Katalog

BİLİM NOTLARI Almanya'da: Insan, cihaz, bina Bizde: Bina, cihaz, insan Göttingen, savaş öncesinin en büyük ve ilginç bilim merkeziydl ve Gauss, Max Born, Heisenberg ve diğerlerine "bllim yuvalığı" yaptı. Göttingen Georgla Augusta Üniversitesi profesörlerl, kendilerini dünyanın merkezi olarak görürdü. Prof. Dr. Üner 7ün Atatürk Ünlvereitesl Tip Fakütteal Flzyoloji ABDErzurum ırmı yedı mayıs bın dokuz yüz altmışta ülkeyı terk etme yasağı konuldu Ancak bana bır ay içınde pasaport verıldı Sadece bır önemsız koşul vardı Turkıye'yı bır Türk uçağı ıle terketmek Dığer yollar kapatılmıştı Tek pervaneli kuçük bır uçakla Atina'ya, oradan Roma'ya, Roma'dan ıki pervanelı bır uçakla Frankfurt'a unutamayacağım korkularla dokuz saatte vardık Almanya'da nereye gıdeceğimı uzun sure planlamamıştım Artık sınir bılimlerınde karar kıldığıma göre nörolojık bılimler yönünden en 1yı olan bır unıversıteyı seçtım ve bu çok çabuk oldu Elimde bır Almanca nörolojı kıtabı vardı Göttingen Üniversitesi yayınlarından idi lyi üniversite tyı kıtap dıye bır Ilışkı kurdum Göttingen olayı böyle başladı Göttingen Üniversitesi 1734 yılında Hannover Prensı Georg Augst II Ingıltere Kralı Georg tarafından kurulmuştur ikı yuz ellı yılı aşkın bır sureden ben Georgla Augusta Ünlversltesl olarak uluslararası yankılar uyandırmıştır Kuruluş nedenlerınden en önemlısı, mevcut universıtelerdekl sistemln oldukça eskımış olması ıdı Ancak daha da önemlısı, eskı unıversıtelerde teotojı takültelerinin bilimsel yayınlara uyguladığı sansürdü BHImsel duşüncenın bu ortaçağ tutsaklığından kurtarılması gerekıyordu Georgıa Augusta Unıversıtesı bu görevını çoktan tamamladığı gibı pozıt'vıst duşüncenın oluşturduğu büyük beyınlerın de kaynağı oldu insanlığın en büyuk dehalarından olan Carl Frtedrlch Gauss, 19 yüzyıl Göttingen Universıtesı'nın de doruga ulaşmasını sağladı Gauss'un yanında doğa bılimcısı Haller ve ılk kadındogum kliniğlnı kuran Roederer de gene bu yüzyılın buyük bilım adamları ıdı Doğu dıilerı ve kulturü bılımlerınde ıse Michaells, Lagarde ve VVellhausen Göttingen Unıversıtesı'nin dunyaca un kazanmış olan oryentalıstleridır Gauss, VVılhelm VVeber ıle bırlıkte telegrafı keşfettı Gauss'u dığer buyuk Göt tıngen matematikçılerı ızledıler B.RIemann, F.LejeuneDirlchlet, Fellx Kleln, David Hllbert ve bunlan ızleyen Frledrlch Wöhler (kımya), Adolf VVİndaus (fızık) Bilimde öncelikler sıralaması Y Unıversıte kitaplığı 1737'de kuruldu Tüm kıtaplar bulunabilıyordu Leıbnız sıstemlne uygun olarak çalışıyordu Kütüphane sadece kıtaplardan ve dergılerden oluşan bır ölü boşluk değıldı, aynı zamanda profesörler ve öğrencılerın çalışma yerı idı Kütüphanesı olmayan bır unıversıte, cephanelığı olmayan bır orduya benzer 1865 yılında audltorıum bınası yapıldı Boylece profesörlere derslerını verebıleceklerı bır salon bulunmuştu Daha öncelerı öğretım üyelerı kendı evlerinde ders veriyorlardı Carl Friedrich Gauss matematik, fızık ve kımya dallarında Göttingen Ünıversıtesı'nı dünyanın matematıkdoğa bılımlerı merkezi durumuna yukselttı 1807'de Gauss gözlemevı kuruldu Gauss'un yaşamı boyunca ve ondan sonraki ıkı yüz yıl içınde astronomıye yardımcı aygrtlarda önemlı gelışmeler oldu Gauss, 1795 yılında on sekız yaşında ıken Göttıngen'e geldı Ünıversıteye gırmek ıstıyordu Daha o zaman bir gözlem serısının en uygun tahmınının içerdığı hataya aıt soruyu çözmuştü Buna benzer Istatıstıksel analiz gunümüzde de surmektedır Eğer bır gözlemci bır yıldıza bakarsa, bırçok hata nedenlerı olduğunu fark eder Bu nedenle farklı okumalar yapar Bu yıldızın konumunun en uygun tahminını ortalama (dağınıklığın merkezi) bulabılır Bunun böyle olabıleceğı kolaylıkla kabul edilebilır Ancak Gauss, hataların dağılımının ne anlama geldığını anlamaya çalıştı Gauss egrislnl oluşturdu Bu eğrıde hata dağılımı eğrının sapma ya da yayılma derecesı ıle özetlendi Ve buradan çağ açan bır önemli kavram oluştu Dağılım belırsızlık bölgesını gösterıyor Gerçek konumun merkez olduğundan emin değilız Butün söyleyebıleceğımız, dağılımın belirsizlik alanının içınde bulunduğudur ve bu alan tek tek gözlemlerın gözlenen dağılımından gıdılerek hesaplanabılır