Katalog

SORUN YANITLAYALIM BİLİM Y AYIN Izmir'den yazan Gökhan Kaya'nın sorusu şu. Albert Einsteln'ın Blrleşlk Alanlar Teorisi' var mı, varsa nedir, açıklar mısınız?" Okurumuzun sorusunu Boğaziçi Üniversitesi Fizik Bölümü'nden Prof. Dr. R. ömür Akyüz yanıtlıyor: "Einstein, 1916'dan 1956' daki ölümüne kadar hep bir "birleşik alanlar kuramı" üzerinde çalışmıştır. Bunda, kütleçekrmi ile elektromanyetizmanın birleştirilmesi için kısmen başanlı olmuşsa da kesin bir sonuca varması mümkün olmamıştır. Einstein'ın ölümünden sonra bu konuda çok az sayıda fizikçi ilgisini sürdürmüş, çoğunluk çekirdek kuvvetlerinin sırlarıyla uğraşmayı yeğlemiştir. Bu çalışmaların sonucu bir başka yönde meyvelerini vermiş ve zayıf çekirdek kuvvetleriyle elektromanyetizmanın birleştirilmesi başarılmıştır. Bu başarı elde edilmiş bazı ilginç ve o sırada bağımsız gibi görülen daha çok matematiksel işaretlerle bir araya getirilince, yeğin çekirdek kuvvetleriyle bu yeni "elektrozayıf" kuvvetlerin birleştirilmesi umudu doğmuş ve bu yolda çok ciddi ilerlemeler kaydedilmiştir. Paralel olarak aynı gelişmeler kütleçekimınin de benzer çerçeveler içinde ele alınabilecegine ilişkin önemli ipuçları verdiğinden hepsinin birleştirilebilme olasılığı yeniden sahneye çıkmıştır. Hatta, "sicim kuramı" gibi yepyeni görüşlerle doğadaki tüm etkileşmelerin ortak bir açıklamaya götürülebileceğine bir çok fizikçi inanmakta ve çalışmalarını sürdürmektedir. Ancak bütün bu gelişmeler Einstein'ın "yeterli bir kuram değildir' demiş oldugu kuantum kuramı çerçevesinde olabilmektedir." Einstein ve Şarabın BiPleşik kalitesi nasıl Alanlâr Teorisi anlasılır? si alabilir. Bacak incelemesinde, egilen kadehe hafit bir dairesel hareket verilir. Bir , su ve alkölün yüzey gerilimlerine bağlı olarak, iki, akıcılık katsayısından ötürü şarapla yıkanan kadehin duvarlarıda 'göz yaşlan', bacak oluşur. Alkol derecesi yüksek. artık şekeri fazla şaraplarda zarif bacaklar şekillenirken, alkol derecesi düşük, sofra şaraplarında bu bacaklar oluşmaz örneğin, alkol derecesinin yüksekliği nedeniyle Burgonya şarabında, kadehte ağlarcasına göz yaşlan oluşur. Litrede 100 mg'dan fazla karbonik gaz içeren şaraplar köpüklü sarap diye adlandırıhr. Diğerleri de 'sakin' şaraplardır. Yıllanmış köpüren şaraplarda daha az köpük oluşur, kadehin ıslaklığı, sıcaklığı köpük oluşumunda rol oynar. Kadehin şaraba gore sıcak olmamasına dikkat edilmelidir, daha sıcaksa bol ve iri gaz zerrecikleri oluşur, kadeh bir buz parçasıyla soğutulduğu takdirde de kadeh ıslanacağından zerre oluşumu gecikir. Gebeliğin önlenmesi üzerine Kontraseptif Yöntemler Okurumuz Banş AMınkaynak, "Çok güclü magnetlk alanın «fcislyle bir maddeyi zaman içinde yolculuk ettirmek mümkün mü" diye sormuş. Okurumuzun sorusunu Boğaziçi Üniversitesi Fizik Bölümün'nden Prof. Dr. R. ömür Akyüz yanıtlıyor: "Çok 'fantazı' bir soru! "Zaman içinde yolculuk" o kadar fantazi ki ctddi bir bilim adamının bunu ele alacağını sanmıycrum Bu bakımdan da magnetik alanın böylesine bir etkisi olup olamayacağını düşünmek bile pek doğru değil. Ancak "zaman içinde yolculuğun" ilginç "bilim kurgu" uygulamaları için, Isaac Asimov'un öykü ve romanlarını, bazı TV dizilerini, hata "Terminator" adlı filmleri salık (!) verebilirim." 24914 Madde zaman içinde yolculuk yapar mı? Izmir'den yazan Derya özyiğlt'in sorusu da şu: "Şarabın kalitesi nasıl anlasılır?" Okurumuzun sorusunu Tekel Halkla lliskiler Müdürlüğü'nden Ergin Ulaş yanıtılyor: Şarap tadımı, görsel incelemeyle başlar: Beyaz bir zemindeki tadım kadehinin üçte biri şarapla dolduruluT ve sırasıyla incelemeler yapılır. Disk incelemesi; kadehe üstten ve yandan bakılır, yüzey parlak olmalıdır, katı parçacıklar ve toz gözlenmemelidir, mat yüzey şarabın hastalıklı olduğunu gösterır. Yandan bakıldığınıda, çökelti görülmemelidir, yumakçık şeklindeki çökelti. üretimde bir hata yapılmış olduğunu gösterebilir Parçacıklar yüzen kristallere benziyorsa, şarap yeterince dınlendirilmemiş veya üretimi sırasında 'soğuk şok' yöntemi kullanılmamış demektir. Dibe çöken diğer tortular kalitesi hakkında ipucu vermezler. Kısacası