Katalog

GÖKBİLİM 3 eteklerınde bır derede altın ararken Iduğu kasıtarıt ya da kalay revherıydı Yener o yaz tum planlarını değıştırerek manını Toros lardakı curuf tepelerını zmaya ayırdı ' Turk kalayını ılk gordumde çok heyecanlandım" dıyor Yener ' Ahşıkolduğumuz sıyah renkte değıldı, bordoydu Bu yuzden de senelerce goz ardı edılmıştı" Yener, daha once bulduğu gumuş madenının 35 km otesınde, dağ eteklerıne serpıştırılmış durumda Bronz Çağı'na aıt çanak çomlek, madenlerde Paklrtan kullanılan aletlerbuldu Kestel'de yarasalar ve koyun dışkısıyla dolu bır madende, Hindu ku? zıları 5060 cm den genış olmâyan kalr galerılerdekı taşlarda, bu bordu renklı lay cevherınden oluşan damarların ızle/ardı Madenden soz ederken Yener, "artık ım gıbı oldu' dıyor Araştırma ekıbıyle lıkte son dort yazdır burada yenıden zı yapıyorlar ' Maden, tavşanların kaz)ı her bırı başka yone gıden tunellerı dırıyor Yuzyıllar boyunca ıçlerıne bırık ş olan hayvan kemıklerıne basarak ınırsunuz Içerısı son derece nemlı Ancak 00 yıl gerıye gıttığınızı duşunecek olurnız bu madencılerın muhendıslık yeteklerı hayret verıcı <\ncak Asurlu tuccarların destekçılerı lâ kuşkulu Yener ın madenı buyuk înda boşaltılmış, bulunan kalay oranı yuzde 3 Bunun belırgın bır kalay kayğı olamayacağı yolundakı sızlanmalar lelendı Boşaltılmamış bır kaynak ya da madenın zamanında çalışan bır kalay ıdenı olduğuna daır bellı başlı bır kanıt Imamız gerekıyordu " Her yanında madencılerın oturduğu bır ğda kalayı boşaltılmamış bır maden Imak pek olası değıldı, ancak bır mancı koyu veya maden ışleme alanı bulları buyuk olçude destekleyecektı um aramamıza rağmen ışleme alanı ve /u bulamadık Nerede yaşıyordu bu dencıler?' Daha sonra 1989 dakı çananın bıtımınden bır hafta once Ye ın oğrencılerı madenın karşısındakı tepede bazı taşlara bakmaya gıderler bjr takım çanak çomlekle geri gelırler " >rduğum en kaba saba parçalardı, tam ğcı çanak çomleğı Ancak Bronz Çağı lıntılarıydı Tepe ustunu araştırmaya tığımde yarım mıl eksenı olan bır daıre nde ınanılmaz miktarda aşağı yukarı ı bın parça taş yontma aletı buldum " 1990 yazında, kar yerden kalkar kalkız bolgede kazı yapmaya gerı donen rner, Bronz Çağı Truva'sından daha buk, 10 000 kişiyi barınırabılecek buyuk<te bır yarı yeraltı şehrı buldu Şehır )ltepe dıye bılınen bır tepenın uzerınydı "Atolyeler ve evler kayalara oyul muştu boylelıkle şehır korunuyordu Burası ya yıl boyu oturulan bır yerleşım bırımıydı, ya da onemı olan bır bolgeydı" Kazıda daha bırçok çanak çomlek çıktı Bazılarının dışı cam gıbı parlaktı Bunun metal curufu olduğunu gordum" dıyor Yener Yener yenı bulduğu bu kapları Smıthsonıan Enstıtusu'nde floresan rontgen bırımınde ınceledı Değışık a elementlerı değışık rontgen dalga boyları yansıtırlar Smıthsonıan laboratuvarında elemanları bılgısayarla belırlenen bır tablo elde edlldı "Tablo kalay ıçın