Katalog

OJİ uslar nda, yaklaşık 34 mılyon yıl once, orta ve ksek ırtıfalarda ıklım gorelı olarak soktu Kara memelılerı de ıkı yok oluş dalsıyla karşı karşıya kaldı, bunlardan ıkın»ı, Eosen donemının sonundakı ıklım ğışımıne rastlıyor Denızlerdekı yaşam , kıtlesel yok olma dalgalarıyla karşılaşozellıkle tropik turler onemlı kayıplar rdı Hem yuzen organızmalar (plantonr) hem de denız tabanındakıler bu gelışelerden etkılendı Bunun sebebı neydı"? Jeologlar Eosen >nemının sonundakı yok oluşun, yeryuındekı tum okyanusların dıbındekı ekolosıstemdekı dramatık değışıklıkle aynı ımana denk geldığını keşfettı Denız taınındakı yaşam cıddı bır bıçımde değışıe uğramıştı Derın denızde yaşayan orînızmaların ıskeletlerındekı oksıjen, aha ağır ızotoplarda (O'°) yoğunlaşmaî doğru yonelmıştı Bu da suyun soğudujnu gosterıyor Bu derın denız dıbı sujndakı soğuk bolgenın (psıkrosfer) ılk 9Z oluşumunu sağladı Bugun de gorulduğu gıbı, bu su kutlesı, ntarktıka yakınındakı dev bır doğal soğuıa sıstemı tarafından oluştu Pasıfık, Atıntık ve Hınt Okyanusları'nın saatın ters onundekı akıntıları, Antarktıka yı çevreleen saat yonundekı muhteşem akıntı tarandan yakalandı Su, ısı kaybettı dolayılyla yogunluğu arttı ve okyanusun ıbanına donma noktasının bıraz ustunde ır sıcaklıkta battı Bu soğuk su kuzeye loğru ılerleyerek tum buyuk okyanus havalarının dıplerıne yayıldı hara Bolgesı), buyuk buzullar karaya yayıldı ve gerıye buyuk kaya parçaları, çakıl ve kum bıraktı ZAMAN DEVİR MILYONLARCA YIL ÖNEMLI KURBANLAR BAŞLICA OLAYLAR Salyangoz Çıftçenetlı yumuşakça Buzullar, genış çaplı ıklım sogumasına yol açarak bıyotık topluluklarda derın etkıler bıraktı Tur famılyalarının yok olmaya başlamasıyla bırlıkte, yuzen hayvanlar ve denız dıbı canlıları daha sıcak olan ekvatora yoneldı Buyuk mıktarda su hacmının buzullarda tutsak kalması dolayısıyla denız yuzeyı de alçaldı Bazı paleobıyologlar denız sevıyesının alçalmasının kıtasal sığlıkalanların alçalmasına yol açtığına, boylece bu sularda yaşayan canlıların yok olmasına katkıda bulunduğunaınanıyor Eosen krızı gıbı Ordovısyen krızı de, leolojık olaylara dayanılarak en lyı bıçımde açıklanabılı yor Goktaşı çarpmasının bu kıtlesel yok oluşlarda etken olması zayıf bır olasılık Omurgalıların karayı ıstılâsı Vvustralya'nın kopuşu Bu bılgıler Eosen donemının sonunda 'aşanan kıtlesel yok oluşların kokenınde juney Kutbu'nun yakın çevresındekı ılayların yattığını ortaya koyuyor Yuz mılronlarca yıl Antarktıka'ya bağlı olan \vustralya'nın yıne bu donemde koparak >ugunku yerıne doğru ılerledığı bılınıyor 3u kopma, bugunku su soğuma sıstemıiın oluşmasını sağladı öte yandan, bu jolgedekı olayların orta ırtıfalardakı ıklımı nasıl soğuttuğu belırsız Ancak bu bolgedekı olayların, kuresel olçektekı ıklım de ğışıklıklerıne dalgalar halındekı etkılerle yol açtığı duşunuluyor Yıne yeryuzundekı değışıklıklerden kayrıaklanan cıddı kıtlesel yok oluşlarla sonuçlanan bır otekı krız ıse, bundan 440 mılyon yıl once yaşandı Ordovısyen do nemını sona erdıren bu krız, fosıl kalıntıları bırakan denız famılyalarının yuzde yırmısınden fazlasını yok ettı