berraklık. parlaklık aranan niteliklerdir, bulanıklık ve donukluk kusur olarak kabul edilir Şarabın rengl (eteğl) incelenerek de kalitesi hakkında fikir edinilebilir, çünku renk veren maddeler zamanla değişim geçırirler, böyloce yaşı, yıllanma derecesi saptanır Şarapların renklerini bilimsel bir şekilde 'Colorimetre' ile saptamak, ölçmek mümkündür. Fakat tadımlarda gelenek olarak tadımcı tarafından gözle saptanır. Tadımcı masasına arkadan ışık alan dört farkl: renkli ııumune konur. Tadımcı elindeki şarap numunesinin rengini, diğer dört numune ile kıyaslayarak belirler Kırmızı şarabın sınıflandırmasın da 'etek' çok önemlidir. Şarap renklerinin tarifi için de pek çok sozcuk kullanılmaktadır. (Örneğın kırmızı şarap; berrak, menekşemsi, nar rengi, yakut, koyu kırmızı, siyah, yıllanmış (beyaz) şarap; topaz, yamk topaz, marsıklaşmış, kehribarlaşmış, karamela rengi, akaju ağacı, aba noz, siyah, ro/e şaraplar, gri, açık gri, keklik gozü, menekşe pembesi, yıllanmışları (roze); sarımsı pembe, portakal pembesi, soğan kabuğu, somon pembe Ağmsız doğum zararlı mı? Uluslararatı basıml Çeviren: Dr. Pınar Şenlet, Çeviri Editörü: Prof. Dr. Ayşe Ak Dervişoğlu Insan Kaynağını Geliştirm Vakfı yayınıl Isteme adresi, Tel: {1) 3SS 27 34,Faks:(1)385 60 20 Insan gücü yetiştirme, aıle planlaması ve çevre konularında öncelikli çalışmalar yaparak, kalkınmanın en önemli unsuru olan insan kaynağının verimini ve niteliğini yükseltmeyi amaçladığını belirten Vakıf, bu kapsamda, Sağlık Bakanlığının "bilimsel yayın" olarak kabul ettiği, doğum kontrol yöntemlerini enine boyuna araştıran, uygulamaya yönelik somut öneriler yapan ve olayın bilimsel nedenlerini de anlatan bir kitap yayımlamıştır. Kontraseptif Yöntemler kitabı ABD'de 14 kez basılan "Contraseptive Technology" kitabının yazarlarınca, uluslararası edisyon olarak hazırlanmış. Kitabın amacının üreme fizyolojisi ve sağlığı, aile planlaması, doğum kontrol teknolojileri gibi konularda eğitim ve hizmet veren kişilere güncel ve doğru bilgileri ulaştırmak olduğu belirtilmekte. Kitabın dünyada aile planlaması alanında çalışanlar tarafından en saygın kaynak kitap olduğu kaydediliyor. 600 sayfa hacminde olan kitapta başlıca şu konular yer alıyor: Dünyada Aile Planlaması (geleneksel uygulamalar. nüfus ve aile planlaması, üreme sağlığı ile ilgili politika ve yasalar), Enfekslyonlar ve Üreme Sağlığı (AIDS.cinsel yolla bulaşan hastalıklar, kısırlık), Üreme Teknolojlslnl Anlama (menstrüel siklus, gebelik testleri, laktasyon), KontraseptH Teknolojlsl (doğum kontrol araç seçimi, sterilizasyon, hormonal kontrol araçları, haplar, ımplanlar, enjeksiyonlar, rahim içi araçlar, kondom, spermisitler ve vajinal bariyer yöntemleri, geri çekilme, abstinens ve cinsel dışavurumun çeşitliliği, postkoital kontraseption, düşük komplikasyonlarının önlenmesi, dünyada aile planlamasında eği limler), Aile Planlaması Hlzmetlerlnln Sağlanması (hastaya yaklaşım, sağlık eğitimi ve aile planlaması, aile planlaması hizmetlerinin verilişinde yaklaşımlar, aile sağlığı hizmetleri ile entegrasyon, fertilite kontrol teknolojisi ile ilgili yönetim sorunları). Istanbul'dan ya/dn Aysun D "Ağnsız doğum nedir, ne lür zararlan vardır, ülkemizde her yerde ağnsız doğum yapılablllyor mu" diye soruyor. Okurumuzun sorusunu Acıbadem Hastanesi Kadın Doğum Servisi'nden Kadın Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. öztürk Karabey'edanıştık: "Ağnsız doğumda, anne adaymın doğum ağnları başladığında doğum kanalına özel bir şırıngayla lokal anestezik madde verilerek ağrının bloke edilmesi bir yöntemdir. Diğer yöntem de epidural anestezi He anne adayının belinden katetal konarak, sinir köklerinln bloke edilmesidir. Bütün bu yöntemler anne adayına verilen anestezik ılaçların kana aşırı derecede karışımına bağlı olarak bebegin hayatını tehlikeye sokabılir. Bunu önceden anlayabılmek için doğum seyrinde, tokokardiyograf denilen alet kullanılmalıdır. Steril koşullar, uygun anestezik madde, deneyimli ekip ve tokokardiyograf kullanılırsa riziko yoktur. Bu koşullar sağlandıktan sonra ülkemizin her hastanesinde ağnsız doğumyapılabilir."