Göttingen Üniversitesi gıbı pozıtıvıst kesınlık uzerıne kurulmuş relatıf yenı bır bılim yuvasında, Gauss'un ölumunden sonra tanrı gözu ıle gorebilme olasılığının sıfıra eşıt olduğu, Gauss eğrısi ıle keşfedilmış oldu Kari Friedrich Gauss Bllgllenmlzın paradoksu sadece atom sevıyesınde değıl ınsan hatta yıldızlar duzeyinde de geçerlıdır öncesı fızık bılgınlerı ıçın önemlı ıdı Bunlar yenı fıkırler uretebılmek ve düşünce değişımınde bulunabılmek ıçın mutlaka Göttingen'ı zıyaret ederlerdı Bılım tam anlamı ıle trende canlılık kazanırdı Çunku bilginler BerlınGöttıngen treninde tartışııiar, yenı fıkırler uretırlerdı Göttingen'de ünlü flzikçller Bırıncı Dunya Savaşı yıllarında, Göttingen de bılım her yerde olduğu gıbı Relatlvlte Teorlsl ıle yüklu ıdı 1921'de Msx Born Fızık Kursüsü'ne direktör olarak atandı ve atom fızığı konusunda semınerlere başladı Fızik bılgınlerı ve matematıkçılenn en verimlı çağı yaşamlarının 30 yaşına kadar olan dönemıdır genelde Ancak Born'un ilginç bır kışısel Sokratık özellıği vardı Genç araştırıcıları alıyor ve onlardan en tyl şekılde yararlanıyordu Gençlerle etkıleşım sonucu oluşan fıkırler Max Born'un en önemlı eserlerını oluşturdular Bu çok değerlı öğrencıler arasında Vtferner Helaenberg de vardır Helsanberg'ın en guzel eserlerı Born ıle bırlikte olanlardır Erwln Schrodinger de bu arada anılmalıdır Aynca dünyanın her tarafından bırçok değerfi bilım adamı bu gruba katılabılmek ıçın yarış etmekteydıler Göttingen'de 1920 yıllarının fiziği seminerler, tartışmalar ve çelışkilerle dolup taşıyordu Aslında bugun de olduğu gıbi o zamanın fızıkçılerı sıklıkla bır araya gelıyorlar ve çalışmalarının sonunda mutlaka bir matematik eşıtlık elde edıyorlardı Fizlk daha çok bır "Gedankenexperıment" idi Bu tür "düşüncedeney" gunumüz fizığınde de aynı hızla sürmektedir Göttıngen'ın kale duvarları üzerinde yapılan atom yüklü geziler, Berlın trenindekı elektron, madde, dalga tartışmaları 1927de bu yoğun ve heyecan dolu teorik tartışmalar çok önemlı bır teorının doğuşuna neden oluyordu VVerner Heısenberg, elektrona yenı bır özellık yuklüyordu Ona göre de elektron bır parçacıktır. Ancak verdığı bılgı çok sınırlıdır Bellı bir anda nerede olduğu belırlenebılır, harekste başladığı anda özel bır hız ve yön verılemez Bellı bır hız ve yönde ateşlemekte ısrar edersenız, başlangıç ve bıtış noktalarını belırleyemezsınız bu kez de Başka bır deyışle bır elektronun taşıdığı ınformasyon oldukça sınırlıdır Örneğın, elektronun hızı ve konuınu kuvantum toleransı tarafından belırlenecek şekılde bır arada Göttingen: Dünyanın merkezi Göttingen kuçük, fakat şirin bır şehırdır ipek yolunun üzerınde kurulmamıştır Bu nedenle buradan ıpek ve baharat (!) yuklü kervanlar geçmemiştır Bu şehre uğrayanlar öğrencıler ve profesörlerdır ve bu ünrversıtenın profesörlerl kendılerının dünyanın merkezi olduğuna inanmışlardır Buradakı gerçek payı zaman zaman yüzde yüz olmuştur Ratskeller'de (Şehıt Restoranı) duvara şu Latınce yazı ışlenmiştır "Extra Gottıngam non est vıta" Göttıngeni in dışında hayat yoktur Bu yazı daha çok profesörler tarafından benımsenmıştır Benim ıçın bu söz Almanya'da bulunduğum on yıl boyunca geceriı olmuştur Göttingen dışında bulunduğum sürelerın toplamı görecelı olarak sıfır denecek kadar azdır Hıç tatil de yapmadığımı söyleyebilirım Ünıversitenin sembolü şehır meydanında bulunan çıplak ayaklı kazlı kızdır. Bilım uzmanlığı ya da doktorayı başaran herkes bu kızı öper Buyük bir senlikle "Gaenselıesel" pınarına yürünür Bira ve şarap fıçıları da korteje eşlık eder Uzun yıllar bu ünıversitenin gereklerıne uyularak çok çetın ve titız çalışmalardan basarı ıle geçtikten sonra kazlı kız da öpülur Ancak bu dahi hıç de kolay değıldır Çünkü kazlı kız ünıversitenin simgesıdır Genç doktor en az bırkaç defa siyah takım elbisesı, beyaz gömleğı ve grı kravatı ıle havuza duşer ve yukarıdan aşağıdan fışkıran sularla lyıce ıslatılır Savaştan önce Göttingen dış dünyaya demıryolu ile bağlı ıdı Dış ulkelerden ve özellıkle Berlin'den gelen konuklar sadece demıryolu uzerınden Georgıa Augusta'ya ulaşabilıyorlardı Bu, özellıkle savaş Göttingen, "Kazlı Kız" pınarı 2056