Katalog

REJENERASYON Canlılarda kopan organların yenilenmesi Kertenkele, deniz yıldızları, mercanlar, solucanlar vb kopan kuyruklarını, kollarını bacaklarını aynen yeniliyebiliyor. Insanlar bu konuda niçin başarısız? Aydın Bayraktar / Hcıkcm Durmuf I ayvanlar arasında yaralanma, parçalanma, bölünme gibi ceşitli neI denlerle yok olan parçanın yeniden oluşturularak onarılmasına (regeneration) rejenerasyon deniyor. Genç ve genellikle basit organizasyonlu hayvanlarda rejenerasyon yeteneği gelişmiş hayvanlara oranla daha fazladır. Buna rağmen omurgalılar memeli sınıfı kençanın küçük olması durumunda oluşan bıreyler tam fakat normalden daha küçüktür. Planaria'da rejenerasyon "Neoblast" hücreleri tarafından sağlanır. Neoblast hücreleri henüz farklılaşmamış hücrelerdir Eksilen kısımlara gidip çoğalırlar ve farklılaşma geçirerek tam bir birey meydana getirirler. Daha yüksek organizasyonlu hayvanlardan denlz yıldızlan ve bazı derlsi dlkenliler de (Echinodermata) kopan kollarını veya eksilen organlarını kısmen veya tam olarak yenileyebilmektedir Yengec ve diğer kabukluların (Crustacea) kopan bacaklarını, Kerienkeleler (Reptilıa) kuyruklarını yenıleyebilirler Doğada kazayla kollarından birini veya bırkaçını kaybeden deniz yıldızı, bir yıl içinde kaybettiği kollarını yeCarcinus maepas türü kıyı yengecl kopan kıskacını yenilerken nileyerek eski haline dini yenileme potansiyeli bakımından en dönebilir Ince, uzun kollu denız yıldızlazayıf grup olmasına rağmen tahrip olan rında kopan kollar da yeni ve tam bir dekaraciğer hücrelerinin yenilenmesi bıle niz yıldızı oluşturma yeteneğine sahıptır sözkonusudur. Kopan bu kollar gelişmeleri esnasında ılk Bazı yassı kurtlarda (Turbellaria) ve önce bir ağız oluştururlar. Bu durumlarıykordela kurtlarında (Nemertınea) rejenela "kuyruklu yıldızı" andırırlar. Deniz yılrasyon kabiliyeti çok yüksektir Bunlar ekdızı çeşıtlı sebeplerle kollarından bir vesilen kısımlarını tam ve eksiksiz olarak ya birkaçını kaybettiğinde vücut sıvısının tamamlayabilirler. akıp gitmesini önlemek için yarayı kapatır. Daha sonra doku filizi meydana gelir. Yassı kurtlardan olan Planaria oldukça Bu doku filizi gelişerek yeni bir kolun ışbüyük bir rejenerasyon kabiliyetine salevlerini ve fonksiyonlarını yerine getirehiptir. Planaria bir veya daha fazla parcabilmesi için gerekli tüm bölümleri oluştuya (kaza yahut kasıtlı olarak) ayrılırsa, rur. Birden fazla kol yitirilmişse her parça kendini yeniler. Sonucta ayrıyenilenme her kolda eşzamanlı olarak lan parça kadar birey oluşur. Kopan par Yukandaki parmaklar elını planga makinevne kaptırmış 19 yaşındaki bir hastaya aittir. Ikincı lotogral bir ay sonra çekilmiştir. Bir aylık süre içinde yaralı kısma elektrik akımı uygulanmıştır. Elektriğin yeni hücrelerin yaralı kısma yönclmesinde etkili olduğu sanılmaktadır. meydana gelir. Süngerler de yitirdikleri kısımları yenilemekte deniz yıldızları kadar ustadır Parça parça olan bir süngerin her parçası yeni bir birey oluşturur Böylece sünger kolonisi meydana gelir Deniz şakayıkları, mercanlar, yassı solucanlar, yor solucanları yitirdikleri kısımları ustalıkla tamir ederler. Ayrıca bir predatörün (Düşman = avcı) saldırısı esnasında veya yakalandıklarında yengeçleri, semenderler organlarını, kertenkeleler de kuyruklarını feda edebilmektedir. Daha sonra yitirilen organlar rejenere edilmektedir. Bu olaya Ototomi deniyor . Ototomide organ veya kuyruk daha onceden belirlenmiş olan yarılma yuzeyinin olduğu yerden kopar. Kopan kısım belirli bir süre gelişigüzel hareket eder Bu şekilde saldırgan şaşırtılır Hayvan kuyruğunu veya organını kaybetmişse de mutlak bir ölumden kurtulur. Bazı durumlarda kertenkelelerin kuyruğu tam olarak kopmaz. Anormal olarak ikinci bir kuyruk oluşumu da görülebilir. Bu durumda çatal şeklinde iki tane kuyruk oluşumu görülebilir. Deniz yıldızları da aynı yolla düşmanlarını aldatabilmektedir. Denizyıldızı Marthasterias giacialis yitirmla olduğu üç kolunu yeniliyor. Yeni kollardan ikisi bir yanda, üçüncüsü diğer yanda birer çıkıntı olarak görülüyor. nırler. Hatta kaza sonucu parmakların kopması dlırumunda (Yaralı bölgeye eloktrik akımı uygulayarak) parmakların yenilendiği de saptanmıştır. Fakat insanda tüm olarak kaybedilen organların yenilenmesi mümkün değildır Bunun sebebi insan hücrelerindekı uzmanlaşmanın en üst düzeyde olmasıdır. Yani hücreler yaptıkları işe göre görev ve yapı kazanmışlardır Bir karşılaştırma yapalım: insan hücreleriyle orneğin denız yıldızı hücreleri arasındakı fark ne? Vücuttaki tum hücrelerin genetik yapısı aynıdır Yani bir göz hücresinin genetik yapısıyla deri hücresinin genetik yapısı aynıdır. Ama birı göz, diğeri deri hücresidir. Deniz yıldızının ise bazı hücreleri tam olarak uzmanlaşmamıştır. Aradaki fark bu uzmanlaşmamış hücrelerin genetik bilgıyi kopyalama ve çevirmesinde yatmaktadır. Bu hücreler kopma esnasında oluşan kimyasal maddelerce aktif hale getirilmektedir Bu hücreler genetik bilginin yaklaşık %10'unu kopma sırasında oluşan maddelerin belirlediği biçimde kullanarak, eksilen kısmı tamam'ar. Insanda da bunlara benzer uzmanlaşmamış hücreler varsa da bunların faalıyetlerı oldukça sınırlıdır Bu yüzden biz kaybettiğimiz organları yenileyemeyiz. Insanlarda da rejenerasyon görülür. Fakat bu basit organizasyonlu hayvanlara nazaran oldukça duşüktur Orneğin derimiz soyulduğu, yandığı veya tırnağıAngula tragilts türü köryılan (bacakları olmayan kertenkele) ve yeni kesilmis kuyruğu mız koptuğunda deri ve tırnaklar yenile22116 insanlarda yenilenme...