Katalog

tutulabilirler. Heisenberg, bu düşüncey! "belirsizlik kesinsizlik prensibi" olarak adlandırdı (Principle of Uncertainty). Bu prensip, sadece elektronlar için geçerli değildir. Bilim tarihinin en büyük bilimsel fikirlerinden biri olan belirsizlik prensibi, günlük olaylar için de geçerlidir. Hiçbir olay, hiçbir atom olayı bile kesin olarak (sıfır tolerans) tanımlanamaz. Buradaki tolerans ölçüsü MaxPlanck'ın "kuvantum"udur. 1800'lü yıllarda Göttingen Anatomi Enstitüsü Direktörü Prof. Dr. Frledrlch Blumenbach, ilginç bir koleksiyon oluşturmuştu. Avrupa'da mektuplaşmış olduğu önemli kişilerin kafataslarını topluyordu. Herhangi bir ırkçı düşünce taşımıyordu Profesör Blumenbach... Sadece ailelerin sınıflandırılması için kafataslarını ölçüyordu. Blumenbach 1840'ta öldü. Fakat bu koleksiyon sürdürüldü. Binlerce kafatası toplanarak farklı ırklara ait özellikler belirlendi. Hitler iktidara geldiği zaman PanGerman ırk teorisi hazırdı. JeanMichel Cousteau Mercan resifleri, canlılar için iyi örgütlenmiş mimarinin çarpıcı örnekleridir. Avustralya'daki 2 bin km'lik en büyük canlı yapıdır. Denizaltındaki büyük kentler S MaxPlanck'ın kerpiç barakaları Savaşta Göttingen fazla hasar görmedi. 1960 yılında bu şehre gittiğimde ilginç bir rastlantı olarak MaxPlanck Araştırma En8tttüsü'nü tanıdım. Çok büyük bir alanda küçük kerpiç barakalardan oluşmuştu. Laboratuvarlara çürük tahta merdivenlerden çıkardık. Bu barakalarda, iyi yetiştirilmiş bilim adamları vardı. En ileri teknoloji kullanılıyordu araştırmalarda. Bize çok ters düşen bir durumdu bu... Biz olsak önce kocaman kocaman binaları, bol ve geniş odaları en önce hazırlardık. Bu, elbette uzun zaman alırdı. Ama zaman önemli mi? Kapısına bir de kocaman bir "ARAŞTIRMA..."lı levha asardık. İşte başladı bilim. İç nasıl olsa olur. Bilim adamı yaratırız her yaştan... Ben bu barakaların birinde deneyler yapıyordum; aynı zamanda öğrenciydim. Ve aynı zamanda akademık orkestrada birinci keman çalıyordum. Keman çalışmalarımı da bu barakada sürdürüyordum akşamlarr. Bir akşam biri geldi. O da piyano çalışıyormuş.. Meğer ayrı bir barakada da müzik odası varmış. O akşamdan sonra düzenli olarak bu piyanist doktora öğrencisi ile müzik yaptık. Bir gün beni kendi barakasına davet etti. Prof. Dr. Elgen'in öğrencisi olduğunu, kimyasal reaksiyonların hızını ölçtüğünü anlattı. Kullandığı cihazların her biri birer domuz mavzerini andırıyordu ve çıkardıkları gürültü kulakları sağır ediyordu. Şaştım dedim, bir mikroreaksiyonun hızı bu kocaman ve gürültülü cihazlarla ölçülüyor. Bu öğrenci ile tanıştıktan altı ay kadar sonra Prof. Elgen'in Nobel ödülünü kazandığını öğrendim. Öğrencisi olan arkadaşım ise yaptıklarının önemini asla kavrayamamış olmanın şaşkınlığı içindeydi. Yıllar sonra yeni binalara taşınıldı. Göttingen'in ormanlık tepelerinde zevkle çalışıyorduk. önce Insan, •onra cihaz, sonra bina. Bu prensip uygulanıyordu Almanya'da. Bizde ise önce bina sevdası var nedense. Sonra insan olsa gene iyi. En sonra "insan"... Buyazımıölüm teknolojisinın baskısıaltında hazırladım: Ey tanrının yüce (!) varlıkları... Neden cennetten kovuldunuz?... ağlıklı bir mercan resifi, canlılar için iyi örgütlenmiş mimarinin çarpıcı bir örnegi, bir topluluk dizisidir. Alttropik bölgelerde bulunan bu resifler, karşılıklı bağımlılık nedeniyle; küçük grupların bir araya gelerek kuvvetliyi yaratmaları nedeniyle hızla çoğalır. Bir resif, tek bir yapı değildir; aynı deri dokusunun birçok gözenek içerdiği gibi, mercan pollpleıi adlı sayısız mikroskopik hayvandan oluşan bir koloniler kütlesidir. Tek bir polip, çıplak gözle görülemez, fakat bilinen en büyük koloniler bir ev büyüklüğündedir. Mercan resifleri, dünyadaki en renkli ve en çeşitli biçimli oluşumlar