Katalog

ÇEVRE Cevre kirliliği kacınılmaz değil Termodinamiğin ikinci yasasıyla, dünyada artan kirliliği bağdaştırmak yanlış olur. Prof. Dr Tolga Yarman ımı bılım çevrelerının, dunyamızda gıderek artan kırlilığın, "termodinamiğin Iklncl yasası" uyarınca bır "kaçınılmazlık" olduğuna ılışkın, karamsar değerlendırmelerını, epey bır suredır ızlıyoruz Soz konusu değerlendırmeler, yurt ıçınde olduğu kadar, yurt dışında da yapılıyor Yazımızın sonunda varacağımız sonucu şımdıden belırtıverelım Bu değerlendırmeler, bızım bılımsel olçulerımıze gore, çok yanlıştır Hıçbır "objekttt anlam" ıfade etmemektedır önce bır parça, termodınamik yasalarından soz edelım eşıtlenınceye kadar Işte ıçerının sıcaklığının dışarıya oranla daha yuksek olması, ıçerısıyle dışarısı arasında pencere açılması halınde, pencereye yerleştırılen fırıldağın harekete geçırılmesı yanı "Iş" uretılmesı olanağını, ortaya çıkartmaktadır Içerıdekı sıcaklıkla, dışarıdakı sıcaklık arasındakı fark, ıçerıdekı "enerjlnin görecell olarak kullanılabllirllğlnin" bır olçusunu oluşturmaktadır Termodinamiğin ıkıncı yasası, bu olçuyu, dıkkate getırdığımız şekılde belırlemektedır Sıcak ortamla soğuk ortam arasında pencere açıldığında, ortamlarda meydana gelen toplu sıstemın "düzen derecesl" azalmaktadır Duzen derecesı, "entropi" buyukluğuyle olçulur Duzen azaldığı zaman entropi buyumektedır Ya da entropi buyuduğu zaman, duzen derecesı azahyor demektır Başka bır deyışle, entropının artması, duzensızlığın çoğalması, demek olmaktadır Açıkladığımız çerçevede, "kapalı", yanı dışarısıyla enerjı alışverışı olmayan bır sıstemde, entropi artar, yanı duzensizlık çoğalır Bır sıstemı düzenlemek uzere, ona dışarıdan enerjı getırmek gerekır Dışarıdan enerjı almayan her sıstem, duzensel açıdan gıderek bozulacaktır Evrenı, "kapalı blr slstem" olarak gozetebılecek olursak eğeı termodinamiğin ıkıncı yasası geçerlı ıse, burada enerjı gıtgıde "daha az kullanılabillr" hallere donuşmekte "madde" gıtgıde daha dağınık hallerde "ölümcül ıssızlıklara" doğru kaymaktadır Bu açıdan evrenın sonu tam bır dağınıklık, yaşamsızlık ve kaotık, kapkaranlık bır ıssızlıktır Yazık kı boyle gorunuyor Tabıı eğer, termodınamik yasaları geçerlı ıse, ya da evrenımız başka evrenlerle enerjı alışverışındedeğılse' K Termodlnamlk yasaları Termodinamiğin bırıncı yasası, "ensrjl korunumu" yasasıdır Lavoısıer'nın ılerı surduğu gıbı, "hlçblr şey yokken var olmaz, varken yok olmaz." Ikıncı yasa bırıncısınden daha zor algılanır bır yasadır Bırıncı yasa, "enerjinin korunması gerekMğinl", dıle getırmektedır Ama eldekı enerjının ne olçude "kullanılabilir" olduğu hakkında, bır belırleme yapmamaktadır Işte bu nedenledır kı, Ikincı bır yasaya gereksınım vardır. Bu açıdan, termodinamiğin ıkıncı yasasına. "eneıjlnln kullanılablllrllğl" yasası dıyebılırız Ener|inın kullanılabılırlılığı, enerjının ıçınde olduğu sıstemle, bu sıstemın dışı arasındakı ılışkıyı ıçermektedır Kışın, sıcak bır odanın penceresını