Katalog

TIP TARTIŞALIM HAFTANIN 6ÜNDEMİ Yanlışlıklar tragedyası Yazarımız, "bilezik" ve "zakkum" olaylarını, bllime küskünlüöün ve arabeskin tipik simgeleri olarak nitelendirîyor ve zakkumun iki ayrı yönüne dikkat çekiyor. Prof. Dr. Hasan YaziCl Cerrahpasa Tıp Fakültesi akkum olayını bırçoğumuz unutiuk bıle Bılıme kuskunluk ve arabeskin guncel sımgesı "ıki altın top, birgümuş çubuk." Artık görmezlıkten gelmeye basladım Umut bezırgânları şu meşhur bılezığın taklıdını bıle yaptılar galıba taksıtle satıyorlar Benden pes, bılezıkle uğraşa mam Toplumlar nasıl layık oldukları ıdareye kavuşurlar, bız de bıze uyan bır bılezığe kavuştuk Zakkum olayında da ana temalar, bılıme kuskunluk ve arabesktı Ancak o trajedıde bılezikte pek bulunmayan çok değışık boyutlar vardı Salt polıtık yönlerı uzerıne sayfalarca yazı yazılabılır Ancak benım altını çızmek ıstedığım şımdıye kadar pek tartışılmayan ıkı ayrı yonu Zakkumla yıllar önce akcığer kanserınden olen bır hastam dolayısıyla tanıştım Kanser, adamcağızın her yanını sarmıştı Yakınları son bır umut dlye zakkuma başvurdular Hasta zakkumu ıçtı Bırkaç saat ıçınde aleşı fırladı Aynı akşam komaya gırdi, ertesı gunu kaybettık Zakkum belkı ınsancıl davranmış, sonu gelmeyecek bır ıstıraba son vermıştı Zakkumla ıkıncı karşılaşmam TRT'nın 23 yıl evvelkı meşhur ana haber bultenınde oldu On dakıkadan fazla suren, tanımlamak ıçın uygun sıfat bulmakla zorluk çektığım bu yayını ızlerken yuzumun aldığı ıfadeyı eşım hâlâ anlatır durur Ertesı gun bır kat daha kızdım Yakın bır tanıdığım bır sure önce akciğer kanserınden vefat eden kocasına nıçın zakkum verılmedı dıye uzulup yayın sırasında kalp spazmı geçırıvermıştı Haberı ızleyen gunler ve haflslarda çok keskın tartışmalar oldu "Zakkumcu bır şarlatandı " ' Hayır o eşı bulunmaz bır dahıydı " "Uygun olanaklar yaratıldığında bakın daha neler yapacaktı " "Turkun makus tarıhı değışıyordu Bundan böyle uluslararası bılım alanında da gumbur gumbur gumburdeyecektık " Karışıklıkta, kendı zakkumumu kendım yapayım dıye can verenler dahı oldu Z tu ama onunla atılan adım, araştırma geleneğı gorgusu olanağı zamanı ve sabrı olan ulkelerde gelıştırıldı önce bakterılerden demın bahsedılen ateş yukselmesıne neden olan madde bulunup adına endotoksln dendı Daha sonra da bu endotoksının beItrlı bazı hucrelerden (özellıkle makrofajlar) tumör öldurme yeteneği olan başka blr madde salgılanmasına, TNF'nın (tumör nekroz faktöru) neden olduğu anlaşıldı TNF hepımızın vucudunda özellıkle enfeksıyon, yaralanma glbl durumlarda salgılanıyor Aynı madde vucudumuzda kanser oluşursa onu da alt etmek ıçın savaş verıyor, ancak kendı yapabıldığımız TNF duzeyı bu ış ıçın genellıkle yeterlı değıl Işte gunumu zun kanser araştırıcıları dogal olarak az mıktarda yapılabılen bu maddeyı başka kaynak lardan elde edıp yuksek dozda kanserlı hastaları verıyor ve kımı kez de çok lyı sonuç alıyorlar Ancak tum bunlar henuz araştırma evresınde Neden bu kadar çok TNF'den söz ettık? Buyuk olasılıkla zakkum ışlıyorsa, aynen asrın başındakı Coley'in toksinleri gıbı tek tuk hastada TNF yoluyla ışlıyor Belkı de hep be raber tekerleğı yenıden keşfedlyoruz ın kırmızı domatesı ahyorsunuz, evınızde ortadan ıkıye kesıyorsunuz, ıçınm boş olduğunu görüyorsunuz. Domatesın