Taş kayıtları, yokoluşların mılyonlarca yıla yayılan araiıklı bır krmn sonucu olduğunu ve bılınen ~,oğrafı değışıklıklerden kaynaklandığını ortaya koyuyor Plaka tektonıklerı, bu coğrafı değışıklıklerde bır ıtıcı guç olmuş olabılır Ordovısyen devır sırasında Antarktıka, Avustralya, Guney Amerıka, Afrıka ve Hındıstan Yarımadası nı oluşturan anakaralar, Gondwanaland adlı bır superkıta oluşturuyordu Ordovısyen devrı boyunca, Gondvvanaland Guney Kutbu na doğru ılerledı Bugunku Afrıka nın sınır bolgesınde (Sa Kriz ne sıklıkla yaşanıyor? Kıtlesel yok olmalar zaman ıçınde rastlantısal olarak mı gerçekleşıyor, yoksa belırlı aralıklarla mı'' Chıcago Urıversıtesı nden Davıd Raup ve John Sepkoskı yok olma krızlerının rastlantısal olmadığını, yaklaşık 26 mılyon yılda bır yaşandığını ılerı suruyor Bununla bırlıkte zamanlama konusundakı yetersızlıkler bu tur bır perıyotlamayı oldukça zorlaştırıyor 100 ıle 200 mılyon yıl once gerçekleşmış olaylarda, 5 ıle 10 mılyon yıllık bır hata payı var Gorece yakın bır tarıh olan Eosen donemındekı olaylarda bıle 34 mılyon yıllık bır yanılma olduğu belırlendı Bu değışıklık, bu krız ıle Tebeşır devrındekı krız arasındakı aralığı 32 mılyon yıla çıkarıyor Bu hatanın duzeltılmesınden once krızler arasındakı aralık yaklaşık 2627 mılyon yıldı Perıyodık yok oluşlarla ılgılı bır otekı sorun, çok fazla şeyı açıklamaları Perıyodık zamanlama savunulduğu zaman tum kıtlesel yokoluşların bır ortak nedenden ılerı geldığı de bır anlamda kabul edılıyor Or dovısyen ve Eosen donemlerındekı krızlerın perıyodık olarak gerçekleşen coğrafı değışıklıklerın sonucu oiduklarını soylemek de olanaksız Sonuç olarak, karşılaştığımız durum gerçek bır perıyodık zamanlama değıl, ancak, bu modelde kıtlesel yok oluşların bırbırı ardı sıra geldığını soyleyebılırız Bu durum şoyle de açıklanabılır Buyuk bır yok olmayı, genellıkle bır toparlanma donemı ızlıyor Boylece, yenı bır kıtlesel yok olmanın gerçekleşmesı ıçın en azından bır 1015 mılyon yıl gecmesı gerekıyor Çevre koşulları hızla eskı halıne donse bıle yenı turler bır krızden hemen sonra ortaya çıkmıyor Eosen donemındekı krızde, planktonık foramınıfera (kısaltılmış olarak foramlar) adlı grup benzer bır gecıkmelı toparlanma donemı geçırdı Bu canlılar, tek hucrelı yuzen organızmalardır Kuçuk ıskeletlerı, denız yatağına çokerek mukemmel fosıl kayıtları bırakır Foramlar ancak kuçuk sıcaklık değışıklıklerını kaldırabılıyor Bu nedenle, fosıl turlerının dağılımı suyun sıcaklığı hakkında da bılgı verıyor Eosen donemının sonunda gozlenen krız, sıcaklık ısteyen turlerı ortadan kaldırdı Bunu ızleyen, ıklımın daha soğuk ve daha değışken olduğu Olıgosen donemınde, foram turlerı sayı olarak az kaldı ve bunlar, genış sıcaklık aralıklarına dayanabılen turlerdı Bu krızden sonra, denız ıklımının daha duzenlı bır hale gelmesı yaklaşık 15 mılyon yıl aldı Bu duzelme, daha daya nıksız turlerın bır kez daha genış kıtleler halınde çoğalmasına olanak sağladı Bır sonrakı krızın doruk noktası (bu daha zayıf bır krızdı), 78 mılyon yıl sonra tur çeşıtlılığı yenıden sağlandıktan sonra ger Lutfen saytayı çevırınız 2349