Katalog

GEZEGENLER Dünya'nın ikizi Venüs'ten yeni bilgiler Bilim adamları, yaşam biçimleri birbirine çok benzeyen ikiz gezegenler, Dünya ve Venüs'ün nasıl olup da böyle farklılaştığı konusunda yenl ipuçları peşinde... Magellan'ın gönderdiği bilgiler değerlendiriliyor. Çevıren Nezıhe Bahar çorba kabındakı kopuk gıbı suruklenırler Bazen ısı volkanık puskurmeler gıbı baş ka kaçış yolları bulur Sıcak erımış kaya ve fazla ısınmış kayalar kabuktakı zayıf nokta lardan çıkarak radyoaktıf bozunma ve ge zegen formasyonunun hapsedılmış ısısını açığa çıkarırlar Gezegenın ıç kıs mından ısının kaçışına ızın veren olaylar onun yuzeyının oluşu munda en onemlı rolu oynayan sureçlerdır onemlı mıktarda atmosfer bulunmayan bır kuçuk gezegende bu ısı kaçışı ıle kalan ızler sık sık Merkur Ay ve dış guneş sıstemımızdekı bazı uydu Sıf ve Gula Montes'ın Topograflk harrtası Bu harıtada Magellan'dan alınan ıkı tur bılgı yer almaktadır Jeolo/ık yapı larda gorduğumuz gı ların yukseklıklen (topoğrafya) ve onların uzay aracından gelen radar dalgalarını nasıl yansıttıklan Renklenn ton bı kraterlerle yok ları yukseklıklennı venr Venus te bu ölçüm gezegenın yançapı (6051 5 km) ıtıbarıyla yapılır Dunyadakı eşdeger edılmıştır Dunya da yukseklık denız sevıyesı olur Renklenn yoğunluğu radarın mıkrodalga dalga boylarında parlak görulen, volkan keıse bu aynı ısı çıkışı narından akan Idvlar gıbı özelliklerı gostenr Jeolojık harıta ıle bırlıkte kullanıldıgında, boyle bır ımaı Sıf ve Gula plak tektonığı kabuğu bolgelennın resmını çıkarmamıza yarar Volkanlann tepelen çevredekı ovaların yuksegındedır Gula nın guneydoyenıden ışler ve so ğusundakı gedığın derınlıgı de açıkça görulur nunda ruzgar ve su ıle bırlıkte eskı kraterleşmenın ızlerını sıler spekulasyonunu yapıyor Bu ıncelemeler yuktur ve ıçerı gelen kuçuk yapıların yo Dunya gıbı volkanık olarak aktıf yapılarda sonucu bılım adamları kısa bır sure sonğun atmosferde yandıkları ızlenımını ver yenı kabuk puskurur ve kraterlerı gomer ra Venus un ıçtekı ısıyı serbest bırakmak mektedırler Kraterler beklenmeyecek ka Magellan ıle bılım adamları Venus te ıçın Dunya ıle aynı sureçlerı kullanıp kul dar yenı erozyon surecı ıle bozulmamış bu surecın ızlerını arıyorlar Halıhazırda lanmadıgı ve bu gezegenın ısı makınesı gıbı gorunuyorlar Bırkaçı kısmen lavlarla goktaşı çarpmasıyla oluşan kraterler ve nın bugun aktıf olup olmadığı konusunda dolmuştur ama butun olarak oldukça tyı volkanlar bulmuslardır Goktaşı çarpma daha lyı karar verebılecpk hale gelebılır korunmuşlardır Kraterlerın hepsı aynı sıyla oluşan kraterlerın hepsı oldukça bu ler yaşta yalnızca bırkaç yuz Elstla Regio dağlık bolgelerındekı ıkı mılyon yıl yaslı gorunmek buyuk volkan SH ve Gula Montes yakın tedır Bu bır bılmecedır dan ıncelenıyor Bu bolgeler gezegenın Eğer erozyon onları ya ıçınden yukarı puskuren