Katalog

M A LAR ırlar evrenin içerdıği tüm olguları benzeşmelidir. Bunun anlamı, bilgisayarların bııçlı rasyone! düşünceyı benzeştirme güçri olduğudur. Burada, tabiı ki filozofik tar•manın alanına giriliyor. Oxford Ünıversitesı'nden kuramsal fızıkçı sger Ponrose, "imparatorun Yenl Aklı" mperor's New Mınd) adlı kıtabıyla Bllgllyarlar düşünemez" tartışmasına katjlan >n araştırmacılardan birı oldu. Pensore, önılikle Kurt Gödel'ın bazı matematıksel öneerinin kanıtlanamaz olduğunu belirten "kar verilemezlik kuramı" üstünde duruyor ıring, Gödel'in kuramından bazı matemasel fonksiyonların sayılamaz olduğunu gösrmek için yararlandı. Buna bir örnek, duklama problemidir Buna göre ikinci bir bilsayar programını sınayacak ve bu ikinci ogramın bir noktada biteceğini ya da sonza kadar süreceğinı değerlendırecek bir gisayar programı yazmayı kapsıyor. Az sajaki basıt durumda, bir programın durup ırmayacağını gözlemek kolaydır. Fakat, bu fımini herhangi bir program ıçın yapmak k daha zordur. Turing, genel problemin saamaz olduğunu, dolayısıyla ne kadar karaşık olursa olsun bir bilgısayar programıyla zülemeyeceğini gösterdi. ilgisayarlardan daha zeki iabilir miyiz? Penrose'un da belirtliği gibi insanoğlu bu ~ mantıksal zorlamaları aşma konusunda zen başarılıdır. Basitleştirilmiş halde, Pense'un tezi şöyledir. Bir P matematiksel ermesi düşünün. Bu önerme P'nin kanıtıamayacağını soylemektedir. Şimdi şu so'U sorabilıriz: "P kanıtlabılır mı?" Yanıt "etP kanıtlanabilir" ise P'nin doğru olduğukabul etmemiz gerekır. Oysa P önermesı iln kanıtlanamayacağını belirtmektedir, bu rumda kabul odılemez bir çelışkıyle karşı rşıya kalırız. P, aslında, Gödel'in kanıtlamaz çelişkilerine lyi bir örnektir. Turing'in klaşımıyla P sayılamaz bir ışlevdir Bir başdeyişle verilmiş bir dizi matematiksel ak•om ile başlayan hıçbır bilgisayar, P'nin ğru olduğunu kanıtlayamaz. işte bu nok1a, Insanın, bllglsayarlardan daha zekidüsündügü görülmektedır. Çelişkıden kaımak için P'yi kanıtlayamayacağımızı bılıruz. P'nin de belirttiğı budur P kanıtlanaız. O zaman, P'yi kanıtlayamasak bile vn doğru olması gerekır. Biz bunu göreiriz, fakat bilgisayarlar göremez. 3u tez kafanızı biraz karıştırsa bıle Penro"orada bir yerde", matematikçilerin eriDileceğı, fakat bilgisayarların ulaşamayağı sonsuz bir gerçek deposu bulunduğuinanıyor. Tüm bunlar matematikçiler için güzel, fakat yeni soruları da beraberinde tiriyor. Penrose'un da kabul ettiği gibi beı, fizik yasalarıyla çalışan bir makine. Beyı çalışmasının ve dolayısıyla fizik yasalaın hangi görünümü, matematikçilerin akılının hesaplama yasalarının üstesinden Imelerını sağlıyor? Penrose, bu soruyu yalamak için yeni bir fiziğin gerekli olduğuinanıyor: Kuantum kuramında çözülemeş sorularla ilgili bir fizil, kinelerinln yeterince bellek ve hız verildiğinde, evrenı sınırsız ayrıntıyla kopyalama gücune sahıp olduğunu savunuyor. Kavram, Penrose'un Gödelvari tezi hakkında bir soruyu akla getıriyor. Matematiksel ve dllsel slmgelerle Ifade edileblldlğİM göre, bu tür bir mantıksal yargılama nlçln bilgisayar terlmlerlne dönüştürülemesin? Diğer bir deyişle bu sorudaki insanı görüş süreci nıçın mekanikleştırilemıyor; bir bilgisayar niçin bizimle aynı sonuca ulaşamıyor? Karmaşıklık bılımı ustune çalışmalar, Fredkin'in savlarına ışık tutabilir. En azından, doğanın hesaplanır gorüntüsünün karmaşık sistemler alanında sınanmasını umuyoruz. Fredkin ve ötekıler, fizik ve hesaplama arasındaki bağ konusunda haklıysa, evrenin matematiksel özellikleri kaçınılmaz olabilir. Bu, evrenin matematiksel olduğu sorusuna bir çözüm yolu gibi gözüküyor, fakat Deutsch bunun yalnızca yeni sorular yarattığını düşünüyor Evren bir bilgisayarsa ve fizik yasaları bu bilgisayarın yazılımının bir bölumüyse, bu, donanım hakkında bir şey öğrenmemizi önler. Işte bu nedenle, Turing'in de gösterdiği gibi bilgisayarlar evrensel makinelerdir; bir programın davranışı, içinde çalıştığı özel donanımdan bağımsızdır. Sonuç, kozmlk bllglsayardan sorumlu bir fiziğin gerekllllğldlr. Suyu çamurdan arındıralım çamvrtu «u Suyun içindeki çeşitli maddelerden birı olan çamuru temizlemenin