Katalog

EĞİTİM KURUMLARIMIZ OBEL ÖDÜLLERİ 218 yıllık geçmiş: ITU TÜBİTAK 1991 Bilim Hizmet ve Teşvik Ödül Töreni bu yıl ilk kez İstanbul'da İTÜ'de yapıldı. TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Kemal Gürüz'ün bu güzide üniversitemizin tarihini anlatan açış konuşmasını yayımlıyoruz. Prof. Dr. Kemal Gürüz Turkıye Bılımsel ve Teknık Araştırma Kurumu 1991 yılı Bılım, Hizmet ve Teşvik Ödullerı Torenı'ne hoşgeldinız Torenımız bu yıl Ankara dışında ve Istanbul Jeknık Unıversıtesı'nde yapılmaktadır Bunun nedenlerını kısaca açıklamak ısterım Istanbul Teknık Unıversıtesı, ulkemızın, kuruluşundan gunumuze kadar kesıntısız bır geçmışe ve fen ve muhendıshk eğıtımımızın kaynağı olma nıtehğıne sahıp en eskı yuksekoğretım kurumudur Kanımca, bu guzıde kurumumuzun geçmışinın ıncelenmesınden alınacak dersler bılım, teknolojı, yuksekoğretım ve kultur alanlarında halen gundemımızde olan konulara da ışık tutabılecek mahıyettedır Istanbul Teknık Unıversıtesı, 1773 yılında ılerı goruşlu, astronomı meraklısı Sultan III Mustafa tarafından Kaptanı Derya Cezayırlı Gazı Hasan Paşa nın tavsıyesı uzerıne, 1770 Çeşme lelaketınden alınan dersler sonucu gemı ınşa muhendısı ve denız cografyacısı yetıştırmek uzere Muhendıshâneı Bahr"ı Humayun adı ıle kurulmuştur 1789 da tahta geçen III Mustafa nın oğ lu III Selım ımparatorluğun geleceğını kultur alanında Batılılasmanın yanında len ve muhendıslık eğıtımının gelıştırılmesınde gormus ve bu cumleden olmak uzere Muhendıshâneı Humayün adı altında yenı bır okul ıhdas ederek her ıkı okulu Muhendıshâne ı Humayun ıle tek bır Başhoca nın yonetımı altında ad^ta aynı unıversıtenın ıkı fakultesı halınde gelıştırmıştır 1808 yılından ıtıbaren ayrı ders gorme ye baslayan bu ıkı okul 1825 yılında bu yuk ısldhdtçı II Mahmut tarafından çıkarıTan bır formanla resmpn ayrılmıştır Muhendıshâne ı Bahri Humayün, 1928 yılında Deni7 Harp Okulu adını alarak Denız Kuvvetlerı ne bağlanmıştır Muhendıshâne ıse daha sonraları sı rası ıle Hendeseı Mulkıye Muhendıs Mektebı Alısı Yuksek Muhendıs Mektebı ve Yuksek Muhendıs Okulu adlarını almıs ve nıhayet 12 Temmıız 1944 tarıhınde çıkarılan 4619 sayılı kanunla Istanbul Teknık Unıversıtesı ne donuşturulmuştur Benım okuduğum yıllarda, lıse çağın dakı gençlerın ruyalarını susleyen, an sımgelı Istanbul Teknık Unıversıtesı nın oturduğu akademık temeller, tabıı kı zaman ıçınde yoğrularak bugunku duzeyıne ulaşmıştır Ancak bu temellerın ılk harcını, III Selım tarafından 1795 te yayımlanan Kanunnâme'nın teşkıl ettığı bır gerçektır Bu Kanunnâme okulun teşkılat ve gorevlerını yenı baştan duzenledığı gıbı mufredat programları, kutuphane, matbaa vb altyapının tesısı ıle ders araç ve gereçlerının temını veya ımalı gıbı hususları ayrıntılı olarak kapsamaktadır Kanunnâme'de yer alan hukumler arasında, gunumuzdekı uygulamalara ışık tutması bakımından kanımca en onemlı olanları, Muhendıshâne hocalarının atanma ve terfılerı ıle