malzemeyle vaşça aşındırıyorsa ve Ve oluşmus olabılır Volkanlar kapalı yerdekı nus un kabuğu dunyanınkı ısının serbest bırakılısı olayının daha açık gıbı yenıden ışlenmıyorsa ıfadesıdır Bolgenın goruntusundp yapı tum eskı kraterlere ne ollan her ınceleme bıraz daha farklı ama du? tamamlayıcı bılgıler vermektedır Bılım Henuz plak tektonığı ıle adamları tum bılgılerı bırlestırerek bu bol ılgılı bır kanıt bulunmadıgı genın ve sonunda bır butun olarak geze ıcın bazı bılım adamları genın jeolojık tarıhı hakkında daha tarn Venus te olmuş oldugu an bır anlayı^la ulaşacaklardır lasılan olayları anlatmak ıçın "kabarcık tektonığı" Magellan ın seferınden kayalık geze ıtadesmı kullanmışlardır genlerı sekıllendıren sureçlerı hdkkında Bazı cesaretlıler Aphrodiçok şey ogrpnılmektedır Bu yolla geze te dıye adlandırılan bolge genımızın gelısımı konusunda da onemlı nın Dunya da mantodan bilgiler edınebılırız Bır aılenın yalnız tek yenı kabugun puskurduğu bır terdı tanınırsa o aıleyı anlamak zor Magellan ın radar fotografı Solda Dabu dağları, yeryuzu dağ katmanlarına benzlyor Sağda ıse 34 km buyüklü bolgelere benzer bır yayıl olur (Planetary Report / Mayıs, Hazıran ma merkezı olduğunun 1991) gundekı Golupkına kratennın, bılgısayarda bırlestırılmış fotografı 2314 unya ve Venus hemen hemen aynı I zamanda uzayın hemen hemen aynı bolgesınde doğmuşlardı Bu ıkı gezegen hemen hemen aynı malzemeden oluşmuştur aynı fızık kanunlarına maruz kalarak aynı buyuklukte kuresel sayılabılecek yapılar halınde yoğunlaşmışlardır Ikı gezegen benzer yapılar olarak değerlendırılebılır ama yuzeyler farklıdır Her bırının kendı yuzeysel özelliklerı vardır ve bazı yonlerden bu özelliklerı farklıdır Yaşama birbirine çok benzer şekllde başlayan bu ikiz gezegenler nasıl okJu da boyle farklılaşb? Bu soru Magellan bılım adamlarının uzay araçlarının sağladığı verılerı ıncelerken araştırdıkları temel sorudur Gezegen formasyonuna ılışkın modellerden bılım adamları yerçekımı enerjısının formasyon sırasında gezegen ıçınde tutulduğu ve derece derece ısı şeklınde uzaya sızdığı sonucunu çıkarmaktadır Buna ek olarak gezegen ıçındekı radyoaktıf elementler bozunmakta ve daha fazla ısı çıkarmaktadır Bu ısı ılk ısı ıle bırleserek bu gunlerın kayalık dunyasının bır kısmını erıtır manto olarak ısımlendırılen kısmen erımış malzemenın kalın yuzeye yakın tabakasını yaratır Bunun uzerınde ınce bır kabuk soğuyarak katılaşır Ama ıçtekı ısı bu ınce tabakanın yuzeyınden kaçmaya devam eder Bızım gezegenımızde manto dan dı şarıya doğru akan ısı onun alev uzerınde lapa gıbı çamurlu bır yapı halını alması na yol açar Bu ısı dunyanın yuzeyını şekıllendıren plak tektonığını çalıştırır Yuzeyde ağırlığı hafıf olan kıtalar kabuktakı gedıklerden yararlanarak mantodan yukarı çıkan ağır bazaltık kabuğun sureklı olusumu ıle çevrede ıtılır çekılırler ve bır