etlı kısmı, orta bölgede ırıce bır mısket büyüklüğıinde toplanmış... Gazetelerrte domateslerın fotoğrafları yayımlamyor; bıber bıçımınde, ın, ama ıçınde bır şey yok. Bırkaç yıldır bu domateslerı yıyoruz. Ûzmanlar, üretıcılerın daha çok urun alabılmek ıçın gerektığinden çok fazla ve yanlış bır şekılde hormon kullandıklarını belırtıyorlar. Bilim adamlarının açıklamalarını okuyorsunuz; domateslerın 'kanserojen madde taşıdıkları ıçın kronık zehırlenmelere neden olduğunu' vurguluyorlar. Doç. Osman Hayran, dunyada tarımda yanlış kimyasallar kullanılması sonucu yılda 37 bın kışınin kansere yakalandığını duyuruyor. Domatesler belkı hemen sızı oldurmuyor, ama bır sure ıçınde anı ölumunuze neden olabıltyor. Ktmsenm kuşkusu olmasın, ülkenın sağlıktan bırıncı derecede sorumlu yetkılılerı, sözgelımı Sayın Saglık Bakanı 'nın sofrasında da aynı hormonlu domates afıyetle yenmektedır. Hormonlu domatesın mut/ağımıza kadar gelmesını engelleyecek ne yasal ne de toplumsal bır mekanızma vardır. Domatesı bır kenara bırakalım; uzerınde bunca araştırma yapılmış ve bır şey elde edılememış zakkum, ıcatçıstnın muayenehanesinde, hâlâ umut yorgunu hastalara verılıyor mu? llaç olmamış, kabul edılmemış bu madde nasıl satılıyor? Hastaları ızleyen, gözleyen var mı? Zakkumu aldıktan sonra 'tıtreyerek' zehırlenıp ölen kaç kışı var? Burada bır cınayetten bahsedılebılır mı? Yoksa olay, zaten yaşama umudu kalmamış hastalara 'ınsanı yardım' olarak mı kabul edılıyor? (Bu arada Zakkumcu da Marmarıs'te otelinı dikiverdı)... Tabıı burası Turkıye. Sabah kalkıp akşam mılyarder yatıldığı sınırsız olanaklar ulkesı... Böyle olunca, kırk yıllık kımya profesörlüğünden gunyuzu göremeyen zavallı saygın öğrettm uyemız, Zakkumcu 'nun ve dığerlerının yolunu îzlemeye karar verıyor, Japonya'daki sağlık tüccarlarımn oradakı kanser hastalarını soymak ıçın ortaya attıkları ne ıdüğıi belırsız maddeyı cebıne koyup (acaba? kendısı de uretmış olabılır, kımyacı ya!) burada Türk hastaları kurtarıcı rolıine soyunabılıyor. Tanesı bır mılyon liradan, haydi yok mu alan! 'Reklamın kötüsu olmaz' ılkesınden hareketle ve nasıl olsa herkes ıstedıği ılacı satabılıyor ve hıçbır ceza da görmüyor düşüncesıyle, TV'de yasal olmayan her şeyı savunabılıyor.. Şarlatan mı? Kımın gözıinde? Bilinçlı ınsanların... Kuşkunuz olmasın, kanserlı hastaların gözünde o bır umuttur ve gıdin bakın, müşterılerı kuyruğa gırmıştır; sattığı maddemn uretımını de bırkaç mıslı arttırmıştır... tzleyın, bır yıl ıçınde nasıl bır 'yukarıya sıçrama' yapacaktır.. Ya, ışte böyle... • • • Gelecek cumartesıye kadar, sağltklı kalın... "Tlp 2 yanılgı" Zakkum olayının bır de ıstatıstıkte "tip 2 yanılgı" dedığımız başka bır kavramla da ılışkilı bır boyutu var Az kalsın tıp 2 yanılgının ders kitaplarına uygun bır örneğını uluslararası bılım platformuna sunacaktık Bu da şöyle gelıştı Zakkum etrafındakı fırtına nedenıyle bır kısım meslektaşımız zakkumla son bır 'bılımsel" çalışma yapmaya karar verdıler Duzeltırlerse gerçekten çok memnun olacagım Yanılmıyorsam 50 kadar umut kesılmış kanserlı hastayı ıkı gruba ayıracak, bır gruba zakkum bır gruba da etkısız bır madde verıp, zakkumun gerçekten kansere lyı gelıp gelmedığını anlayacaklardı Pekı yanlış bunun neresınde? Dıyelım