Katalog

PSİKOLOJİ TV'de "Hata kimde" dizisi üzerine Kisi değil, davramslar elestirilmeli "Hata kimde?" diyerek anababaları suçlamak yerine, "hata nerede?" diyerek, hatalı davranışları giderme yollarını araştırmak gerekir. Üstün Dokmen* denmelıdır Hep Anababalar mı Suçlu? Freud'un Psıkanalıtık Yaklaşımının ortaya çıkışından 1960lı yıllara kadar anababaların suçlanması adetâ doğal karşılanır oldu Şoyle kı Psıkanalız'o gore, ınsanların temel kışılık ozellıklerı 56 yaş dolaylarında belırgınleşıyordu Bu durumda 30 yaşındakıbıryetışkın ruhsal hastalığayakalandığında, hata kımse? sorusunun cevabı oldukça net ıdı Hata nastanın anababasındadır Psıkanalızın onderlığı altında ınsanların yakalandıkları ruhsal hastalıkların faturasının anababalara çıkarılması gerektığı goruşu topumlarda gıderek yaygınlık kazandı O kadar kı bu goruş, çok sayıda çevrılen "manyak katll" motıflı fılmın anafıkrı olmaya başladı Bu fılımlerde, gorunurde nedensız olarak ınsanları olduren bır katıl vardır Fılmın sonunda anlarız kı, bu katılın annesı kuçukken ona çok kotu davranmıştır O da annesıne duyduğu nefretı tum ınsanlara genellemıştır Bu bılgı, katılı ızleyıcının gozunde bır olçude aklar Çunku olup bıtenden pek fazla sorumlu değıldır, asıl suçlu annesıdır Şuphesız kı bu tur basıt bır yorum, çok karmaşık olan ınsan davranışlannı açıklamada yetersızdır Bu yaklaşım ızleyıcıye "sen davranışlarından fazla sorumlu değllsln" şeklırJe yanlı bır mesaj vermektedır Oysa ınsan bellı olçude de olsa seçme ozgurluğune sahıptır bu yuzden bırtakım davranışlarının sorumluluğunu ustlenmelıdır Kışılerın gelışmelerı ve lyıleşmelerı, bu sorumluluğunu ustlenmelıdır Kışılerın gelışmelerı ve lyıleşmelerı, bu sorumluluğu ustlendıklerı ölçudekolaylaşır Freud'u ızleyen kuramcılar psıkanalızın anababaları suçlayan tavrından uzaklaşmışlardır Ego anaiıstlerının goruşlerını davranışçı bılışsel ya da varoluşçu yaklaşımları benımseyenler, temel suçlu olarak anababaları gormezler Bu bır gelışmedır Yalnız, bılımsel alandakı bu gelışmenın topluma da malolması gereklıdır Çocuklarını en lyı bıçımde yetıştırmeye çalışan anababaların, bu alandakı bu gelışmelerın ışığında eğıtılmelerınde ya Ç ocuk eğıtımı konusunda anababaları eğıtmenın en etkılı yollarından bırısı de televızyondan yararlanmaktır Doğrudan ya da dolaylı olarak anababaların eğıtılmesını hedefleyen dızılerın ve eğıtsel programların televızyonlarımızda yayınlanıyor olması sevındırıcıdır Bu programlardan bırısı olan "Hata Kimde" (pazar sabahları TvTde yayınlanmakta). anababaların ruhsal açıdan sağlıklı çocuklar yetıştirmelerıne katkıda bulunmayı amaçlayan çarpıcı ve yararlı bır dızıdır Bu yazımızda, eğıtsel açıdan genelde başarılı olan bu dızıdekı bır noktaya dıkkat çekmek ıstıyoruz Ele alacağımız konunun, ozellıkle anababa eğıtımı konusunda ızleyıcılere yararlı olabıleceğı kanısındayız "Hata Kimde" Yerine "Hata Nerede" "Hata kimde" adlı dızıde, anneden, babadan ve bır çocuktan oluşan bır aıledekı dır Klsl degH, davranışı eleşUrllmelldlr. Bardak kıran bırısıne "sen sakarsın, dikkatsizsln" demek yerine "şu olayda dlkkatsizllk etUn" demek çok daha etkıhdır Çunku kışının bır davranışını eleştırdığımızde, onun bu davranışını değıştırme şansı vardır, fakat "«en sakarsın" dıye genelleme yaparak kışılığıne toptan bır saldırıda bulunduğumuzda, o kışı ya eleştırımızı cıddıye almaz ya da daha da kotusu cıddıye alır ve "olumsuz blr benllk lma)ı (") gelıştırmeye başlar Işte bu yuzden kışıle ı değıl, hatalı davranışları eleştırmekte yarar vardır Konuya