Katalog

KISA KISA PS İ K İ Y A T R İ Savaş: Olümü seyretmenin bedeli ne? T urkıye'de göğus kalp ve damar cerrahısı konusundakı çalışmaları başlatıp bu cerrahı dalının kurulmasını sağlayan Prof. Dr. Nlhat Dorken, Albert Eınsteın Internatıonal Academy Foundatıon tarfından bronz madalya ıle ödüllendırıldı Her yıl vakıf heyetince seçılen başarılı bılım adamlarına verılen ödulun adının barış ödulu olması ıse olayı daha bır anlamlı kıldı v Daha once de uluslararası duzeydekı çeşıtlı vakıf ve kuruluşlardan tıp dunyası na yaptığı katkılar nedenıyle ödul ve payeler alan Prof Dr Nıhat Dorken, Göğus Kalp ve Damar Cerrahısı Ana Bılım Dalı Başkanı olduğu Cerrahpaşa Tıp Fakultesı'nden 1985 yılında emeklıye ayrılmıştı 150 kadar makalesı yayımlanan ve "Kalp Cerrahısı" adında bır kıtabı bulunan Prf Dr Dorken, halen ozel muayenehanesının yanı sıra yurtıçınde ve dışında uyesı bulunduğu çeşıtlı dernek ve kuruluşlarda faalıyet göstererek çalışmalannı surduruyor Türk doktora barış ödülü... B Freud, "Savaş çok yıkıcı oldu, ama yaşantılan zenginleştirdi" dlyordu... Yankı Yazgan Klavyenin içindeki 'lare" O regon eyaletının Clackamas kentınde çalışan Home Row fırmasının başkanı Davıd Straayer "Bır fareyı taşınabılır bılgısayann klavyesının ıçıne yerleştırırsenız, o durumda sizln ellerınızı klavyeden çekmenız gerekıri" dıyordu Bu düşunceden yola çıkan Straayer, bılgisayar klavyesındekı "J" tuşunu hareketlı bır gösterme aracı olarak değıştırdı Bu ışlemı yapmak ıçın ıkı yöntem var Bılgısayann "Alt" tuşuna basıp "J' tuşunu basılı olarak tutarak kursöru hareket ettırmek veya "Alt" tuşunu serbest bıraktıktan sonra "J"yı ıkıncı kez basıncaya degın kılıtlemek Straayer, "Sız sadece tuşun uzerıne hafıf bır baskı yapacaksınız Bunu ıstediğinız kadar yukarı, aşağı, sağa sola ya da bunlar arasında dıledığınız açılarda hareket ettırdığınız surece " dtyor Uyguladığınız basınç kursörun hareket hızını saptayacaktır Genellıkle bu ışlemın yapılmasında sol el kullanılır Önce "F", "D" ve "S" tuşlarına basılır, çunkü bunlar klavyede ılk, ıkıncı ve üçüncu butonlardır, tıpkı "fare" ıle ışlem yaptığınız gıbı Home Row fırmasının çalışması daha çok "taşınabillr" tıptekı bılgısayarlara yönelık, çünku bunlarda yer sorunu krıtiktir \ Ir öncekı sayıda, saldırganlık hakkkındakı psıkanalıtik tartışmalar ıle 'savaş arasında vazedılen ve/veya olan ılışkıye değınen yazıyı gazeteye teslım ettıkten sonra ıçımı bır tedırginlık kapladı Tedırgınlığın nedenı basıttı, savaş hakkında "entelektuel gevezelık" mı yapmıştım? Dehşetı ve basıtlığıyle savaşın farklı boyutlarını vurgulasam daha mı lyı olurdu? Insan ıçgudulerıyle savaşın kaçınılmazlığını bağdaştırmaya çalışan, bunun ıçın de özgun psıkanalıtik goruşlerı kullananlara karşı bazı goruşlerı aktarmaya çalışmıştım Ama, kafamın ıçındekı yapıda bır suru boşluk kalmıştı Bu kaygımı deneyımlı tnr psıkıyatrıstle paylaştığımda, ılk tepkısı,' Ben de savaşı yaşamadım, orada ne olup bıttığını bılemem, ama yasamış olan bırısının söyledıklerı bana fıkır kaynağı oldu" şeklındeydı "Bırısı" demış kı, "Savaş çok yıkıcı oldu, ama yaşantılan zenginloştlrdll". Birısı, Freud'du Etımayağım bırbmne gırdı, Freud savaşın yaşantılan zengınleştırdığınden söz etmıştı demek kıi Ben ıse o Freud'u, kendımce ve kendım ıçın, savaşa 'meyyal' hıçbır söz etmemıştır dıye aklamakla meşguldum Telaşım geçıp de Freud'un sözunu tekrar duşunduğumde, fıkrımı bır kez daha degıstırdım Deneyımlı meslektaşın sözunu ettığı cümlenın gerısınde, savaşın dehşetının yarattığı psıko patoloji "zengınlığı1, göze çarpan ılk 'esas anlam"dı Hayat ıle ölum arasındakı geçış çızgıslnı bu kadar çok (mılyonlarca) ınsanın arşınlamış olması, sıperlerde, sığınaklarda ve enkaz altında herkesın hayatının bır veya bırçok kez gözumün önünde "pıyasa yapıp" geçmesı ıse ikıncı ve daha "esas anlam"ı oluşturuyordu ölumu, karşısında hısseden kışının, seyrettığı hayatının muhasebesını dakıkalara sığdırabılmesı, yaşamış olduğu her a ıın anlamını çıkarabılmesı demek olan bu "zenglnleşme", çeşıtlı savaş dışı koşullarda da ortaya çıkabılır ölürnle bır şekılde yuz yuze gelen, hayatının son anlarını yaşıyor olabıleceğını fark etmış olan ınsanların da benzen değerlendırmelerı yaptıkları, değiştıklerı ve sağ kaldıkları takdırde âdeta başka bırısıymışçesıne farklılaşarak hayata devam ettıklerı bılınmıyor Nereden bılınıyor? Doğrusu, bu konudakı kaynaklar kontrol gruplu, ınce planlanmış deneysel çalışmalar değıl Bırıncı Dunya Savaşı sonrasındakı kaynakların büyuk bölümunü romanlar oluşturuyor "Garp Cephesı'nde Yenı Bır Şey Yok"u ya da "Ateş"ı okuduğunuzda hayatı gözunun önunde pıyasa yapan adamın yaşadıklarını algılayabılıyorsunuz Ikıncı Savaş'tan sonrakı edebıyat eserlerınde ıse acılık ve "4 Temmuz'da Doğdu" fllmlnde Tom Cruise, Vıetnam Savaşı'nda sakat kalan ve geri döndükterj sonra toplumla çatışma Içlne glren Fton Kevlc'i canlandırdı. yakıcılık bıçımi farklı olmak uzere aynı yaşantı 'zengınleşmelerını' görmek mümkün Toplama kamplarından sağ kurtulabılmış Primo Lovl gıbılerının yazdıkları, bıze olan bıtenı dolaylı yollardan öğretırken psikoterapıde varoluşçu stılln kaynaklarından Vlktor Frankl, Levı'nınkılere benzer "zengınleşmeler"ı psıkolo] ve psıkıyatrının anlayacağı dılden aktarıyor Clumun kıyısına gelindlğinde yaşananların, bu denll yaygın ve kapsayıcı olarak gerçekleşmesine yol açan savaşın sonuçlarını kestırmeye çahşırken Freud'un dıkkatlen çektığı dığer "zengınleşme"ye aıt bılgıler ıse bıraz daha farklı kaynaklardan gelıyorlar Ilk dunya savaşında şarapnel parçalarının sok'uyla bağdaştırılan bazı 'belırtı'lerın psıkopatalojık değerlerı ustunde ılk duran Freud olmuştu Ama "savaş anında yaşanan örseleyıcı, bunaltıcı durumların, başka yerlerde ve başka zamanlarda anksıyete belırtılerı eşlığinde tekrar yaşanması" demek olan Travma Sonrası Stres Bozukluğu 'nu(TSSB) hayatımıza sokan Vıetnam Savaşı Amerıkan fılmlerı oldu Bu fılmlerde, savaşın ruhsal yapımızdakı ızlerınin en kör gözun parmağına sergılenışı bıle pek çoğumuzu böyle bır hastalığın edebı veya kurgusal bır var oluştan öteye geçeceğıne