de yolu var. Çamur, suyun içinde çözülmez, aksine yüzer. Çamurlu suyu temizleme deneyinde iki ayrı kap ve bir mendil bulmanız yeterlidir. Çamurlu suyu bir kabın içine doldurun. Bu kabı diğerinden daha yükseğe yerleştirin. Bunun için birkaç kitaptan yararlanabilirsiniz. Mendilin bir ucunu çamurlu suyun bulunduğu kaba sokun, diğer ucu aşağıdaki kabın içine sarksın. Nasıl oluyor? Su "kapiler çekim" yoluyla dar hava alanlarından geçerek yükselir, mendilden aşağı doğru damla damla diğer kaba süzülür. Çamur taneleri ise süzülemediğinden yüksekte duran kapta kahr. Kaplardan birinî yüksekte tutmak için kitaplardan yararlanabilirsiniz. Uyan: Arındırdığınız suyu içmeyin, içinde hâlâ tehlikeli maddeler bulunabilir. insan ve toplumu kopyalamak Fredkin, her şeye karşın iyimserliğini koruyor. Bir gün, bilgisayarlar o kadar güçlü olacak ki, yasaları seçme olasılığımız olabilecek. Fredkin, yalnızca düşünen bir klşinin benzeşimini değil, tüm bir toplumun benzeşimlnl hayal edlyor. Füturistik bilgisayar benzeşımlen konusunda, Cennet Maklnesi adlı eğlenceli bir örnek de veriyor. Fredkın'e göre bir gün Cennet Makınesı Firması hakkında bir reklam göreceğiz. Bunun ne olduğunu öğrenmek ıçın firmanın bürosuna gittiğinizde sizi bir odaya alacaklar ve bazı broşürler gösterecekler. Satış elemanları, Cennet Makinesi'nin dev bir bilgisayar benzeşimi olduğunu ve buna beynlnlzin tam bir kopyasını yükleyebileceklerlni söyleyecekler. Firmanın teklifinı kabul edersenız, kopyalama süreci orıjınal beyninizl yok edecek ve Yeryüzü üstündeki yaşamınız sona erecek. Buna karşılık, size, makinenin içinde sonsuz bir yaşam vaat edilecek ve buradaki yaşamın cennete benzediği söylenecek. Çok şüpheci göründüğünüz için daha önce Cennet Makınesı Rrması'yla anlaşmış olan bir arkadaşınızla konuşma olanağını sağlayacaklar Duvar büyüklüğünde bir ekranda, arkadaşınızın görüntüsü belirecek. "Merhaba. Nasılsın" şeklindeki sorunuzu, arkadaşınız şöyle yanıtlayacaktır: "Çok iyiyim. Burası gerçekten bir cennet. Burada tüm çarpıcı insanlar var: Einstein, Buda, Konfiçyus ıle yaptığım konuşmalan duysan inanmazsın. Istediğim kadar balık avlayabılıyorum. Hele tuttuğum balıkları bir görebılsenl Kulüpte sürekli tenis oynadığım kişiyı hatırlıyor musun? Hani hep yeniliyordum. Şimdi nep ben yeniyoruml Bu arada, beni rahatsız eden bir şey var. Senin elektrikli testereni ödünç almıştım. Hâlâ garajımda duruyor. Uğrayıp alabilirsin." Bunu duyunca, konuşanın arkadaşınız olması gerektiğini düşüneceksiniz. Makine, cennette sonsuza kadar bir yaşam mı, yoksa bir kâbus mu sunuyor? Fredkin, bunun gibi bilimkurgu düşüncelerinin bir gün gerçek olabileceğine inanıyor. Konuyla ilgili kitap: The Emperor's N«w Mlnd, Roger Pensore, Oxford University Press 1989. New Scientlst Sayı: 1725 Suyu süzelim Kahve süzt kâğıdı Çamurlu su Islak kum Şişenin ağzı, Bu deneyle suyu arındırma işleminin aşamalarını kavrayabilirsiniz. G«rekll malzemeler: Çamurlu su, plastik bir şişe, filtre kâğıdı (kahve filtresi olabilir), biraz bant, mangal kömürü (toz haline getirilmiş olsun). 1. Şişeyi tepesinden aşağı 810 cm kesin. 2. Şişenin kestiğiniz ağız kısmını ters çevırin ve şişeye sokun. Ters çevrilmiş şişe ağzına filtre kâğıdını yerleştirin, içine bir parça kum dökün. Sonra bir parça çamurlu suyu kumun üzerine boşal•tın. Aşağı doğru süzülen suyun daha temiz olduğunu göreceksiniz. 3. Suyu daha iyi temizlemek istiyorsanız, kumun üzerine toz haline getirilmiş mangal kömürü serpebilirsinız. Çamur taneleri kum ve kömür tabakalarına takılacağından su daha da temizlenecektir. Toz kömür parçacıkları, suyu kum tanelerinden daha iyi süzer. Uymn: Anndırdığınız suyu içmeyin. içinde hâlâ tehlikeli maddeler bulunabilir. uantum bilgisayarları Oxford Üniversitesi'nden Oavld Deutsch, antık geçltleri kuantum düzeyinde çalışan .uantum bilglsayarlan"nın, ötekı bilgisarlarda üretilemeyecek biçimlerde bazı soları çözebileceğını gösterdi. Kuantum biliayarları, Ortodoks makinelerde bulunman hesaplama modlarına sahip gözüküyor. Bilinçliliğin bıyolojik olayı hakkındaki teze karşın, Fredkln gibi bilgisayarcılar, ma Toz kömür Filtre kâğıdı. 2059