosa, olum anında yanında bulunan akraba veya yakınının ıznıyle ogan veya doku alınabılmektedır Hatta kaza ve doğal afetlerde olen kışıden vasıyet veya ızın aranmadan da organ ve doku alınabılmektedır Hatta kaza ve doğal afetlerde olen kışıden vasıyet veya ızın aranmadan da organ ve doku alınabılmektedır ancak kanuna aykırı şekılçle organ ve doku alan, saklayan, nakleden alım satımını yapan kışıler hakkında da 2 yıldan 4 yıla kadar hapıs ve para cezası hukmedılmıştır Ulkemızde olumun tıbbı ve toplumsal kabulu arasında bır ayrılık bulunuyor Çocukluğumuzdan ıtıbaren televızyon ve sınemada, nabzın atmadığını hısseden doktorun uzuntulu baş sallamasını ızleyerek buyuyoruz Duşuncemızde olumun kalbın durması olduğu fıkrı kokleşmıştır Beyınsapı olumu ve organ alınması konusunda yanlış bılgılendırılmış medyalar, konunun toplumsal algılanmasına buyuk zarar verıyorlar Gıllet "hıçbır zaman dunya ıle ılışkı kuramayacak bır yaşamı uzatmak değıl, yaşamın uygun şekılde sonlandırılmasını ıstıyoruz" dıyordu Burada beyınsapı olumu tanısı konutduğunda tedavının sonlandırılmasının etık bır sorun olmak tan ote, teknık bır sorun olarak kabul edılmesı gerekmektedır KAYNAKÇA 1 Knıght B Sımpson s Forencıs Medlclna Tenth Edıtıon 1991 p 12 2 Mason J K smıth R A M c C lavv and Medlcal Ethlcs Thırd Edıtıon 1991 p 2948 3 Joynl R J A New Look at Death" JAMA Aug 3 1984 Vol 252 No 5 602 4 Gordon I Shaplro H A ForencıS Medlclne Socond Edıtlon 1982 p 78 •TıpDoktoru Üniversite yönetimi Kcnuıl (juruz 2547 sayılı Yuksekoğretım kanunu nun yururluğe gırışı nedenıyle Cumhurıyet Gazetesı nde yayımlanmaya başlanmış olan "Ünlversite Dosyası" başlıklı yazı dızısını onernlı bır hızmet olarak goruyor ve .burada ortaya konan goruşlerı saygıyla karşılıyorum Ancak bu yazı dızısınde yeralan unıversıte yonetım sıstemlerı ılgılı bazı go ruslerın kamuoyunu yanıltıcı mahıyette olduğu kanatındeyım Konuyu açıklığa kavusturmak amacıyla 19731984 yılları arasında Harvvard Unıversıtesı nde FenEdebıyat Fakultesı dekanlığı yapmış olan Prof Henry Rosovsky'nın yazmış olduğu, ' The Unıversıty An Owner s Manual" (WW Norton and Co 1990) adlı kıtapta yeralan Amerıkan unıversıte yonetım sıstemı ıle Kıta Avrupası unıversıte yonetım sıstemının karşılaştırıldığı bır pasajı hıçbır yoruıtı yapmadan aynen sunuyorum (s 3335) (*) Prol Dr KemalGurüz "Amerıkan sıstemı unıterdır, sonuç olarak bır kışı (başkan) ışın başındadır Eğıtım polıtıkası (ders programı dıplomalar, fakulte seçımı, ka yıt, vb) unıversıtenın yonetımıne bırakılmıştır Fakat butçe bağısların ıdaresı, yenı programlar hakkında karar verme uzun vadelı planlar ve benzer konular, başında mutevellı heyetıne karşı sorumlu olan başkanın bulunduğu bır hıyerarşının elındedır Bu sıstemde ıkı noktaya dıkkat çekmek gerekır Bırıncısı, başkanlar dekanlar şetler ve benzer duzeylerdekı yonetım kademelerı seçımle gelmez, atanır