keskın tepeler çızmeye başladığında bırbırımıze sarılıp dansetmeye başladık" dıyor Yener "Kaplar yuzde 30 oranında kalayla kaplıydı, bazı kısımlarında yuzde 99 oranında saf kalay kaydedıldı" Kapların yakınında bulunan komurun radyokarbon tarıhının 4500 yıl once olduğu goruldu, bu da tam Bronz Çağı teknolojısının gelışmeye başladığı zamana denk duşuyordu Bellı kı demır cevherı once taş bır havan elıyle toz halıne getırılıyor, arsenıkle karıştırılarak ergıme derecesı duşuruluyor, daha sonra bu kaplara yerleştırılıp komurle kaplanıyordu Mısır resım yazılarında gosterılen bır teknıkle komurlerın uzerıne kamışla ufleyen metal ışçılerı, ateşı kalayı erıtecek duzeyde kızdırabılıyorlardı 10. gezegen arayışları Güneş sistemi içinde olması gereken 10. gezegenin varlığını son arama çalışmaları O 40* M.Ö. 2 bin yılında yapılan ıkı uzun boynuzlu boğa, bronz çağının başarılı örnaklerlndenbtri. Bu bulgu ekonomının, arkeologların sandığından çok daha karmaşık bır yapısı olduğunu gosterdı Yerlı olsun yabancı olsun bırbırıyle rekabet eden kalay ureten kaynakların pazara hâkım olmak ıçın her turlu rekabetı, tıcaret savaşları, fıyat kırması soz konusu olmalıydı Yener "Kalay o gunlerın petroluydu" dıyor "Yuksek teknolo|i ureten kulturun en önemli parçasıydı Bırbırıyle rekabet eden kaynakların olduğunu bılmek ışlerı bıraz karıştırıyor ama ben karışık ışlerı severım " Antıkıtenın gozden uzak kalmış kalayını keşfeden Aslıhan Yener, şımdi onu kullanan ınsanları ıncelemeye hazırlanıyor "Yaşamımın bundan sonrasını, madencılerın folk kulturunu anlamakla geçıreceğım " Ayrıca Bronz Çağı'nda, öncelıkle bronzun ortaya nasıl çıktığını bulmak ıstıyor Kım 5000 yıl once ıkı metalı karıştırıp her ıkısınden de daha guçlu bır metal elde etmeyı akıl ettı? "Bronz Çağı metalurjislnd«kl teatlarla llgili bllglmlzde buyük boşluklar var" dıyor Yener Gozunde bır ışık yanıp sonuyor Bllmediglmiz fey kalmamalı!" Guneş Slstemi'nin duzlemtne göre 30° nuncu gezegen ya da X gezegenı, bukuk Guneş Sıstemı'nın dış kısımlarında Bu ölçumlere gore X gezegenı Centauyapılan aramada bulunamadı Kızırus ve Hydra bölgesınde olmalıydı Bu lotesı dalgaboyunda gokyuzunun yuzde bölge, Tombaugh'un 1930'larda araya7O'ı taranarak yapılan aramada, onuncu mayacağı kadar uzaktı Harrington, Black gezegenin bulunduğu tahmın edılen Centaurus takımyıldızı araştırıldı Ellı yıldan uzun bır sureden berı, bırçok gokbılımcı Pluton'un otesınde Guneş'in çevresınde dönen bır onuncu gezegen bulunduğuna ınanıyordu Bu tahmın, 19 yuzyılda yapılan Uranus'un hareketlerinin olçumune dayanıyordu Buna gore, Guneş'in ve bılınen gezegenlerın kutlesel çekımlerıne ek olarak bır kuvvet tarafından çekılıyor gıbı gozukuyordu Yeni bir gezegen arayışı, Amerikalı gokbılımcı Clyde Tombaugh'un 1930 da Plüton ve uyduBu Charon, garçaktan Günea Slttamlnin en ucunda Pluton'u keşfıne yol yer