oğrencılerın mezunıyet şartlarına ılışkın hukumlerdır Hocaların terfılerı yayın yapma esasına bağlanmakta, hocaların sıvıller arasından da atanabıleceğı ve atamalarda sıradan zıyade bılımsel ehlıyetın ve lıyakatın onemlı olduğu vurgulanmaktadır Başka bır deyışle, kurumda merıtokrasının hâkım kılınması ongorulmektedır Kanunnâme'de mufredat programları ayrıntılı olarak yer aldığı gıbı mezunıyet şartları arasında yabancı dıl bılme de bulunmaktadır Teknolojı eğıtımının Batı dakı tarıhı gelışımı oldukça ılgınçtır Tıp eğıtımının, nukuk ve teolojı ıle bırlıkte, unıversıte bunyelerı ıçınde gelışmesıne karşılık, 19 yuzyıl sonlarına gelene kadar teknolop eğıtımı unıversıteler dışındakı kurumlarda gelışmıstır Bunun ıstısnaları Ingıltere'de, ozellıkle Cambrıdge Unıversıtesı ndekı geleneksel teknoloıı kursulerı ıle 1600 Maçka Maden Fakultesı 1620 yılları arasında Leıden Unıversıteve Academıa Europa ya seçılmış olan ıkı sı nde (aalıyet gosteren muhendıslık bolumustesna bılım adamımızın da bu unıvermudur sıtemızın mensubu olması ozetlemeye Bu tur yuksekoğretım kurumları arasın çalıştığım tarıhı çızgının doğal sonucudur da, daha sonra kurulanlara ornek teşkıl onemlı olan, bu merıtokratık çızgının etmesı bakımından onem taşıyanlardan korunması ve pekıştırılerek bızden sonra Ecole Polytechnıque'ın 1794 de, Berlın kı nesıllere aktarılmasıdır Bunun ıçın TurTeknık Unıversıtesı nın 1799 da Braunsckıye Bılımsel ve Teknık Araştırma Kuruhweıg Technısche Hochschule nın 1825 te mu nun tum ımkânları ıle Istanbul Teknık kurulduğu dıkkate alınırsa, Muhendıshâ Unıversıtesı camıasına destek olmayı goneı Humayun un kuruluşunun çağına gorev addettığını bu vesıle ıle arzetmek ıstere ne kadar buyuk bır reform olduğu ortarım yaçıkmaktadır Butun bu hususları goz onune alan ku Sultan III Selım'ın şehzadelığı'nden ıtırumumuz, Ankara dakı merkez bınamız baren Avrupa entellektuellerı ıle temas ıçındekı odıtoryuma Vıdınlı Huseyın Tevfık halınde olduğu ve bu duşunurlerden esınPaşa adının verılmesını ve bu yılkı odul lenerek Batılılaşma hareketlerını başlattı torenının bu guzıde kurumumuzda yapılğı bılınen bır gerçektır III Selım 1761 domasını Istanbul Teknık Unıversıtesı camığumlu olduğuna gore Mozart'ın hemen asına arzetmeyı uygun gormuştur Bu hemen tam çâğdaşıdır Bu ıtıbarla, Momaruzatımızı kabul eden Istanbul Teknık zart'ın 1782 yılında, yanı Selım 21 yaşında Unıversıtesı camıasına şukranlarımı arzeıken, ılk defa sahnelenmış olan "Sarayder, saygılar sunarım dan Kız Kaçırma" adlı operasının kahramanmı otağ şeklınde ve turkuaz renklı kutularda satılan çıkolataların dahı Mustafa Kungeln adını taşıdığı Vıyana da şuphesız en çok bılınen Turk adı olan Musta fa değıl de Selım Paşa olarak adlandırılmış olması muhtemelen bır rastlantıdeğıldır Işte bu husus goz onune alınarak, "Saraydan Kız Kaçırma Operası"nın bırıncı perdesının sonundakı' Selım Paşa'ya Tezahurat" adlı parçayla, aynı operanın ıkıncı