Katalog

BİLİM NOTLARI TIP Hacettepe'de özgür araştırma ortamı ÜnerTan, bu üniversitede gerçekleştirdiği (19691973) bilimsel çalışmaları anlatıyori. Pikrotoksinin spinal reflekslere ve bunların post tetanik potensiyasyonuna etkileri. Ptof Dı Üner Tcın Ataturfc Unl. Fizyoloji Ana Bil Dalı Baş Erzurum acettepe Unıversıtesı nde ozellıkle TUBİTAK ın katkısı ıle ozgur bır araştırma ortamı buldum Ankara Unıversıtesı Farmakolojı Anabılım Dalı Başkanı Prof Dr Kazım Turker TUBİTAK ın ılk yıllarını çok kısa ve çok çarpıcı bır dılle şoyle değerlendırılıyor bırçok evrensel bilimsel kurallar TUBİ TAK tarafından uygulanmış ve doğal olarak uygulamaları zorunlu olduğu halde bundan kaçan kısı ve kurumlara öğretılmıştır (Cumhurıyet 1 8 1991) Almanya dan Turkıye ye donduğumde doktora hocamın deyımı ıle ıkı bacağımın uzerınde durabıldığımı gormek ve gostermek zorunda ıdım Hemen Ingılız ce oğrenmem gerekıyordu çunku tum yabancı dergılerın bılım dılı ngılızce ıdı Çok çalışarak bu dılde kısa surede bır bilimsel makale yazabılecek duruma geldım Pıkrotoksın sınır sıstemınde ınhıbısyonları azaltan bır drog olarak bılınıyordu çocukluğumda kuvvet ılaçlarının ıçıne katılırdı Ancak yuksek sayılmayacak dozlarda bıle epılepsı oluşturabılıyordu Boyle bır maddenın daha oncekı deneylerımde paradoksıyal olarak, ekstensor reflekslerı kuçulttuğunu bulmuş ve şaşmıştım Refleks ınhıbısyonunu (aktıvıteyı azaltıcı) azaltarak etkılı olan bır madde reflekslerı gerçekte nasıl azaltabılırdı? Pikrotoksinin presınaptık ınhıbısyonu azalttığı gosterılmıştı Bu ınhıbısyon ekstıtator ınformasyon noron membranı na ulasmadan once yanı presınaptık olarak oluşuyordu Transmıtter maddesı GABA ıdı ve tum santral sınır sıstemınde yaygın olarak bulunuyordu özellıkle beyın korteksınde presınaptık ınhıbısyon (GABA) pıkrotoksın tarafından azaltıldıgından pıramıdal noronların ası rı deşarjı ınsan ya da hayvanda epılepsıye neden oluyordu Arch Int Pharmacod Ther dergısınde (1971 191 243254) yayımlanan bu çalışmanın bulguları ozetle şoyledır De neyler spınalıze edılmış yanı omurılığı beyınden ayrılmıs olan kedılerde yapıl dı Boylece omurılık sıstemının beyınden ateşlenmesı onlendı Intraveno7 pıkro toksınden sonra (0 51 mg/kg) monosı naptık pkstpnsor reflekslerın ve bunların posttetanık potensıyasyonun azaldığı bulundu Polısınaptık refleksler ve bunların posttetanık potensıyasyonunun ıse arttığı ızlendı Pıkrotoksın aynı zamanda rekurrent ınhıbısyonu da arttırıyordu Monosınapıık refleksler bır on kokten yanı motor noronlardan kaydedıldı Bu refleks kuçulduğune gore aktıve edılen 23112 motor noron sayısı pıkrotoksınden sonra a7almıştı Oysa kı tam aksı beklenıyordu Bu bulguyu destekleyen deneyler de yok değıldı lıteraturde urneğın konvulızyon oluşturan bır drog olan pıkrotoksın ılk zamanlarda (1892 den once) epılepsı sa ğaltımında kullanılmıştı Ancak daha son ra Malony ve Tatum tarafından (1932) barbıturat (uyku