ınandırmamıştı Burada "pek çoğumuz" dıyerek adlarına konuştuklarım, Frankl ı, Levl'yı ya da Ramargue'ı edebıyat, felsefe ya da polıtıka gıbı "bılımsel olmayan ama hoş şeyler söyleyen" dıskurlar ıçersınde degerlendırenler elbette Ama Vıetnam savaşı sonrasında, TSSB öylesıne sık rastlanan bır sorun oldu kı bu kuşkucu çoğunluğu ıkna etmeye yeterlı olacak kontrollukıyaslamalı çalışmalar ve geçerlı yöntemlerle edebıyatçı ve sınemacıların saptamalarını bılımselleştırdıler Bugun, hangı Amerıkan psıkıyatrı dergisını açsanız, Travma Sonrası Stres Bozukluğu'nun tanımlanması, gıdişı, psikolojısı ve bıyolojısı uzerıne araştırma ve ıncelemelerle karşılaşıyorsunuz "Travma" kavramı, sadece savaşın Izlerinı Ima etmıyor aslında Bır sel felaketı ya da yangın, gözaltı, tutukluluk veya ışkence "travma" kapsamında Ama Amerıkan bılımsel lıteraturune geçenlenn çoğu Vıetnam gazılerı Yayımlanan makalelerın bırısındeki sonuçlara geçmeden önce TSSB'nın, belkl pek çoğunuzun bıldığı bazı ozellıkler.nı tanımlama lyı olur Dıyelım kı savaşta sıvıllerın öldurulduğu bır operasyona katılmış bır asker Aklı, askerlerın öldurulmesine yatıyor ıster ıstemez Ama kendısıne yönelık bır tehlıke olarak algıTamakta guçluk çektığı ınsanları katledıp, köylerını de yektıktan bır sure sonra Ulkesıne dönduğunde, her turden duman, her ateş bır tetık çekıyor Kulakları, uğulduyor, elı ayağı tıtrıyor, sırtından ter boşanıyor, kalbı ortasından yarılı verecekmışçesıne bır hızla atmaya başlıyor Gozumun önunde canlanan "eskl" yaşantı, kahramanı tekrar ıçıne çekıverıyor Amayaşantıyı, 52 Cadde'de ya da bır ortabatı kasabasının meydanında tekrar yaşamak, beraoenndekı stkıntılarla ustune çullanıyor Uykusuzluk ve gergınlık ıse hayatının kalıcı parçaları oluyorlar Bılimsel tutumun ayıklayıcı, kategorıze edıcı ve tipikleştırıcı özelllklerlnln olumlu sonuçlarından bırısı hastalığın, sözgelımı TSSB'nın, kimlerde ve hangl koşullarda oluştuğuna cevap araması Böyle bır çabanın sonuçları çarpıcı TSSB, savaşa katılanlardan hangılerını gıdıp buluyor? Ya da kımler gıdıp TSSB'yı buluyorlar? Toplu kıyımlara katılmış olanlar, işkence yapmış ya da Izlemiş olanlar Bu kışıler başlı başına buyuk bır grup Gerıye kalanlar ıse savaşın dehşetını yaralanarak esır duşerek en yakın arkadaşlarının ölumune tanık olarak yaşayanlar (V Breslau ve G Davıs'ın yaptıkları bu araştırma Amerlcan Journal of Psychlatny, 144; 578583'te daha etraflıca okunabılır) Elbette bu blr araştırmanın sonuçları Belkı, ışkence yapıp ya da ızleyıp "hıçbır şey olmayan" başka pek çok kışı bulunabılır Dığer yandan toplu kıyımlara bınlerce metre yükseklıktekı B52'lerden "görmeksızın" katılanlar acaba nasıl etkılenıyorlar? Savaş sırasında soğukkanlıca yönetllen eyHmler nasıl oluyor da mustakbel ruhsal bozuklukları doğuruyor? Insanlar yaşıyor, sonra anlatıyor, sonra da araştırıyorlar Savaşıyor, roman yazıyor ve teşhıs koyuyorlar Benım ıçım yıne rahat etmedı Bıldık şeylerı tekrarladım, durdum galıba Ama en lyı, tekrarlaya tekrarlaya öğrenılıyormuş TSSB, kimlerde oluyor? 2054