perdesının sonundakı "Selım Paşa'ya Methıye" adlı parçalar torenımızın fon muzığı olarak seçılmıştır Sayın Bakan, Değerlı Konuklar, Istanbul Teknık Unıversıtesı'nın, Hoca Ishak Efendı'nın kaleme aldığı Mecmuaı Ulumı Rıyazıye Mareşal unvanı ıle taltıf edılen Muhendıshâne Nazırı Vıdınlı Huseyın Tevfık Paşa'nın Ingılızce olarak basılan Lıneer Cebır kıtabı gıbı eserlerle başlayan, merhum Prof Dr Mustafa Inan, Ordınaryus Prof Dr Ratıp Berker ve Prof Dr Remzıye Hısar gıbı hocalarımızla pekışen akademık temellerı gunumuzde surmektedır Ulkemızın Cumhurbaşkanlığı ve Başbakanlık makamlarında halen Istanbul Teknık Unıversıtesı mezunlarının bulunması Nobel Ödülleri verildi 1991 Nobel ödullerı 10 Aralık'ta sahıplerını bulurken, Stockholm ve Oslo'da Nobel ödullerı nın 90 yıl kuttamaları yapıldı Bugune kadar barış, bılım ve edebıyat odullerını daha once kazanmış 150den fazla kışının de katıldığı kutlamalarda konserler verıldı, toplantılar ve paneller duzenlendı 1991 yılı odullerının verıldığı torene bu 150 kışıde katıldı Fızık tıp, kımya ve ekonomı alanlarında1991 Nobel ödulu'nu kazanan bılımadamları bılımsel keşıflerını gorduklerı eğıtıme rağmen gerçekleştırdıklerını soyledıler Kuralcı, katı eğıtım programlarının yaratıcılığı baskı altına aldığı ve çalışma yapılacak alanı darlaştırdığı göruşunudılegetırdıler Ekonomı ödulunu kazanan Chıcago Unıversıtesı'nde gorevlı Ingılız profesor Ronald Coase başarısı ıçın "En buyuk avantajlarımdan bırı ekonomı alanında ders aimamam oldu" dedı Bu durumun duşunce alanında da oldukça ozgur olmasını sağladığını soyleyen Coase, sozlerını '"bır probleme bunu nasıl çozebılırım''' duşuncesı ıle yaklaşırım, oysa eğıtımını alan bır ktşı probleme oğrendığı teknıklerle sınırlı kalarak yaklaşır" şeklınde surdurdu Zamanımızın Isaac Nevvton'u Parıs Unıversıtesı'nde gorevlı olan fızık odulu sahıbı PierreGllles de Gennes ıse "Ben çok şanslıydım Lıse ıkıncı sınıfa kadar okulda değıldım Ortaokul duzeyınde veya buna benzer bır eğıtımı hıç almadım ' dedı Isveç Kralıyet Bılım Akademısı uyelerı, de Gennes ı "zamanımızın Isaac Newton u olarak adlandırdıkları de Gennes, çevreyı kırletmeyen kağıt uretmek, bıtkıiere hastalıkları onleyıcı ancak hıçbır yan etkısı olmayan ılaçlar şırınga etmek ıçın araştırmacılara yardım etmek ıstedığını de belırttı 'Bır molekuler matkap hayal edıyorum Her hucrenın duvarı vardır Hucreye zarar vermeden bu duvarı delıp geçmek ılgınç ve zor bır çalışma olacaktır Yaratıcılık yaparak kazanılıyor 'Kımya odulu sahıbı Isvıçrelı bılım adamı Richard R. Ernst yaratıcılığımn 18 yıllık okumadan kaynaklandığını soyledı 1 Yaratıcılık oğrenme ıle değıl yaparak kazanılıyor Öğrencılerı mumkun olduğunca projelerde çalıştırmak çok onemlı" Tıp dalındakı odulun Erwln Neher ıle kazanan Alman Bert Sakmann, oğullarının kendısınden daha lyı bır bılımsel eğıtım aldığını soyledı ve on yaşındayken bır genın ne olduğunu bılmedığını sozlerıne ekledı (m.a.) 24970