Katalog

Bİ YOMEKANİK Oalganın ön yüzü Dalgamn drka yüzü Dünyalılar uzaj 1992'ye girerken uzay araştarmaları ve programları hangi aşamada? Türkiye'nin bu çalışmalara katılma şansı yok mu. Prof. Dr. Osman Demircan İ aha çok gelışmış ulkelerın yuruttu) ğu uzay araştırmalarını, amaçlarına gore temelde beş ana grupta toplamak mumkun Bunlar (1) Bilımsel amaçlı programlar, (2) Haberleşme programları (3) Dunyayı gozleme programları (4) Uzay taşımacılığı programları ve (5) uzay ıstasyonu kurma programlarıdır özellıkle ABD ve Rusya'nın dunyayı gozleme programları daha çok askerı amaçlıdır Onuç uyesı olan Avrupa Uzay Ajansı ESA nın uzay araştırma programlarında ıse askerı amaçlı hıçbır uzay çalışmasına yer verılmemektedır Bu bakımdan NASA nın askerı amaçlı deneylerı NASA ve ESA nın ortak gelıştırdığı uzay araştırmalarında sorun olmaktadır NASA'nın ESA ve Kanada ıle ortaklaşa kuracağı uzay ıstasyonu bu yuzden yıllardır kurulamamıştır Bilımsel amaçlı uzay araştırmaları plazrna fızığı, astrofızık gıbı bılım dallarında temel bılgının gelışımını sağlayan, evrendekı fızıksel olayların anlaşılmasına ışık tutan ancak ulkelerın ekonomısıne, he men doğrudan katkısı olmayan uzun vadelı ve galıba ınsana değer veren toplumlar ıçın uzun vadede en kârlı yatırımlardır Çunku temel bılımlerdekı bılgı bırıkımı toplum sorunlarının çozumunde ılk başvuru lankaynaktır Haberleşme ve dunyayı gozleme amaçlı uzay çalışmaları araştırmadan çok doğrudan hızmet çalışmalarıdır Haberleşme uyduları kıtalar arası telsız telefon goruşmelerını etkın bır şekılde mumkun kıldığı gıbı radyo ve televızyon yayınlarının uzak mesafelere aktarılmasını sağlarlar Dunyayı gozleme amaçlı uzay çalışmaları ıse askerı ve meteorolojık gozlemler yanında tarım, madenctlık ve çevre amaçlı gozlem programlarında ıçerır Verımlı verımsız toprakların dağılımı toprağın çoraklaşması, çolleşme, orman alanlarının dağılımı ve değışımı suların kırlenmesı volkanık aktıvıte ozon tabakasındakı değışımler gıbı ınsanlığı doğrudan ılgılendıren konulardakı ıncelemeler yapay uydularla dunya dışından etkln bıçımde yapılabılmektedır Haberleşme ve dunyayı gozleme amaçlı uzay çalışmalarına yatırılan paralar ulkelerın ekonomısıne çok kısa surede kat lanarak gerı donmektedır Bu bakımdan bırçok ulke uzay çalışmalarına haberleşme ve dunyayı gozleme uydularıyla başlamaktadır Sovyetler Bırlığı 198O'lı yıların ortalarında "Buran" adlı bır uzay mekığı gelıştırıp deneme uçuşlarını yapmış ancak her nedense hâlâ aktıf uygulamaya sokamamıştır ESA da uzaya 45 ton yuk taşıyabılecek "Hermes" adlı kuçuk bır uzay mekığının yapımına uç yıl once baslamıştır Hermes'ın 1997 den sonra goreve başlaması planlanmaktadır Bu arada ESA yılda ortalama 500 mılyon ECU C" 1' 14 ABD $) harcadığı uzay ta şımacılığı uzay ıstasyonu kurma programı ıçınde "Ariana5" adlı çok guçlu bır roket sıstemı gelıştırmekte "mıkrogravit", "Eureca" ve "Columbus" adlı çok amaçlı deney modullerının yapımını surdurmektedır Columbus deney modulu ESA'nın NASA, Canada ve Japonya ıle beraber gelıştırdıklerı "Freedom" adlı uzay ıstasyonunun bır parçasıdır NASA nın askerı arnaçlı kullanmak ıstemesı ve parasal kısıtlamalar nedenıyle ıstasyonun yapımı tekrar tekrar ertelenmıştır Freedom un ancak 90 lı yılların sonunda dunya etratında yorungeye parça parça goturulup orada monte edılmesı beklenmektedır Dunya ıle Freedom arasındakı taşıma ışını Hermes NASA nın uzay mekıklerıyle beraber gerçekleştırecektır ESA yılda ortalama 200 mılyon ECU harcadığı dunyayı gozleme