ve gorevden alınabılır Bu onemlı bır noktadır çunku akademık seçımler zayıf yonetim doğurma eğılımındedır Profesor ler, kendı alanlarında kısıtlamaya gıdecek dekanlara oy venr mı? Ikıncısı, gorece bağımsız olan mutevellı heyetı uyelerı, polıtık mudahalelere karşı devlet unıversıtelerını bıle onemlı olçude koruyarak hem devlet okullarına, hem ozel okullara hızmet verır Gerektiğınde sevımsız kararların oybırlığı olmaksızın alınmasını sağlayan bır yonetım sıstemımız vardır Her şeyın daha fazla demokratıkleşmeyle lyıleştırılemedığını oğrendık öğrendığımız ıkıncı şey, çıkar çatışmaları en aza ın dirildlğınde üniversite yonetımının daha iyı ışledığıdlr Elbette, "Kıta Avrupası modeli"nı genelleme yaparak betımleyemeyız Bununla bırlıkte özetle, unıversıtelerın, eğıtım bakanlığı ya da hukumet fonlarını dağıtan ulusal kurumlarla ıletışım ıçınde olmalarını ongören bir model olarak tasarımlanmıştır Profesorler, bırçok burokratık du zenlemeye tabı kamu görevhlerı gıbıdır, burokrası kolayca rekabetın yerını alır Seçımle gelen yonetım (bır dığer ortak ozellık) lıderlığın zayıt olmasına yol açar guçlu ve değışımden yana ulanların sevılen adaylar olmaları pek mumkun değıldır Son yırmı yıl ıçınde parıty" (eşıtlık) olarak bılınen bır demokratıkleşme bıçımı Avrupa nın bırçok yerınde yaygın olarak uygulanıyor Unıversıteyı ılgılendıren kararlar oğrencılerın, çalışanların ve fakultenın eşıt temsılıyle alınıyor örneğın Hollanda da, bunun sonucu yuksek eğıtımde mukemmellık kavramına bır saldırı oldu Leıden de yıllarca fızık dersı veren Profesor Isaac Sılvera kısa bır sure once şoyle yazdı ' Unıversıtenın bırıncı ışlevı oğretme ve araştırmadır fakat Hollanda sıstemınde en onemlı şey, çalışanların ve oğrencılerın toplumsal memnunıyetını sağlayacak, orgutuyle ve kurallarıyla demokratık bır bıçımde yapılandırılmış bır kurum yaratmak olarak gozukmektedır, ancak bundan sonra eğıtım ve araştırmaya sıra gelmektedır" Nobel udulu kazanan Nıcholaas Bloembergen bıraz da alaycı bır dılle şoyle dıyor ' Bırkaç yıl ıçınde futbol takımları Dunya Kupası nı kazanırsa (bu mukemmelıgı temsıl edıyor) Hollandalı daha da mutsuz olacak" Aynı kitabın "Unıversıty Governance Seven Prıncıples to Ensure Reliable Performance" başlıklı 15 Bolumu'nde (s 261188) sıralanan yedı ılkeyı, yıne yormsuz olarak sunuyorum 1. Daha demokratıkleştırerek her şey daha lyıleştırılemez 2. Bır ulusun vatandaşlık hakları ıle gonullu bır orgute katılarak elde edılen haklar arasında temel farklar vardır 3. Unıversıtelerdekı haklar ve sorumluluklar kurumun taahhuttlerıne uygun olmalıdır 4. Bır unıversıtede, bılgısı olanların daha çok soz hakkı olur 5. Unıversıtelerde. kararların kalıtesı, çıkar çatışmalarından bılınçlı olarak kaçınmayla iyıleştırılebılır 6. Üniversite yonetımi, oğretım ve araştırma kapasıtesını lyıleştırmelıdır 7. Hıyerarşık bır yonetımın iyı çalışması