alıyor. açtı, ancak bu gezegen Uranus'un hareketını etkıleyecek kaBırcljteleskopuyla bu bölgeyı tarıyor Budar buyuk kutlelı değıldı gune kadar, bu bolgenın % 3040'ını aradı, ancak bır şey bulamadı X gezegenıyle ılgılı en ınandırıcı tahGenelde lyımser olan Harrıngton bıle mınler, VVashıngton'dakı Denız Gözlemeşımdı X gezegenının varlığı konusunda vı'nde çalışan Bob Harrlngton'dan geldı kuşkulu "Uranüs'ün kalıntılannı açıklaYıllardır, gozlemevının bılgısayarlarından mak Içln başka blrcok yol var." 19. yüzyılyararlanarak, varsayımsal gezegenlerın da yapılan ölçümlerde rastlantısal ya da Uranus'un hareketını nasıl etkıleyeceğını slstemaUk hatalar olabllir. Ya da Pluaraştırıyordu Harrıngton'ın ılk çalışmalaton'un ötesinde bulunan bir kuyruklu yılrında X gezegenının yerını belırledıkten dız kuşagının kutlesel çeklm eflclsl bu dusonra, Yenı Zelanda da Blacfc Blrch e bır rumu açıklayablllr. Harrington "X teleskop yerleştırdı ve gokyuzunun guney gezegenlnin varolma olasılığı % 50'den bolgesını araştırmaya başladı fazla degll" dıyor Şımdıye kadar gökbılimcıler X gezegeLondra dakı Kralıçe Mary ve Westfıeld nının Neptun'u de etkıledığını duşunuyorCollnge'dan Mtchael RowanRoblnson du Neptun tahmın edılen konumundan daha kotumser RowanRobınson, gokyusapma eğılımındeydı Ancak NASA Voyazunun % 70'ınde hareket eden nesnelerı ger 2 yı 1989'da Neptun'e gönderdığı zaKızılötesı Gokbılım Uydusu (IRAS) ıle ara man, bu sapmanın gezegenin yorungesıyarak bugune kadarkı en yetkın araştırnı tam olarak bılmememızden mayı yaptı Uranus u etkıleyecek kadar kaynaklandığı goruldu Şu andakı kanı, X kutlelı olan bır gezegenin IRAS tarafıngezegenı varsa bıle olçulebılır bıçımde dan saptanacak kadar kızılötesı ışınım Neptun un hareketını etkılemıyor yayması gerekıyor Ancak IRAS onuncu Harrıngton, kendı olçumlerını gelıştırgezegenı bulamadı RovvanRobınson, mek ıçın, X gezegenının Neptun'u etkılegezegenin aramayı başaramadığı % memesınden yararlandı Geçen ay, Lond30'luk bolgede bulunabıleceğını kabul ra'da yapılan Krallyot Gökbllim Vakfı'nın edıyor, ancak "Samanyolu'nun merkezitoplantısında, bu gezegenin Yer'den dort ne doğru bir yerde bulunuyorsa, IRAS vekez daha buyuk kutlelı olduğunu ve Gufflmi ya da opUk gözlemle bulabllec«gineş'in çevresındekı donuşunu elips biçlmlzl hlç Minmıyorum" dıyor mınde bır yörunge ızleyerek yaklaşık bın Bu ıkı araştırma yan yana getırıldığı zayıllık bır surede tamamladıgını belırttı man, X gezegenının varolmadığını soyleBundan 300 yıl once, Guneş'e en yakın mek mumkun Harrıngton'ın tahmınlerıne noktadaydı ve Pluton'dan % 50 daha göre gezegenin bulunması gereken böluzakta bulunuyordu X gezegenı yörungege IRAS ıle çok lyı bır bıçımde ıncelendı sı ustundekl en uzak noktasında bunun ıkı ve burada bır gezegen varolduğuna dair katı uzaklığa gıdıyor Ayrıca, yörungesı hiçbir ize rastlanmadı (m.a.N.S. 1797) 2494