bu açıdan yaklaş•ığ mızda soz konusu programın adının 'Hata Kimde" yerine "Hata Nerede" olması gerektığı goruşundeyız "Hata kimde" diyerek anababaları suçlamak yerine, "hata nerede" diyerek hatalı davranışları ele almak ve bunları giderme yollarını araştırmak gerekir Herkes, bu arada anababalar da olumlu ve olumsuz davranışlarıyla, sevgılerıyle ve ofkelerıyle bır butundurler Eğıtım amacıyla bıle olsa anababaları sadece "hata yapan kişiler" ola rak sergıledığımızde bu butunluğu gozden kaçırabılırız Bazı çatışma ortamlarında suçlu aramak gerekebılır fakat bazılarında ozellıkle aıleıçı ıletışım çatışmalarında suçluyu bulmak pek fazla ışımıze yaramaz Çun ku suçluyu cezalandırmamız soz konusu değıldır Aıle ıçındekı sorunları çozmede ılk adım suçluyu belırlemek değıl, sorunun ne oldu ğunu anlamak olmalıdır Dıyelım kı bır karıkoca arasında şu tartışma oldu Kadın Teyzeme gıdelım ErkekGıtmeyelım Kadın Sen zaten hep boyle yaparsın Erkek Ama sen dn benım dayıma gıtmemıştın Bu ornekte kımın suçlu olduğu hem belırgın değıldır hem de onemlı değıldır Buradakı çatışmada temel sorun tartışmanın odak noktasının kaydırılmış olma sıdır Eşler, "o akşam teyzeye hangi nedenlerden ötilru gltmelerl ya da gltmemeleri gerektiği" konusunda tartışmalıydılar Bu karıkocadan bırısını ya da ıkısını ' hatalı" ılan etmek yerıne onlara "geçmişte olup bltenleri bugüne taşıyıp, asıl tarbsmanız gereken konudan uzaklaştınız" rar vardır Anababalara ' hata sızde" dedığımızde onları hem soz konusu yenı goruşlerden haberdar etmemış, hem de suçlamış ve korkutmuş oluruz Oysa ınsanları suçlayarak ve korkutarak eğıtemeyız Onları eğıtmenın en etkılı yolu ışlevsel olmayan davranışlarının altını çızmek ve onlara sağlıklı davranışlar sergıleyen uygun modellersunmaktır Sonuçveöneri Televızyondakı ' Hata Kimde' adlı dızı çocuk eğıtımınde yapılan çeşıtlı hataları vurgulayarak anababaları adetâ ayna tut maktadır Bu yonuyle eğıtıcı olan dizının hemen her bolumunde keskın çızgılerle hatalı davranan anababa motıflerı çızılmesı ıse ızleyıcıler açısından sakıncalı olabılır Çunku sadece atalı davranışları sergılenen bır annenın ya da babanın be lırlı bır davranışı değıl doğrudan kendısı ' hatalı" gozukmektedır Bu yolla hata sızde' diyerek, aslında kasıtlı olmadan ananababaları genelde suçladığımızda onları çaresızlığe ıtmış oluruz Oyleyse "kışının değıl, davranışların eleştırılmesı gerektığı' ılkesınden yola çıkmalı anaba baları doğru ve yanlış davranışarıyla hatta gunluk yaşamdakı sıkıntılarıyla bır butun olarak ele aldıktan sonra yanlış davranışların altını çızmelıyız Boyle yaptığımızda onlara ' şu davranışlannızı değıştırdı ğınızde çocuklarınıza daha yararlı olabılır sınız şeklınde bır mesaj vermış oluruz Bu mesajın yanı sıra hatalı davranışların ardından bır de doğru davranışların ekrana yansıtılması, ızleyıcılerın zıhnınde olumlu modellerın oluşturulmasına katkı dabulunacaktır * Doç Dr Ustun Dokmen Ankara Unıversıtesı Eğıtım Bılımlerı Fakultesı 2537 hatalı anababa davranışları sergılenmekte ve ızleyıcılerden her olayda "klmln hatalı oMuğunu" bulmaları ıstenmektedır Dizının hemen her bolumunde ıse, açık bır şekılde, anne ya da baba hatalıdır Bu dızıyı ızleyen anneler ve babalar, eğer benzerı hataları yapıyorlarsa, ya kendılerını, ya da "bak sen de böyle yapıyorsun" diyerek bırbırlerını suçlayabılırler Öte yandan, zaten doğal olarak anababalarıyla çatışan çocukların ve ozellıkle gençlerın, anababalarını daha fazla suçlamaları da soz konusu olabılır Oysa egıtımde onemlı olan bır ılke var