ılacı) zehırlenmelerının sağaltımında kullanılmıştı Bu ıkı ayrı kullanım alanı pıkrotoksın hakkında bılgılerın nekadar çelışık olduğunu gosterıyor Dığer taraftan bu drog ogrenmeyı ve bel leğı arttırıcı bır madde olarak da kullanıl mıştır Post tetanik potensıyasyon bır bellek modelı olarak duşunuldu Bunun nedenı potensıyasyon sozcuğunde saklıdır Eger bır noron gurubu sanıyede bır kez uyarılırsa bellı sayıda noron deşarj yapar Ancak aynı noron grubuuyaran şıddetı değıştırılmeden sanıyede bır yerıne yuzler ce defa 510 sanıye sure ıle uyarılırsa ve hemen ardından gene sanıyede bır defa uyarılırsa aynı noron grubunda çok daha fazla noronun deşarja katıldığı gorulur Yuksek frekansla uyarılmaya tetanik uyarılma denıyor Işte bu tetanik uyarılmaMMR 340 300260220I CON II P1C dan hemen sonra (post tetanik) oluşan refleks kuvvetlenmesıne Post tetanik potensıyasyon denıyor Bu olayda tetanik uyarılma suresıne gore dakıkalar ve hatta saatlerce surebılıyor Tıpkı fazla tekrardan sonra belleğın kuvvetlenmesı gıbı Pıkrotokosın ınsanda uyarıcı ve belleğı arttırıcı bır drog oldrak kullanıldıgına gore gerek monosınaptık reflekslerın gerekse onların post tetanik potensıyas yonunun bu madde tarafından arttırılma sı beklenır Fakat pıkrotoksın beklenenın ters yonunde etkı gosterıyordu Bu bulguya sevındım çunku bılım beklenenlerın gosterılmesı ıle değıl ters bulgularla gelışıyor Yukarda bır başka bulguya degınıl mıştı Pıkrotksın aynı zamanda rekur rent ıhnıbısyonu artırıyordu Bu ınhıbıs yon bır noronun bır ara noron uzerınden kendı kendısını azaltması anlamına gelıyor Şımdı artık paradoksıyal pıkrotoksın etkrierını açıklayabılırız Omurılıkte rekurrent ınhıbısyon pıkrotoksın tarafından arttmldığından monosınaptık refleksler ve bunların posttetanık potensı yasyonu azalıyor Rekurrent ve ınhıbıs yon her noronda yoktur Bundan dolayı da polısınaptık refleksler (den reflekslerı gıbı) bu drog tarafından artırılıyor Bu yorumları destekleyen başka bır onemlı bulgu daha var Eğer rekurrent ınhıbısyon daha onceden ımıpramın tarafından ortadan kaldırılırsa pıkrotoksın bu kez reflekslerı artırıcı etkısını gosterebılıyor Yukarda anlatılan deneyler bır analıtık çalışmanın sonuçlarıdır Asla ' şunu yapalım bakalım n olucak felsefesıne gore yapılmamıştır bu deneyler Boylece bellı bır problem çözulmuştur, uzun yıllardan berı dıkkatlerı çeken bır olay aydınlanmıştır Bılım adamı sadece sorulara yanıt arayan bırı değıl aynı zamanda kendı kendıne sorular yaratabılen bırı olmalıdır * Triptofan skandalı Japon firmasının ürettiği triptofan adlı ilacın ölüme dek varan yan etkileri yüzünden beş bin kadar dava açıldı. 