Katalog

B İ L İ M KÜLTÜR yebılırız (4) M990: Eiektromanyetık alanı geçırmeyen koruganlar (shıeldıng), SQUID detektorler *1992: Entegre devrelerde ınce fılım bağlantıları, Josephson bağlantıları, Kızıl ötesı ışınları algılayıcı aletler *1993: Superıletken/yarııletken entegre devreler, Rf (radyo frekansı) ıletlşimı, mıkro dalga fılıtreler, sarımlı aygıtlar (transformatörler duzenleyıcıler) *1994 Manyetık resonasans goruntuleme (MRI Magnetıc Resonance Imagıng) *1995: Plastık devre plakalarının uzerındekı bakır tellerın yerını superıletken tellerın alması optık açma/kapama devreleri *1998 Enerjı kullanımının çok yoğun olduğu zamanlar ıçın superıletken mıknatıslarla enerjı depolanması, manyetık metal ve sıvı ayırımı ve elktrık motorları *2000: Denız altı kablolarından optık sınyallerının yenılenmesınde (regeneration) kullanılan teller, elektrık santrallerı, robotlar ıçın servo motorları, *2005 Superıletken guç kaynaklı gemıler '2010: Elektrık santrallerı, magnetohidrodınamık, arabalarda akulerın yerini alacak enerjı depolama unlteleri, uzay araçlarının fırlatılması, Meıssner etkısıyle çalışan trenler *2020 Elektrik santrallerı, fızyon (kaynaşma) Beton düsmanlığı anlamlı mı? Tahta tek başına değil, süslemeleri ile güzel... Betonda henüz bir deha yapı ile sanatı birleştirememiş... Vehbı Belgıl U entlerımızı, WW bınalarla Devrimin eşiğlnde Yukarıda sayılan uygulamalar goz önunde tutulduğunda, 1950 lı yıllarda transıstorun getırdığı gıbı teknolojık bır devrım kaçınılmaz olacaktır Bunu çok lyı goren ulkeler, superıletkenlerın araştırmasına ve gelıştırmesıne çok buyuk yatırımlar yapmaktadırlar örneğın, Japonya ve Amerıka superıletken teknolojısı ıçı son dortbeş yıl ıçerısınde korkunç bır yarış ıçıne gırmışlerdır Gelişmış dığer ulkelerle bırlıkte, gelışmekte olan ulkelerde bu konuda araştırma ıçı cıddı bır çaba ıçerısındedırler Ulkemızde de, bılimsel çalışmaları destekleyen kuruluşlar bu konu uzennde duşunmelı ve yatırım planları yapmalıdırlar Unıversıtelere ve araştırma kurumlarına superıletken araştırması ıçın gererklı destek verılmelıdır Buna ek olarak, bılımsel araştırmayı "zıyan" olarak goren Turk sanayısı bu "gerı kalmışlık zıhnıyetını" bır tarata bırakıp bu konuda araştırmayı desteklemek zorundadır Çunku, yarııletken teknolojısıne gırılmemekte tekrarlanan hata, superiletkenlerde de tekrarlanırsa, diğer yaptıklarına seyırcı kalmakta başka bır seçeneğımız kalmayacaktır Kaynaklar: 1. J Georg Bednorz ve K Alex Muller, Z Phys cılt B 64 sayfa 189 yıl 1986 2. M Ece R W Vook, Appl Ptıys Lett, cllt 54, sayfa 2722, yıl 1989 3 H U Habermeıer G Mertens G VVagner Materıals Research Symposıum Proceedıngs cılt 169, sayfa 477. yıl 1990 4. Isveçde Superıletkenler Araştırması 17 Hazıran 1991 Stokholm. Isveç Doga Bılımlerı Araştırma Konseyı Bultenı koylerımızı beton çınkınleştırıyoruz Bmsozunu sık sık duyarız Bodrum glbı, Marmarıs gıbı Antalya, Burhaniye, Edremıt gıbı doğa harıkası yerlerın beton kalelerle adeta çevrıldığını bılıyoruz Buyukada, Heybelı, Burgaz, Kınalı gıbı adalarda da aynı olaya tanık