açtığımız zaman, dışarıya ısı kaçar Aslında, kışın, sıcak bır odadan dışarıya genelde, nasıl olsa ısı kaçmaktadır Odanın sıcaklığını koruyabılmek ıçın, bırım zamanda dışarıya ne kadar ısı kaçmaktaysa, içerıde o kadar ısı uretmek gerekmektedır Ası' dıyeceğımız, bu değıl Kışın, sıcak odanın penceresı açılınca, dışarıya sıcak hava kaçar Içerısı sıcaktır, dışarısı soğuktur Pencere açılsa da açılmasa da "yalıtım"' tam olmayınca, ıçerıden dışarıya ısı, "llotim" yoluyla kaçmaktadır Şu var kı pencere açılırsa, ısı, ıçerıden dışarıya (ıletım dışında) "taşınım" yoluyla kaçmaktadır Dığer bır deyışle ısı "sıcak kaynaktan", "soğuk kaynağa" yahut ısısal açıdan "daha düzenll blr ortamdan", "daha az düzenll blr ortama", hareket etmektedır Son toplamdaysa, ısısal açıdan nısbeten "düzenll ortamın", "düzen derecesl" azalmaktadır Sıcak ortamla soğuk ortam arasında açılan pencereye, şımdı uygunca yonlendırılmış bır "tınldak" yerleştırsek, hava hareketıyle meydana gelen ısı taşınımı dolayısıyla, fırıldak donmeye koyulacaktır Ne zamana kadar' Içerının ve dışarının sıcaklıkları net olarak, ıçerıden dışarıya olan ısı taşınımı surecınde, 25210 olduğumuz kozmık evrede dunyamızın da duzensel açıdan çurume zorunda olduğunu ıddıa etmeye, hiç hakkımız bulunmamaktadır Herşey bır tarafa, dünyamız "açık blr sistemdlr." Bır bakıma, guneş enerjısıyle butunleşıp guzelleşegelmıştır Ust galaktık boyutta yaşanan fevkalade çarpıcı, "kaosian düzen oluşumu" yonundekı devınım mekanızmaları, dunyamızda, sankı daha da çarpıcı ve gorkemlı olarak yaşanagelmıştır Cumhurıyet Bılım Teknık'te yayınlanan yazılarımızdan anımsanacağı gıbı, "evren", galaktık sonsuz boyutta da atomıstık sonsuz kuçuk boyutta da, "kaostan düzen üretmektedlr" (1,2) Hayatımız, tıpkı galaksıler gıbı "kaosananın" çocuğu, yapıtıdır Kaostan duzen uretımı, bıldığımız kadarıyla, termodinamiğin ıkıncı yasasıyla çelışmemektedır Şu var kl, termodlnamlk yasaları kaostan düzen üretimlni öngöreUllyor, değildlr. Işaret ettığımız yazılarımızda dıkkate getırdığımız şekılde oysa Dünyamız neden çürümek zorunda olsun? Evren termodınamik olarak çuruyor dıye, teleskoplarımızın gorebıldığı mılyarlarca galaksıden bırı olan galaksımız Sa manyolu nun ıçındekı ıkıyuzmılyar yıldızdan bırı olan guneşımızın bır gezegenı "dunyamızda" da, evren benzerı entropık kozmık bır felaketle karşı karşıya bulunduğumuzu ıddıa etmek, gerçekten abes oluyor Kısa deyışle, evren çuruyor dıye, ıçınde "ener|i" çeşıtlı ozellıklerı çerçevesınde "madde olarak yoğusabilmektedir" "Madde Ise, enerjlyl düzenleyebllmektedlr." Boylelıkle de belkı taa ışıktan başlayarak, galaktık topaklanmalar, yıldızlar, gezegenler, atomlardan, molekullerden, amınoasıtlerden canlı hucreler her turlu bıtkı hayvan ve ınsan meydana gelebılmektedır Dünyamız, evrenın ve doğanın "kaostan düzen üratim mekanizmalannın" en şaheser örneklerının sergılendığı bır cennet evren kent olsa gerektır Buradakı enerjı donuşum ve çevrım mekanızmalannı