programına hız vermış, çalışır durumdakı dokuz uyduya ek olarak Temmuz 1991'de ERSI uydusunu dunya etralında kararlı bır yorungeye yerleştırmıştır ESA nın bu programlarında harcanan paraların en az %90 ının uye ulke ekonomılerıne bırkaç yıl ıçınde gerı donmesı ongorulmektedır Kuyruğunkesişmeböigesl Kuyruğun üzerlndekltoplamakış Yuzmeye baglı akış Balina kuyruğu pervanesi F yor Newfoundland (Kanada) Memorıal Unıversıtesınden Neıl Bose ve Jon Lıen fın balınalarının ve otekı balinaların gızlı bır enerjı kaynağı olduğunu bıldırdıler Bu gızlı ener|i kaynağı, okyanus dalgaları Bose, balina kuyruğu gibi hareket eden yenl bir gemi pervanesi tasarlamak ama cıyla balınalarla ılgılenıyor Dıkey olan balık kuyruklarının tersıne balinaların yatay kuyruk yuzgeçlerı var Balina kuyrukları asağı ve yukarı doğru hareket ediyor Bose bır okyanus muhendısı olarak dalgalardan enerjı alınabıleceğını soyluyor Bunu yapmanın lyı bır yolu da balinaların yaptığı gıbı yuzeyın hemen altında yatay bır kuyruklayuzmek Dalga olmasa bıle balina kuyruğu etkın ın balınası yorulmaz bir yuzucu Bır ayda Kuzey Atlantık'ten Karaiblere kadar 2,700 km lık bır mesafe katedı Balinalar kuyrukları ile dalganın kaldırma gücünden yararlanıyor. Balinaların gizli enerji kaynakları olan okyanus dalgalarını kullanışları, yeni bir pervane yapımı düşüncesine öncülük ediyor bır dumen sayılır Kuyruğun uzerınden akan su balınayı one doğru ıtıyor Arkadan gelen bır dalgayı karşılarken balina kuyru ğunu yukarı doğru kaldırarak dalgaların enerjısınden yararlanıyor Balina kuyruğu nu belırlı bır açıda turtuğunda kuyruğun uzerındekı su altındakı sudan daha hızlı hareket ediyor ve bundan kaynaklanan basınç dengesızlığı kuyruğu aşağı yukarı ha reketettırıyor Bose ve Lıen'ın bulgularına göre, dalga larla uyum ıçınde yuzen b^lınalar gereklı enerjının uçte bırını dalgalardan sağlayarak saatte 23 mıl yol alabılıyor Ancak butun bu soylenenler henuz teorık duzeyde çunku balinaların dalga ener jısını gerçekten kullanıp kullanmadıkları kanıtlanmış değıl Balinaların uydu ıle gozlenmesı ve hızlarının dalga hızıyla karşılastırılması sonucunda yenı kuram doğrulanacak Bilimsel amaçlı programlar Bilımsel amaçlı uzay çalısması prog ramlarına gelınce özellıkle NASA nın bu programlar ıçın butcesı gıttıkçe kısılmakta dır Bunun nedenı 1990 yılında Hipparchas adlı astrometrı uydusunun ıstenen yorun geye oturtulamaması ve yıne 1990 yılında çalışmaya başlatılan Hubble uzay telesko bunun temel aynasındakı optık bır yanılgıdır Istenen duzeyde olmasa da bu ıkı uzay aracı da çok yenı bilımsel verılen uretmektedır Japonya Greenpeace balina savaşı Japonya Yeşıl barış örgutu Greenpeace'ın protestolarına rağmen, bilımsel amaçlar ıçın Antarktıkada balina avına devam edeceğını açıkladı Japonya Balina Araştırma Enstutusu sozcusu, hazırlanan bır araştırma programı çerçevesınde, dort yıldır yurutulen çalışmalar sırasında yılda 300 balınanın öldurulduğunu söyledı Sozcu, uç balıkcı teknesının yanısıra balina avındakı çalışmalara katılan araştırma gemısı Nısshın Maru'nun Antarktıka sula2538 rfndan çekılmesınin söz konusu olmadığını belırttı Greenpeace orgutu sozcusu ıse daha once yaptığı açımlarnada, Japonya'yı bilımsel araştırma maskesı altında balınaları öldurmekle suçlamıştı Sozcu,"Bu yauklanan ticari avcılığın başka bir islm altında yapılmasından başka bir şey değildir. Blzim gördüuümüz şu, onlar bir balina göriir görmez, hemen kovalamaya baslıyorlar. Eğer yakalayamazlarsa öldürüyoriar. Buna nasıl blllm <tenlr?" dlye sordu