oluyoruz Ya ne yapmalı ıdık? Butun bu saydığımız yerlerı ahşap (tahta) bınalarla donat malı ıdık Boğazın ıkı yakasını, Içerenkoyunu, Çamlıcayı susleyen paşa konakları, hem sahıplerının oturma gereksınmesını karşılıyor, hem de dışardan bakanların zevkını okşuyordu Nerede o zencı halayıkların yanında sokağa çıkan renk renk feracelı İstanbul hanımefendılerı? Nerede onları taşıyan faytonlar, sırmalı suruculerı Bılmem ne paşa 125'ı bulan çocuklarını bayram sabahları el opmeye geldıklerı zaman gorurmuş ancak O paşa çocuklarından bırı çocukluk gunlerının mutluluğunu olunceye kadar yaşamak ıçın konağını onarttı ama ozledığı mutluluğa kavuşamadı Çunku, sadece kendı konağı ile ış bıtmıyordu O devrın butun ınsanlarını dırıltıp eskı yerlerıne oturtmak gerekıyordu Oysa, o gorkemlı paşa konaklarının sonuncuları Sarıguzel Fatıh yangınları ile kul olmuştu Tabıı, ıçlerındekı butun tarıhı gıysıler, kuranlar, elyazmaları ile İstanbul yangınları ile de unlu ıdı Halıç'ten Marmara ya Beyazıt ın sulara ka dar bır hafta on gun, bır ay suren yangınlar Her yangından sonra kent baştan yapılıyordu Kısa bır sure sonra yenıden yanmak ıçın Tabıı, ınsan ve hayvan kayıpları da vardı Dahası, ormanların tukenmesı ıdı Butun o ıkıde bırde yanıp baştan yapılan bınalar ormanlarımızı yiyordu Doymak bılmeyen bır ıştahla Tahta bınaların guzellığıne bakıp keramet tahtada sanıyoruz Oysa yapı ile guzellığı ayırmak gerekıyor Tahta tek başına guzel değıl, uzerındekı süslemeleri ılo guzel Onu da kuşaklar boyu sanatkârlar yaratmış Ama betonda boyle bır deha çıkıp yapı ile sanatı bırleştırememış Bu durumda kıme kızmalı9 Betona mı, yapıcıya mı'' Tahtaya guzellik veren kuşağın torunları, bugun, tahta yapıların taklıtlerınden oteye varlık gosteremıyorlar Ama betonun yararlarından kımılerını şoyle sıralayabılırız •Her an yangın korkusu ıçinde yaşamaktan kurtardı bızleri •Tahta evler fareler ıçın yapılmıştı sankı Damlarda, ıkı katın arasındakı tavan aralarında fare orduları yaşardı Bunlar, gece gunduz, hızlı hızlı bir yandan bır yana koşar, pıslıklerını de bıra kırlardı • Beton, toplu ısınmayı mumkun kıldı Alt kattakı kalorıferlerın sıcaklığı ust katlara da kadar çıkmıyor mu? • Beton, toplu yıkanmayı da sağladı Bugun her daırede banyo var Evvelce bu ış gusulhanelerde yapılırdı Ama her ev kendı suyunu çamaşır ıçın olsun, bulaşık ıçın olsun, yıkanma ıçın olsun, kendı ısıtırdı Şımdı bu ış bır merkezden yapılıyor • Beton, toplu halde bır arada yaşama olayını getırdı Butun bır koyun yahut mahallenın ınsanlarının tek bır apartmanda yaşadığını çok kez goruyoruz artıstık bır guzellik verılememış Demekkı, "sıvı taş" dıye adlandırabıleceğlmız beton dunya çapında bır buluşçu beklıyor Bu durumda, tahta gıbı guzellik verılemıyor dıye betona kızmak bıbere acı, lımona ekşı dıye kızmakla bır oluyor Betona bu yuzden kızmak ukalalıktan oteye geçmıyor bence Ne yapalım yanı"? Tahta paşa konaklarına mı donelım? Tahtapoşlu cumbalı çıkmalı taşlıklı, sarnıçlı, gusulnanelı mangallı. kafeslı evlerımızı yapan ustala rı mezardan çıkarıp onlara mı akıl danı şalım? Tahta