1989 yılı sonunda ABD de 1500 kışı belırtılerı kas ağrısı solunum problemlerı ve den sertleşmesı olan sebebı meçhul bır hastalığa yakalanmıştı Bugune kadar hastalardan 27 sı yaşamını yıtırdı Hastalığa yakalananların tumunun ortak bır noktası vardı Hepsı de Japon ılaç fırması Showa Denko tarafından uretılen ve triptofan amıno asıdı ıçeren bır ılacı kullanmışlardı Bu son derece ılgınç bır durumdu çunku triptofan ınsan ıçın besınle mutlaka alınması gereken bir amınoasıttı Memelıler ve ınsan vucudu ıçın yaşamsal önemi olan bu amınoasitten her gun dortte bır gram kadar alınması gereklıydı Bakterilerde üretimi arttırmak Triptofan bazı depresyonlar uyku bozuklukları ve adet donemı rahatsızlıklarında ılaç olarak da kullanılıyordu Amerıkan Sağlık Bakanlığı yetkılılerı hastalığa yol açan triptofan ılaçlarının Ocak ve Mayıs 1989 tarıhierı arasında uretildlğını ortaya çıkardılar Showa Denko fırması Aralık 1988 tarıhınde gen teknolojısı ıle değıştırılmış yenı bır bakterıyle triptofan uretımıne başlamıştı Gerçı fırma daha once de gen teknolojısı yöntemıyle yıne bakterılerden elde edılen trıptofanı kullanıyordu ama yenı bakterilerde uretımı arttırmak amacıyla triptofan sentezıyle ılgılı genlerırt sayısı ıkl katına çıkarılmıştı Bu yenı bakterılerın urettıgı triptofan ınsanlarda hastalığa neden olmuştu Uretım hemen durduruldu ve bu zararlı etkının nereden kaynaklandığı araştırlmaya başlandı Mayo Klınığı nden (Rochester/ Mınnesota ABD) Dr. Arthur Mayeno ve arkadaşları trıptofanı zehırleyen maddeyı bulmayı başardılar Bu molekul ıkı triptofan molekulunun bır asetaldehld molekulu ıle birleşmesinden oluşuyordu Bu zehırlı molekulun etkileri şımdı hayvan deneylerınde ıncelenıyor Zehırlı maddenın oluşumundan yenı bakterılerın sorumlu olup olmadığı da araştırılıyor çunku fırmanın aynı tarıhlerde arıtma yontemını de doğıştırerek arıtmada kullanılan aktıf komur mıkta rını yarı yarıya azalttığı bılınıyor Showa Denko fırmasına ılacı kullananlar tarafından 5 bın kadar dava açılması beklenıyor Ancak hayvan deneylerı sonuçlanan dek davanın karar bağlanmasının yıllar sureceğı tahmın edılıyor î /// IM >eoHO /ao> ?or 80'«0to Imıpramın ve pikrotoksinin monosınaptık (ekstensor) ve polısınaplık fleksor) rellekslere ve bunla rın post tetanik potensiyasyonuna ctkılen Ettensor Apsıs post tetanik uyarılma esnasındakı rel leks genllklerı kontrol retleksln yüzdesi olarakS her çubuk bir refleks genliğını göstertyor Solda kontrol penyodunda (1 CON) pıkrotoksın (IIPIC) ımıpramın (III IM) ve son pıkrotoksınden (4 ) sonrakı ortalama refleks genllklerı goslerılmıştır 1 pıkrotoksınden sonra kuçulme, ımıpramınden (antı deprelsif) sonra kuçulme sonrakı pıkrotoksınden sonra gene kuçulme Buna karsılık, posl tetanik potenslyasyonlarda, ılk plkrotoksınden sonra azalma ımıprar.ınden sonra artış bundan sonraki pıkrotokslnden sonra llklnln akslne gene artış Flexor Peroneal sinlrin uyarılmasından sonra kay dedılen polısınaptık refleksler 1 CON, kontrol perlyodunda, 2PIC, pıkrotoksınden sonra bu refleks lerde ve post tetanik potensıyasyonunda artış (ekstensörun aksıne), 3 IM, ımıpramınden sonra ıse hem pollsinapük reflekslerde hem de bunların post tetanik potensıyasyonunda azalma