kı zakkum gerçekten ve belkı de TNF yoluyla kımı kanserlı hastaya lyı gelıyor Gene dıyelım belırlı bır kanser turunde lyıleşme oranını %4'ten %8'e çıkarıyor Bu onemlı mı? Tabıı onemlı Ancak bu oranlarla 50 kışılık grupta çalışma yaparsak bakın ne görurüz Zakkum vermedığımız hastala rın bırı (25x0 04 = 1) lyıleşecek, zakkum verdıklerımızın ıse 2'sı (25x0 0 8 2) lyı olacak tır Bu sayılarla nasıl ıstatıstık değerlendırme yaparsak yapalım sonuç hep anlamsız çıkar Ama aynı olayı bu kez 1000 kışı arasında yaptık dıyelım O zaman %4 ıle %8'lık farkı, hakkını vererek gösterebılırız işte bır gerçek etkıyı denek sayısı yetersızlığınden ıstatıstık değerlendırme sonrası' anlamsız" olarak nıtelendırmeye, ıstatıstıkte tip 2 yanılgı dıyoruz Bılımsel ılaç çalışmalarında tıtızlıkle göz önune alınması gerekenlerın basında tıp 2 yanılgı gelır Sakın zakkumdan yana olduğum sanılmasın Amacım sadece yontemı ırdelemek Sevınerek öğrendım, bu çalışma planlandığı şekılde yapılamamış Rıvayet ol kı zakkumcu yeterlı mıktarda zakkum vermemış Ya bır de verseydı D ONJL. O K U R D A N Ekonomi bilimi de gerekli... Dergınızı ılk çıktığından berı sıstematık olmasa da iakıp etmekteyım Turkıye gibı gelışmekie olan ulkelerde bılıme, bılımsel çalışmaya, bılım adamlarına olan gereksınım oriadadtr Dergı, bu bağlamda bence önemli bır ıslevı yerme getırıyor. Bilimi kıtlelere sevdırmek ve yaymak. Tabıı bunu okuyucu sayısı belki az olduğu ıçın genıs kitlelere yayamıyor, bence ama en azından gelen okuyucu mekiuplarından her yastan ınsana hifap eftığinı anlamak mumkun Benım sizden bir rıcam bır ısletmecı olarak ekonomi bilimi ıle ılgılı yazılara daha fazla yer "Coley'in toksinleri" Halbukı o sıralar kıtaplığa uzanıp "mutadımız hılafına" yazılı belgelere bır göz gezdırseydık bakın neler oğrenecektık Meğer asrımızın başında ABD'nın New York kentınde Coley adında, tesadufe bakın genel bır cerrah yaşarmış Coley, bazı kanser hastalarının özell.kle ateşle seyreden bulaşıcı hastalıklara yakalandıklannda kımı zaman kanserlerin geriledığlni gözlemış Çok ılgınç olarak kanserlı hastalara örneğın tıfo bulaştırmak yerıne tıfo mıkrobunun bır ozunu verdığımızde de gene ateş ve bazen de tumorde lyıleşme olurmuş Coley, ışı daha ılerletıp çeşıtlı tumörler ıçın bakterılerden elde ettığı çeşıtlı "öz"ler hazırlamış Hatta bun lara "Coley'in toksinleri" denılırmış Yıllar geçtıkçe Coley'in toksinleri yavaş yavaş gözden duşmeye başladı Bunun esas nedenı toksın' verılen kanserlı hastalarda çoğu kez cevabın çok duzensız ve önceden kestırılemeyecek şekılde olmasıydı Yan etkıler de kuçumsenmeyecek duzeyde oluyordu Sonunda Coley'in toksinleri gözden duş BİZE vermeniz Nasıl felsefe bır üst bilim ıse ekonomi de poztiıf bılımlerlv yakın ılışkısı dolayısıyla dergınızde yer alabılecek derecede onemlı bır bilim koludur. Yayın kalitenızı korumanız dileğıyle, geleck çalısmalannızda başarılar aılerım Yaman DlkercUm (25) 1.0. lşl*tm« Fakült*si Mczuntı Kadıköy / İSTANBUL Cumhuıiyet BilimTeknik • Sahıbı Cumhurıyet Matbaucılık ve Gazetecılık Turk Anonım Şırketı adına Nadir Nadl • Genel Yayın Mu duru Haaan Cemal • Muessese Muduru Emlne Uşaklıgil • Yazı Işlerı Muduru Okay Gönansln • Yayın Yönetmenı Orhan Bursalı • Grafık Yönetmen Tüles Hasdemir • 2123