ev sağlığa uygun, beton değılmış Tahta evı saglıklı yapan, pencerelerınden.kapı aralıklarından, cam kenarlarından gıren ruzgâr ıdı Yakıtın yarısı boyle boşa gıdıyordu Sonra, betona geçmemızden sonra, romatızmadan kınlıyor muyuz7 Yöruk obaları eskı evlerımızın yerını tutabılır Onlara taşınalım barı Hem o zaman kuzularla, atlarla, baygın bakışlı ıneklerımızle, kısaca doğa ile kucak kucağa yaşarız Samanlıklar da seyram yerlerımız olur Basılma tehlıkesı de olsa Ne dıyor eskı bır halk turkumuz Halımeyı samanlıkta bastılar / Şalvarını gul dalına astılar astılar / Aman aman aman gul penbe Abdülhak Hâmld Kabahatkimde? Bu noktada akla şu Jeden taş değıl de beton? Evet, taş Antıkçağ ınsanları da her şeylerını taştan yapmış Tapınaklarından tıyatrolarına evlerıne, sanat yapıtlarına hamamlarına varıncaya kadar Ama bulun Istanbul'da o taşları da benı de göturun Ikıncı Beyazıt donemınden once bınalar her halde hep taştan yapılıyormuş Fakat gunlerce sure bır deprem buyuk can kaybına yol açmış Tahta ev modası bundan çıkmış Romalılar ve başka uygarlıklar da taş sıkıntısı çekmışler kı kendı tapınaklarını eskılerının uzerıne yapmışlar İstanbul da Lalelı'nın başladığı yerdekı Patrona Hamamı'nın taşlarını ıncelersenız bunların çoğunun başka yerlerden, hatta sutunlardan toplanmış olduğunu gorursunuz Taş İstanbul ıçın luks bır madde Haydarpa şa Mendıreğı ıçın gereklı taş adaların arkaya bakan yanları ovularak sağlanmıştı Betondan başka yerlerde de yakınıldığına gore bu harıka buluşa oralarda da Şaırımızın dızelerını gunumuz dılıyle bır daha okuyalım "Tatlıdır gunduzu de gecesı 'de dunyanın / Tamıyorsan o senın noksanın Taşın da tuğlanın da be tonun da hatta kerpıçın de yapı malzemesı olarak ozellığı var guzellığı var Bız bundan yararlanamıyorsak kabahat kımde? Son bır nokta Tahta evlerın guzellığınden soz etmek ınsanda butun bu tur evlerın bırer sanat yapıtı olduğu ızlenımını uyandırıyor ınsanda Boyle evlere sahıp olmak çok zengınlerın harcı ıdı Ithalat ıhracat, buyuk dahılı tıcaret yapanların Ikıde bır butun bır semtı sılıp supuren yangınların yerıne aynı gorkemde ev yapmak kımın haddı? Işın bır de sanat yanı var Yangın yerlerıne oturtulan evler genellıkle mımar ışı değıl, kalfa işıydı Yani, belirli bır duzeye ulaşmamış kımselerın ışı Sonra evler mahalleler genel bır plana gore yapılmıyordu Herkes aklına estığı tipte bır ev yaptırıp başını ıçıne sokuyordu Lalelı dekı şimdik Ramada Otelı, kentimızın o unlu yangınlarından bırınde yok olan butun bır semtın ınsanlarını barındırmak ıçın yapılmıştı Tabıı taştan Ustune de "Ey Koruyucu" anlamına ıkl "Yâ Hâfız" levhası asılmıştı Ancak bınanın yapılması en az ikı yıl surduğu ıçın yangından zarar gorenlerın hep o vakte kadar kendı başının çaresıne bakmıştı Soylendığıne gore bu gıbılerden kımse oturamamıştı bınada Ama Harıkzedegân" adı (yangından kurtulanlar) bınayı belırlemede gorevını surdurmuştu Son bır nokta Şımdıkı Beyazıt Kulesı'nın yerındekı tahta kule de yanmış fakat, yerıne yaptırılan taş kule 1823 ten bu yana varlığını surdurmuştu ve surdurmekte 25413