ıçın açık danışma ve muhasebe mekanızmaları gerekmektedır Konu ıle ılgılenen değerlı oğretım uyelerimızın özellıkla yoğun bır seçim kampanyas geçırdıklerınden dolayı bu konulara son zamanlarda vakıt ayıramadıklarını tahmın ettığım bazı 'seçılmış" rektorlerımızle son olarak "atanan" yenı rektorlerımıze yararlı olacağı umıdı ıle (') Bılım Teknık ın notu Sayın Guruz un metnınde Ingillzce olan bu bölumler taralımızdan Turkçeleşlırılmıatır Çöl fareleri âlacakaranlığı tercih ediyor • ılımadamları her zaman hayvanJarın ayışığından avlanılma rıskı"nın artması yuzunden korktuklarını duşunurlerdı. fakat hıçbırı bunu kanıtlayamamıştı Palm Desert, Calıfornıa yakınlarında Boyal Deep Canyon Çol Araştırma Merkezı'nde çalışan yaşambılımcıler Merrıam kanguru sıçanlarının gece aktivitelerının ayın safhalarına bağlı olduğunu saptadılar Dolunay zamanında bu kemırgenler yuvalarında kalıyorlar 10 yıl once, Ontarıo, Kanada'dakı McMaster Unıversıtesı'nde Martın Daly ve araştırma ekıbı Calıfornıa çolundekı kanguru sıçanlarını radyo verıcılı tasmalarla ınceledıler Yenı ay zamanı sıçanların yuvalarından uzaklaştığını fakat dolunayda bu tehlıkeye atılmadıklarını gozlemledıler Bu açığı alacakaranlıkta yıyecek aramalarıyla kapatıyorlardı (Hayvan Davranışı cılt 44 sayfa 1) Dolunayda, kanguru sıçanlarının boynuzlu baykuş.kırmızı sıçan yılanı gıbı yılanlar tarafından avlanılma olasılığı artar Şafakta ve akşam karanlığında yıyecek aramalarına karşın, butun gun avlanan yırtıcı hayvanların tuzaklarına duşme nskı vardır Fakat ozellıkle bir kuş orumcek kuşu korkunç bır kanguru sıçanı avlama teknığı kuîlanır Sıçanın kafasını gagalayarak deler, beynını ve dığer organlarını yer Bır keresınde araştırmacılar bır orumcek kuşunun kemırgenı kaktuse kazık gıbı çakarak oldurduğunu saptadılar (n.t.) En büyük kitlesel ölüm 29612 alıfornıya Unıversıtesı'nden Phll Sıgnor'a gore 500 milyon yıl once butun zamanların en buyuk kitlesel o'umu gerçekleşmış olabılır llk sert kabuklu canlıların ortaya çıktığı Kambrıyum dönemı evrimde onemlı bır kılometre taşı olarak kabul edılmekte Erken Kambriyum dönemimn Tommotıan aşamasında kuçuk kabukluların ortaya çıkışını daha sonrakı aşamalarda trılobıtler, kıskaçlı brakıopodlar ve sunger benzerı arkeosıyatıdler daha buyuk kabuklu canlılar ızledi Yenı bılgılerın ışığında paleontologlar bu donemde canlıların tarıhının en buyuk kitlesel olumunun yaşandıgını belırtıyorlar Daha oncelerı ıse en buyuk kitlesel yok oluşun 245 milyon yıl once Permıyen dönemınde gerçekleştığı sanılıyordu Kambriyum dönemınde sert kabuklu canlı turlerın % 83'unun anı bır şekılde yok olduğu sanılıyor Araştırmacı Sıgnor'un tum dunyadan topladığı verıler değerlendırıldığınde trılobıtlerın % 70'ının 500 milyon yıl önce yeryuzunden silındiğı anlaşılıyor Bu kitlesel olumun nedenı Kambriyum dönemınde doğal çevredeki anl değışimlere bağlanıyor K