arasındadır; bunun en şaşırtıcı olan yanı ise aslında canlı taşlardan oluşmuş olmalarıdır. Kapalı enerjl sistemi Polipler, deniz suyundan kalsiyum karbonat emerek ve bunu sert kirectaşına dönüştürerek kendi iskeletlerini yaratırlar. Polipler öldüğünde, kireçtaşı yapıları kalır; böylelikle bir resif, aslında birbiri üstüne eklenmiş ölü polip nesillerinden oluşur. En üstte, bir canlı polipler tabakası bulunur. Polipler, zooxanthellae adlı bir alg türü, bir çeşit mikroskobik bitki içerirler. Burası, polipin üreme ve yenilenme merkezidir; kentlerde görülen çatı katı bahçelerlnln eşdeğeridir. Bu bitkiler, poliplerin amonyak ve karbondioksit gibi atıklarını da emer ve polipleri beslemek için şeker, amino asit ve başka bileşimler üretir. Bu, artı güneş ışığı, polipi canlı tutan çok etkin bir "kapalı enerji sistemi" oluşturur. Polipler, dokunaçlannı denize uzatarak bir diğer besin kaynağından, planktondan yararlanır. Her canlı polip ötekilere bağlı olduğu için biri için olan besin tüm koloninin ortak besinine dönüşür. Buna karşılık, kolonı, süngerler, kurtlar, deniz kirpileri, papagan balıkları, palyaço balıkları ile dolup taşan bir denizaltı metropolisini destekler. Bir tropik palyaço baltğı, mercanın üzerinde yaşayan bir deniz lalesinin arasında yuzüyor. dokunaçlan Yılda birkez dolunay zamanı En mükemmel örnek, Avustralya'nın Büyük Set Resifi'dir. Bu resif, 2000 km'lik bir alana uzanan 2500 ayrı resifin bir araya gelmesinden oluşmaktadır. Hep birlikte ele alındıklarında, Yeryüzü'ndeki en büyük canlı yapıyı meydana getirirler. Bir süre önce, bir grup Avustralyalı bilimadamı, bu dev resifin, yılda bir kez, dolunaydan aonrakl blrkaç özel yaz geceslnde gerç«klaşen tek bir üremede kendinı yeni den yarattığını keşfettl. Avustralya Deniz Bilimleri Enstitüsü'nden Dr. Mlchel Plchon'a göre resifin aşağı yukarı 330 resif inşa eden mercan türünden yaklaşık 150'si, bir tek patlamada kütle halinde döllendi. Ay dönemlerini anahtar olarak alan ve su yeterince sıcaklaşınca duyariılasan polipler (erkek, dişi ya da erdişi), spermlerini, yumurtalarını ya da her ikisini serbest bırakır. Yüzlerce kilometre boyunca, bu üreme unsurlarının milyarlarcası denizin üstünü kaplar. Akımlarla yüzeye taşınmışlardır; burada karşıtlarıyla karışırlar. Sonra batarlar ve resifin üstünde yeni bir yaşam tabakası oluştururlar. Mercan pazarı Mercan resiflerinin ticari değeri ve kıyıdan kolayca ulaşılabilir olmaları, onları tehlikeye sokmuştur. Çoğunlukla canlı bir resiften koparılmış parçalardan yapılan mercan takıları ve süslerinın dünya çapında geniş bir pazarı vardır. Resifler, bozulma sonucu da yok olabilir. Polipler, Karaibler ve Akdeniz'in bazı bölümlerinde olduğu gibi kıyının gelişmesi • ve erozyon sonucu taşınan alüvyon içinde boğulabilir. Yüzey toprağının kaybı, yalnızca karayı degil, resifleri boğarak okyanusu da yoksullaştırır. Mercan resiflerinin, okyanusun dengesinin korunmasındakl ve tampon olarak (okyanus dalgaları, aksi takdirde, kıyıya ve kıyıdaki yerleşim birimlerine kınlmadan çarpacaktır) önemi yavaş yavas anlaşılmaya başladı Her geçen gün, dünyanın her yerinde sualtı rezervleri yaratılıyor; Bırleşmiş Milletler'in dünya mirasının bir bölümü olarak belirlediği bu rezervler arasında Virgin Adaları, California'nın Channel Adaları, Büyük Set Resifi bulunuyor. Fakat bu tür parklar yalnızca bir başlangıçtır. Korunmuş bölgelerin dışında, hatıra eşyası avcıları ve kirlenmeye karşı resifleri korumak için birçok proje gelıştirilmelidir. Benim için, mercan resifi, yenilenmenin hem mükemmel kaynağı hem de mükemmel simgesidir. Kaynaklarını azami kullanımı ve asgarı atık üretımi göz önüne alındığında, resifin dinamiği, yarının dünyasında yaşamak için banlı bir model oluşturmaktadır. D (LATSm.a.) 2057