anlatmaya, ansıklopedıleryetmez Ama ışte, son toplamda, dunyamıza çok ozgu kurgular sayesınde guneş enerjısı dunya toprağını dırıltmekte ayağa kaldırmakta nebatlaştırmakta, hayvanlaştırmakta, her turlu canlıya ınsana donuşturmektedır S07 konusu kurgular bır "klrllllğe" sebep olmaz kı1 Hıç balınalar yuzerken, okyanusları kır letıyor m u 9 Kuşlar uçarken, ozon tabakasınıdelıyormu'' Bunlara karşın, nedır kı o kurguların başyapıtı ınsanoğlunun, dokusunda, şımdilık, cıddı bır "anza" olduğunu kabul etmemız, galıba yerınde sayılacaktır Gerçekte ınsanoğlu, doğanın kaostan duzen uretme ışlevıne, kendınce katkıda bulunmaktadır Bır çımento fabrıkası, ya da blr petrol rafınerısı, ınsanoğlu tarafından dırıltılmış ve ışlev kazandırılmış, dunya toprağıdır Gerçekten boylece ınsanoğlu da, tıpkı kendınden oncekı doğa gıbı, kaostan duzen uretebılmektedır Ne var kı, ınsanoğlunun yapıtları, her ne kadar duzenlenmış doğa unsurları olsa da, urunlerı ve atıkları ıtıbarıyla, "düzenleme" ışlevınden çok, yazık kı bozma, dağıtma, kargaşa çıkartma tahrıp etme, ımha etme, mahvetme, yok etme, oldurme ışlevlerını one çekebılmektedır Bununsa, kapalı sıstemlerde duzensizlık artışını ongoren termodinamiğin ıkıncı yasasıyla, hıçbır ılgısı yoktur Sonbaharda dallarından kopan yaprak ların ya da olen fıllerın sonuçta doğayı kırletmıyor olmaların.n, termodinamiğin ıkıncı yasasıyla ılgısı yoktur da Insanoğlunun meydana çıkarttığı sanayı yapıtlarının çevreyı kırletmesının mı bu yasayla ılgısı vardır' Kesınlıkle hayır1 Sanayı yapıtlarına bağlı "çevre klrllliğinln", o arada dunyamızı mahvedecek boyutlardakı "nükleer silahlanmanın", taammuden cınayetlerın "budalaca savaşların"; doğrudan doğruya "Insanın dokusuyla", dokusal kusurlarıyla bılınçsızlığıyle "aczlyle" ılgısı bulunmaktadır Hıç başka bırşey değıM Eğer sanayıleşme sırasında çevremızı kırletmemeyı başaramıyorsak bunun yegane sebebı, "doğanın ener|l yoğurma süreçlerlnl", "taklit" edemeyışımızdır Kısacabi doğanın en akıllı varlığı olan ınsan, "akılsız doğadan" da akılsız dav ranmaktadıri Doğa taa galaktık topaklanmalardan başlayarak, ınsanı kaostan var edecek kadar bır "özakıl" taşımakta Ama ıçınde olduğumuz evrede eh nadıde yapıtı olan ınsanı kendı kendını ve dunyasını, ıflah olmaz gazaplara kapılmaktan alakoyamamaktadır Uretım sureçlerınde çevremızı ve doğamızı, mahvetmemız bır "kaçınılmazlık" değıldır Kusur termodınamik yasalarında değıl, ınsanın ıçınde olduğumuz evrede, kendı dokusundadır Insanoğlu yuzyıllar surecınde "dahlyane yaprtlar" sergılemekte Ama bunların manzumesı ışte bır "ahmaklık örneğl" oluşturuvermektedır "Dahlyane blr ahmaklık" orneğı' Termodınamik yasalarından değıl "insanın doku kusurundan" kaynaklanan "dahlyane blr ahmaklık örneğl..." Mnüyoc7", CumhurıyıM Bılım Tc knık ?qArallk 19<)0 2 T Yarman "Temel Parçacıklardan Canlıya, Du»Onceya, Duyguya, Maddenln Hallerl", Cumhurıyet BlllmTeknlk 29Hazlran 1991 1 T Yarman "Inun, Kendl özu Kaosa Garl ml